8149 Zaterdag 24 Mei A°. 1934 DE AMSTERDAMMER WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Onder Hoofdredactie van O. W. KERN K A MP Redacteuren: H. BRUGMANS, HERMAN HEYERMANS, TOP NAEFF en O. NOLST TRENIT Secretaris der Redacties C F. VAN DAM UITGEVERS: VAN HOLKEMA 6 WARENDORF DE NIEUWE H. B. S. Er is een nieuwe H.B.S. in wording. In vaktijdschriften wordt er reeds druk over gedebatteerd; maar het onderwijs verdient de aandacht van breedere kringen, want de opleiding van het meerendeel onzer jongens en meisjes tusschen de 12 en 18 jaar, wien het voorrecht ten deel valt nog ander dan lager onderwijs te genieten, is er mede gemoeid. Daarom voldoe ik gaarne aan een tot mij gericht verzoek om ook hier een poging te doen er belangstelling voor te wekken. Toen minister de Visser onlangs een Christelijke H.B.S. te Leiden opende, heeft hij den lof gezongen van het door Thorbecke geschapen middelbaar onderwijs, dat aan leerlingen van den meest uiteenloopenden aanleg de gelegenheid wilde bieden zich voor te bereiden voor een hun passende plaats in het maatschappelijk leven. In die rede kon hij er tevens van doen blijken, dat hij dit onder wijs weder aan Thorbecke's bedoelingen wilde doen beantwoor den, door te gewagen van de Koninklijke Besluiten van 13 Nov. en 21 Dec. 1923, waarbij de H.B.S. is uitgebreid met de zooge naamde Htterair-economische" afdeeling. Weder doen beantwoorden want het M. O. was in den loop der jaren eenigszins afgeweken van den weg, dien Thorbecke ervoor had aangewezen. In plaats van een school voor algemeene maatschappelijke voorbereiding was de H.B.S. langzamerhand een opleidings school geworden voor voortgezette studie in wis- en natuurkundige wetenschappen. Al bleef zij bezocht worden door een aantal leer lingen, die niet ingenieur of arts of scheikundige wilden worden, al vormden deze laatsten misschien steeds de meerderheid, het onderwijs richtte zich naar de behoeften van hen, die hun studie zouden voortzetten te Delft of aan de medische faculteit van een onzer universiteiten. Op de vakken der exacte wetenschappen werd den meesten nadruk gelegd. De gelijkstelling door de wet-Limburg" van het diploma eindexamen H.B.S. met dat van het gymnasiaal eindexamen, voor de studie in de faculteiten der geneeskunde en der wis- en natuurkunde, zal dezen nadruk nog hebben verzwaard. Zoo beantwoordde de H.B.S. hoe langer hoe minder aan de behoeften van hen, die later in den handel zouden gaan, of een administratieve betrekking zochten of notaris wilden worden of leeraar in n der moderne talen. Wie geen aanleg of belangstelling voor exacte vakken had, hoorde op de H.B.S. niet meer thuis; zoo hij er toch bleef, werd de school een lastpost voor hem, of hij voor de school. Waar elders konden deze leerlingen terecht? Zij vonden een onderdak in allerlei particuliere inrichtingen van onderwijs; zij hadden een tehuis moeten kunnen vinden op de gymnasia, indien men er daar slechts naar gestreefd had, weer te worden, wat van ouds de Latijnsche school geweest was, en wat de H.B.S. volgens de bedoeling van Thorbecke had moeten zijn: de oplei dingsschool voor allen, die later tot de ontwikkelden gerekend wilden worden, een school dus, niet uitsluitend bezocht door aan staande studenten. Daarvoor zouden de gymnasia een ingrijpende hervorming hebben moeten ondergaan; zou er, naast een afdeeling, waar de klassieke talen op den voorgrond stonden, een andere moeten zijn gevormd, waar geen Grieksch werd geleerd, wél Latijn, maar overigens den nadruk werd gelegd op de moderne talen, aardrijks kunde, geschiedenis en staatswetenschappen. Men heeft daar echter het getij laten verloopen; heeft ten slotte zijn heil gezocht in de allerslechtste hervorming: een mengelmoes van gymnasium en H.B.S. Hinken op twee gedachten is voor besluiteloozen een uitweg om stilstand te vermijden; maar vooruitgang is wat anders. Toen dan het gymnasium zijne beurt liet voorbijgaan, heeft de H.B.S. die waargenomen. Het wetsontwerp op het algemeen vormend middelbaar en voorbereidend hooger onderwijs", korter gezegd: het wetsontwerp M.O. van 1920 wilde aan de H.B.S. een nieuwe afdeeling toevoegen: de Htterair-economische. Zooals men weet zal dit wetsontwerp, wegens de tijdsom standigheden", voorloopig niet in behandeling komen. Gelukkig s de Htterair-economische afdeeling daardoor niet naar St. Juttemis verwezen. Ook volgens de tegenwoordige wet was zij reeds mogelijk. Voor de bizondere H.B.S. moest echter nog een bezwaar worden opgeheven. Dit geschiedde bij K. B. van 13 Nov. 1923; dit besluit waarbij de minima der lesuren werden vast gesteld, vormt, met het K. B. van 21 Dec. 1923, dat het eind examen regelt, den grondslag van de Htterair-economische af deeling, van de nieuwe H.B.S. De officieele naam is natuurlijk veel langer. Men heeft het aan het departement van O. K. en W. klaargespeeld de nieuwe scholen aldus te betitelen: hoogere burgerscholen, die, wat het leerplan betreft, voldoen aan de eischen, welke zijn gesteld voor de scholen, onderscheidenlijk bedoeld onder c. en e. in art. I van het K. B. van 13 Nov. 1923 (Staatsblad no. 518)". Wie minder tijd hebben spreken van H.B.S. met gewijzigd leerplan". Het best is de naam, dien de inspecteur van het M.O., de heer G. Bolkestein heeft voorgesteld: H.B.S. A. Zooals men aan de gymnasia spreekt van een a- en een -afdeeling zoo zal dan ook H.B.S. A. de nieuwe H.B.S. aanduiden waar de litter. en econom. vakken op den voorgrond staan; de oude H.B.S. die van de natuurwetenschappen wordt dan H.B.S. B. De drie laagste klassen van een H.B.S. blijven voor alle leer lingen gelijk; eerst met de 4de klasse begint de splitsing in A. en B. afdeeling, (de mogelijkheid bestaat na het 2de leerjaar te split sen; de praktijk zal moeten aanwijzen wat het beste is); voor bepaalde vakken kunnen de gesplitste afdeelingen gecombineerd worden. Van den aard van het onderwijs dat in de H.B.S. A. zal worden gegeven krijgt men een idee door de eischen voor het eind examen. Dit loopt over negen verplichte vakken: Nederlandsch, de drió moderne talen, geschiedenis, aardrijkskunde, staatsinrichting, staathuishoudkunde en handelswetenschappen. Om te laten zien dat het de bedoeling is bij het onderwijs aan deze litter.-econom. H.B.S. den nadruk te leggen op economisch, zal ik de examen-eischen voor geschiedenis en aardrijkskunde volledig opsommen: Bij het examen in de geschiedenis wordt een onderzoek inge steld naar de kennis van den economischen ontwikkelingsgang der volken, mede in verband met handel, industrie en verkeer, met ontdekkingen en uitvindingen; eveneens naar de kennis van de hoofdzaken der politieke geschiedenis sedert de Fransche revolutie, maar vooral van de laatste jaren". Het examen in de aardrijkskunde stelt een onderzoek in naar de kennis van de voortbrenging en het gebruik van, en den handel in de voornaamste artikelen der wereld; van het verkeer te water en te land, vooral voor zoover dit voor Nederland en zijn overzeesche gewesten van belang is; van de handelsbeweging van Nederland en zijn overzeesche gewesten en van die van andere staten, voor zoover die voor Nederland van beteekenis is". De negen vakken, die ik noemde, zijn de verplichte. Daarnaast kan geëxamineerd worden in andere vakken; elke school mag zelf bepalen, in welke; terecht heeft men hier vrijheid gelaten;deeene school behoeft geen copie van de andere te wezen. Zoo behooren bijv. van de handelswetenschappen het boekhouden en de beginse len der handelskennis tot de verplichte vakken; vrije" vakken daarentegen zijn andere onderdeden van de handelswetenschap pen, nl. handelsrecht en handelscorrespondentie. En welke bevoegdheden zal het eindexamen van de H.B.S. A. verleenen? De minister heeft er juist vandaag een aantal aange geven: toelating tot de studie aan de Nederl. Handelshoogeschool, tot het notarieel examen, het recht om mede te dingen naar een plaatsing bij de opleiding voor officier van administr. bij de Marine, het recht tot deelneming aan het schiftingsonderzoek voor ver schillende administratieve betrekkingen in Indiëenz. De lijst is nog niet compleet en zal dan ook weldra worden vervolgd. Met name voor de toelating tot enkele academische examens vereischt zij aanvulling. Het bovenstaande moge hun, die buiten het onderwijs staan, eenig begrip hebben gegeven van wat beoogd wordt met de nieuwe H.B.S. Over de tegenwerking, waarmede zij te kampen zal hebben, een volgend maal. KERNRAMP