12 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2449 * r DE AANKOMST VAN WILLEM II IN TILBURG Teekening voor de Amsterdammer" door George van Raemdonck KLASSIEKE VOORSTELLINGEN. Kabale und Liebe, von Fr. von Schiller. Mit Allem, was wir schatzen, eng verwand t". . Wie voelt niet, met Ooethe, in deze natuurlijke verwantschap, in deze blped-verwantschap met het heerlijkste en edelste wat we ons droomen durven, Schiller's onsterfelijkheid ! Uit het koort send verlangen dien altijd jongen droom te beleven, uit ontbering, want zijn lichaam was ziek, uit haast, want zijn tijd was gemeten, schoot Schiller's drama omhoog als een te sterk getrokken kasbloem. Het is de illusie in haar eeuwige vlucht, we hooren er den laatsten adem in hijgen, en het is als overtogen met den blos van het ster vend morgenrood. De extaze: te leven, hief de voorwaarden tot dit leven, de eenvoudigste liefde, de geringste haat, de banaalste burger deugd, in een ijl en onvergankelijk licht; tusschen de muren van zijn ziekekamer overzag Schiller den afgebakenden levensgang met de alles-vergrootende oogen van een gretig kind. Tot rede lijke proporties, tot het onderscheidend en schif tend oordeel is hij nooit gekomen, de kluisters van het verstand verwierp hij en hij gunde zich geen tijd over de gereede woorden heen te reiken. Den dood voor oogen, pantserde hij zich met het leven zooals hij het het liefst had, zooals hij vrij was het zich te verbeelden. Zóó kon, hetgeen hij de wereld schonk, gaaf en heet uit de bron wellen, met een stuwkracht, die onze bedachtzaamheid verbijstert, met een liefde en liefhebberij-in-hetleven, welke het afgewend hart van onzen tijd verwarmt. Idealisme kan men Schiller's drift naar het goede, schoone en volstrekte, nauwelijks noemen op zijn wijze zou het idealisme een eenvoudige zaak zijn maar op zijn hemelbestormende vaart in de richting der waarachtige levenswaarden volgen wij hem niettemin met kloppende polsen, en zijn trouw is de onversaagde trouw aan de natuur en het rein menschelijk instinct. Zóó bemind te worden als Luise !" Zóó lief te hebben als Ferdinand" in het stervensuur, en op den koop toe den moreelen moordenaar van zijn geluk papa von Walter te mogen vergeven met een handgebaar. Om een misver stand, als een valstrik van den hemel-zelf, met haar" te drinken uit n giftbeker, en samen te verscheiden, onschuldig naar den eisch Het zou niet noodig zijn geweest, zeggen wij, toeschou wers, in elk geval was het voorbarig, maar ach, Ferdinand en Luise zouden nu toch al eeuwen be graven liggen en in de gegeven omstandigheden ? tot loutering van den vader en diens duivelschen Secretaris, en als bewijs, dat de liefde machtiger dan het leven is kon het al niet beter afloopen. Komen we bij Schiller tot overwegingen? Soms, waar de intrigue te veel van ons vergt. Na de twee, in hun soort volmaakte, eerste bedrijven van Kabale und Liebe", waarin rondom het bedreigde jonge paar, de twee werelden, de mach tige, corrupte der hovelingen en de in oprechtheid verdrukte burgerklasse, op elkander aanvaren in het nog schemerend revolutionair licht, grijpt de gewilde activiteit meer in dan het, in de milde sfeer van Multatuli's Vorstengunst" opgezet, spel verdraagt. De figuur van Lady Milford, maltresse van den vorst en bestemd Ferdinand van het burgermeisje zijner keuze te verwijderen, neemt een naar verhouding te groote plaats in ten opzichte der gelieven, wijl zij in de intrigue slechts een passieve rol vervult en verdwijnt uit het drama zonder een spoor na te laten. Als beproeving" voor Ferdinand's onwankelbaar hart wekken deze uitvoerige tooneelen, waarin Schiller bovendien zijn gedachten omtrent de Staatswanorde en de politiek van den dag heeft gelascht, weinig belangstelling, al kan, als overal, cok hier hartstochtelijk samenspel hét fragment op zichzelf tot hooge en felle dramatiek opvoeren. De nieuwe intrigue nadat de toeleg Ferdinand aan Lady Milford te koppelen, was mislukt moest uitteraard een paardemiddel bieden, doch met de blijspel-figuur van den Hofmaarschalk" als strooman, werkt zij op die hoogte van het werk toch te weinig op onze zenuwen, al te be rekend als zij is op een argeloosheid beneden het menschelijk peil. Zelfs ter wille van Schiller kunnen we niet aannemen, dat Luise", die zich in het laatste bedrijf bovendien ontpopt als de meestkaraktervolle figuur van het drama, tot het schrijven van den gedicteerden, haar liefsten vriend misleidenden brief, waarvan het resultaat in alle opzichten twijfelachtig is, te bewegen zou zijn geweest. De knoop eenmaal gelegd, beGisteravond is het standbeeld van Willem II per boot uit den Haag in de haven aan de Molenbochten gearriveerd. Vanmiddag om 2 uur had de ontscheping plaats, zonder eenig officieel, noch ceremonieel vertoon." kommeren we ons daarover echter niet meer, om voor het overige teruggekeerd in het huis van den muzikant, Luise's vader met huid en haar op te gaan in het lot der slachtoffers. Daar blijkt ons ook eerst recht het noodlot, gelegen in den afstand tusschen heer en knecht, de ongenaaktbaarheid van ieder's privétroontje, het lijfeigenschap der kleinen Het drama krijgt daar weer ruimte en historische beteekenis en de dood der gelieven, die als offer vallen dezer maat schappij, laat zich dichterlijk aanvaarden als een vingerwijzing naar een beter georganiseerden staat. Onze tijd vraagt om Schiller. Al zal hij den meesten slechts ten deele bevredigen, zijn geloof zweept het sceptisch stof van de planken en her stelt de verheven gevoelens in eere. Elk seizoen zou n werk van Schiller moeten brengen, om de lucht te zuiveren van het halfslachtige en twijfel achtige, de vitaliteit te stalen, de bestemming van het tooneel als kortstondige, complete ver vulling zóó immers moet Schiller het leven, dat elk oogenblik voor hem dreigde af te breken, hebben gevoeld als wekker onzer latente krachten, te bewijzen. Maar dan in een opvoe ring, die vóór alles in het rhythme Schiller's, onstuimigen hartklop doet gevoelen, die het nadenken belet, het matelooze met een glimlach van verteedering doet aanvaarden en in de uiterlijke verschijning de uitersten van helden moed, lieftalligheid en schtirkerij driedubbel recht doet. Voor het publiek staat of valt dit werk met den held, heimelijk met de heldin." Schaarden zich niet alle feeën om de wieg dezer uitverkoren actrice, mist zij n gave, haar in onze verhitte verbeelding toegedacht, de illusie in de hemelsche en wreede ervaringen waartoe zij is bestemd, blijft uit. Dat een gezelschap over een Ferdinand" beschikt is een zeldzaamheid en ook een Luise" steekt niet in elke ingénue. Omtrent Lothar Müthel was onze verwachting, naar de herinnering van zijn sterk lyrisch spel in Hasenclever's Der Sohn", gespannen. In Schiller's werk bleef zijn pathos hol, zijn hartstocht rhetoriek en, alhoewel zijn uiterlijke verschijning boeide, gelukte het hem niet ons jong" te maken, ontvankelijk noch geestdriftig voor zijn rechtvaardige zaak. Teleurstellend werkte ook Luise" (Marga Reuter) &1 valt er in haar spel der laatste tafereelen veel te prijzen, het timbre van haar stem eigende zich niet voor deze zielsmuziek. Mari? Eis, fascineerend in rollen van het modern repertoire, toonde als Lady Milford hoe geheel anderen eisch deze romantiek stelt. Het Engelsch portret, dat in elke plooi de meesterhand in het genre (Gainsborough, Reynolds) doet erkennen, vraagt hooger honding en oppervlakkiger, doch tevens breeder sentiment. Afgezien van de drie hoofdpersonen, bleef deze Duitsche opvoering van Kabale und Liebe" ook als geheel als tijdsbeeld te ver beneden den eisch tm het ueberschwenglich werk voor ons aannemelijk te maken. Het is kennelijk een dier zeer middelmatige vertooningen, welke in Dtiitschland nochtans opvallend trouw bezocht plegen te worden, aangezien daar de burgerij behoefte heeft aan zijn klassieken te worden herinnerd. Hier kent men een dergelijke behoefte met. In ons land kan alleen een superieure opvoering een klassiek werk aan den man brengen", uit be langstelling in het werk op zichzelf komt men niet, en ook uit paedagogisch oogpunt achten onze ouders zich zelden verplicht door middel van het tooneel het klassiek school-onderwijs wat fleur bij te brengen. De impresario van Duitsche voorstellingen zal derhalve goed doen, bij de verscheidenheid der keuze, zich te bepalen tot het theatraal'allerbeste. Ooethe, noch Schiller, als dichters, trekken" in liet land van Vondel. TOP N A E F i