No. 2455 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 21 SCHILDERKUNST-KRONIEK ONZE KOLONIËN: Z. W. CELEBES Teekening voor de Amsterdammer" door J. G. Si HOLLANDSCHE KUNSTENAARSKRING (NABE SCHOUWING). Drie schilderijen van Breitner, de Dam met de witte paarden, een naakt, en een zich ontkleedende vrouw (alle drie uit de verzameling Maks) her inneren ons aan wat we in Breitner verloren: een natuurlijk, hartstochtelijk schilder, dikwijls van zware zekerheid, vergeleken met de hem vooraf gaande Hagenaars. Er is een merkwaardige afstand tusschen hem en de schilders uit de ver zameling Rosenberg. Maar hoe vreemd deze ook staan tegenover den Hollander, hoe frisch-enkelvoudig soms hun kleuren zijn in de wat monotone voorstellingen, toch kent ge ook hier de beste dadelijk aan de essentieele eigenschap, leven in de kleur, en persoonlijkheid in dat leven: Braque (l en 3), Severini (25) en Picasso, om zijn teekeningen, vallen op; er is in allen iets van de Intelli gentie, maar een die haar bloesem niet verloor. De beeldhouwer van de groep der Belgen is E. Wijnants. Hij is het beste in de portretten; in een enkele romp (41, 43, 48, 52, 53). Als schilder zijn Paul Joostens te noemen om een Charitas, Gustave de Smet om het Roode Huis, Masereel om zijn Werklui, terwijl Servaes zwak is. Dan komen de Hollanders. Van Elsa Berg noem , ik alleen het slapend kindje (84), van Van Blaaderen is, als dikwijls, de teekening (91) het innigst; van de schilderijen de No. 88 en 89 te loven. Colnot zond twee stillevens, Essers een houtsnee; Martinez zag ik wel straffer dan in zijn zelfportret. Polet's Arbeider (in lavabazalt) is een werk, zóó is Schuhmacher's Corsikaansche (124) en zijn landschap (een teekening), No. 127). Jan Sluyters is koeler-gewoon dan we hem kennen en niet altijd is het schilderij een onbreekbre eenheid; partijen doen, met andere woorden, meer aan, dan het werk als geheel. Toch is een portret van Musch een sterk-getypeerde mensch; de kleine Piëta vertoont hoedanigheden in den kop an den Christus etc. Charley Toorop 's drie drogenaalden hebben het sterke leven, dat in al haar figuren openbaar is; Veldheer zeilt een nieuwen, een laten nieuwen koers, die hem nog niet gewis is. Piet Wiegman is psychologisch en sterk in een kinderportret (het roode); Wolter vol stemming in de Amstel (159) De Hollandsche Kunstenaarskring is, ook door deze tentoonstelling, weer gebleken, een der nood zakelijke vereenigingen in Holland. Er zijn er niet veel; de Kring is er zeker n. Het is daarom, dat ik met nadruk er op wou wijzen, dat de leden daarvan volop bewust moeten blijven; en dat geen enkele toegevendheid hun past. Geen enkele. En ik wil nog niet zeggen, dat zij toegevend zijn gewor den, maar ik wil evenmin ontkennen, dat er spo ren van toegevendheid hier te vinden zijn. En dat is al een gevaar! HET KINDERPORTRET (NABESCHOUWING) IN HET GEMEENTEMUSEUM, DEN HAAG. De psychologische groepeeringen beheerschen de historische feiten niet alleen; ze zijn het essentieele in de beschouwing der kunsten. In de schilderkunst erkent ge twee groepen als hoofd groepen, gevolgen van bepaalde psychologische toestanden: realisme en romantiek. Deze hebben uitloopers, verzwakkingen, toppunten, idealiseeringen dat geeft het zich immer schakeerend genot aan den bezigen beschouwer; daar-in ver meit hij zich steeds. Psychologisch inzicht gaat ook daarin boven zoo geheeten historische groe peering, omdat het psychologisch inzicht de menschelijke waarden, tot kunst geworden, con stateert, de blijvende dingen dus vaststelt. Dit als een kort theoretisch voorwoord. Het spreekt vanzelf, dat op een tentoonstelling 'die over betrekkelijk langen tijd een overzicht geeft, ge van al deze dingen iets vond. Ik zal in deze nabeschouwing echter kort zijn, en alleen enkele hoofdzaken constateeren. Ten eerste waren de modernen slecht vertegenwoordigd en onvoldoende gehangen. Alleen al de achtergrond deugde niet. Toorop was niet krachtig vertegen woordigd; van Konijnenburg slechts door n werk, dat hier te noemen is, het kinderportret. Beter waren de Impressionisten te zien, ofschoon Tholen sterker had kunnen zijn, en Suze Robertson edeler psychologisch bestaat. J. Maris had den vioolspelenden jongen, een kinderportretje, Thijs Maris een subtiel meisje, Mauve een verfijnd werk, Willem de Zwart het gul-geschilderde meisje van der Weele, Een mondaniteit, wien het wufte was ontnomen, zaagt ge in Kamerlingh Onnes' Jongen; Reuter was huiselijk. Zonder verder te rangschikken was te noemen van deze tentoonSOPPENG Iets ten zuiden van het meer Tempéligt het staat je Soppeng, bekend om zijn rijke sawah's, waardoor het niet ten onrechte vaak de graanschuur van Z. W. Celebes genoemd werd, maar niet minder om de stoute roovers, die het eertijds bevolkt zou den hebben. Volgens een oud Boegineesch gezegde toch vindt men n.l. in Wadjo de beste zeelui en eerlijkste handelslui, in Boni de beste tuiniers en in Goa de dapperste krijgers, doch in Soppeng de stoutste roovers. Of dit laatste nu niet een beetje sterk overdreven is, ik vermoed haast van wel, want gedurende het tweetal jaren.dat ik het voorrecht had in Wattang Soppeng de hoofdplaats van dit staatje te wonen, heb ik nimmer iets gemerkt dat op sterk geprononceerde zucht tot rooven bij dit volk wees en bewaart integendeel mijn hart de aangenaam ste herinneringen aan dit volk en zijn schoone land, dat ik indertijd met zekeren weemoed vaarwel zegde, toen mijn tijd om naar Holland terug te keeren was aangebroken. De teekening geeft weer de salo ( = rivier) Soppeng met rechts het duizendjarig en tientallen meters dikke koraalrif, waarover later weer lava vloeide, dat gedurende enkele jaren het militaire bivak te Wattang-Soppeng droeg. Primitief in hooge mate was dit bivak: een prikkeldraadomheining, waarbinnen enkele van bamboe en atap opgetrokken gebouwtjes. Ook de woningen der officieren, alhoewel iets geriefelijker ingericht, waren niet veel beter dan de barakken der solda" ten. Maar hoe kon dit ook anders? Over behoorlijk bouwmateriaal werd niet beschikt en de bouwmees ters waren slechts eenvoudige Soendaneesche fuseliers. Die salo Soppeng, in het droge tijdperk een vrij onaanzienlijk bergstroompje, welks water op som mige punten slechts moeizaam zijn weg scheen te zoeken tusschen de hoog opgestapelde rolsteenen, kon in het natte jaargetijde soms geweldig spoken. Dan vulde haar bruine troebele water de geheele vallei, welke zij zich in den loop der jaren haduitgeschuurd en razend en tierend als een ongetemde feeks, kon zij dan in enkele minuten de schoone bruggen vernielen, wier bouw ons niet vakkundigen niet alleen veel hoofdbrekens, doch ook dagen van ingespannen arbeid gekost had en dan wel op zulk een grondige wijze, dat men, met een kleinen variant op Multatuli, vaak kon zeggen: Wijs mij de plaats, waar ik mijn brug gebouwd heb". Op zulke tijden, wanneer dagen en nachten lang uit loodgrijze wolken de regen naar omlaag gudste, de stormwind onze armzalige huisjes heen en weer zwiepte en alles vochtig en kil was, kon het in ons anders zoo vroolijke en zonnige bivak wel eens triestig zijn, doch gelukkig duurden dergelijke beproevingen nooit zoo erg lang. J. G. S I N I A stelling: Bautz' niet te levensvolle romantiek; Baby van den Berg; de Bloeme; Blommers' natuurlijkheid, een uitmuntende ter Bosch, Breitner's meisje, Der Kinderen, Haverman's meisje, Wim van Isaa'c Israëls (geestig); de Josselin de Jong's meisje met de blauwe oogen, Mankes, Monnickendam; Nibbrig's onopgesmukt heid; Albert Roelofs; Therèse Schwartze door haar vader; Jan van Scorel, Serton, Sluyters, Charley, Toorop's indringende psychologische notities, Vermeer (hier en daar wel wat verknoeid) Verster's forsche kleur, Veth's Meisje, de twee Wiegman's (Piet sterk in zijn boerekind), Wittenberg's baby Er was daarnaast te veel weeke romantiek van 't allooi der ten hemel glijdend-starende oogen. De tentoonstelling liet dus te wenschen over, maar niettegenstaande was zij een te loven op zet. Gevoegelijk kan zij echter gevolgd worden door een van het moderne portret. Dat krijge eens zijn beurt. PLASSCHAERT Kunstzaal De Rietvink" J. A. A. M. VAN ES, WASSENAAR Permanente tentoonstelling van schilderijen. ZIN EN ONZIN door Dr. v. B. Alle waarheid is cyclisch; de cirkel zelf is het symbool der hoogste wijsheid. Wanneer aan iemand onbewust het verschil tusschen bewust en onbewust bewust is geworden, is hem zijn onbewuste rust tot bewuste onrust geworden. Als iemand een ander klaren wijn schenkt, smaakt die gewoonlijk naar de kurk. Gelukkig, dat men een waarheid als een koe niet op het bekende goudschaaltje behoeft te wegen. Nodorl. Munt Hollmnd* b«mto IO oont» m la»* f