No. 2456 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 15 FRITZ REUTER f 12 Juli 1874 Fritz Reuter zal, vijftig jaar na zijn dood, te Eiseriach, waar hij is gestorven en waar zijn woning, als 'museum ingericht, zijn herinnering bewaart, ?worden herdacht. Ook zijn vaderland Mecklenburg wijdt herdenkingsplechtigheden aan den beroemden doode. Toen Fritz Reuter geboren werd, telde zijn vaderstad Stavenhagen," in de volkstaal Stemhagen" genoemd, omstreeks 1200 inwoners. Het zoontje van den dorpsburgemeester is dus wel als een echte plattelander opgevoed. Reuter heeft omtrent zijn schooltijd vermake lijke heugenis vastgehouden. Er bestonden te Swivenhagen drie instellingen van onderwijs. Nadat men bij Frau Becker, een oude wevers weduwe en daarna op de school van koster Vosz ?de beginselen van lezen, schrijven en rekenen had geleerd, kwam men bij Rector Schafer, een Sakser, die Hoogduitsch sprak inplaats van plat-Mecklentourgsch en hierom reeds voor het toppunt van geleerdheid doorging. Toch waren de jongens soms slimmer dan hij. Dit bewees een jodenjongetje dat thuis reeds zijn vader in de zaak hielp, toen het naar school werd gestuurd. De rector zei tot hem: Ik hoor tot mijn genoegen, dat je zoo goed rekenen kunt en dat je je vader reeds in zijn affaire helpt. Wanneer ik nu in jelui winkel kom «m lf el stof voor een broek te koopen, van if thaler de el, hoeveel moet ik dan betalen? Dat was een moeielijke som, maar Mozes David liet zich niet vangen ! Zonder zich verder te be' denken antwoordde hij: Nu, u zult toch niet nemen van if thaler de el; dat is te slecht voor u; « moet nemen van 2 thaler; en u zult bij uw lengte niet ge noeg hebben aan IJ el, u zult moe ten 'hebben 2 el, dait ; maakt juist 4 tha ler." Fritz heeft echter geen van de drie ge noemde instellingen van onderwijs be zocht; inplaats van Frau Becker onder wees hem zijneigen .moeder; voerkoster Vosz speelde mammesel Schmidt en . zijn Rector was Oom Herse. Nadat Reuter de meisjesschool door loopenhad, zorgde de raadsheer en nota. dus publicus Herse, een huisvriend van burgemeester Reu ter, voor de opvoe ding van Fritz. Deze oom schilderde heel goed, en Fritz toon de veel aanleg. Oom Herse haalde echter voortdurend guiten! streken met zijn : neefjes uit. Bij de les , in de ortographie vertelde hij «de jongens (want behalve Fritz, onderwees hij ook ? diens neefjes August en Ernst) romans; bij de les in de gymnastiek liet hij hen allerlei dwaze toeren doen, en bovendien deed hij met hen proeven op allerlei gebied, die de jongens gretig navolgden, zeer dikwijls-ten koste van hun huisgenooten, zoodat de strenge burgemeester de jongens niet langer aan hem toevertrouwde en een candidatus theologiae als hun onder wijzer aanstelde. Nu kwamen zij onder strenge discipline en begon «eerst het ernstige leven" voor hen. Dit duurde zoo voort, totdat Fritz «p 14 jarigen leeftijd naar 't gymna sium Werd gezonden, waar hij echter inplaats van op de wetenschap zich meer op de schilderkunst toelegde. Na eerst te Rostock student te zijn geweest, trok hij in 1832 naar Jena, dat destijds in den reuk stond van revolutionnaire gezindheid; het was nog slechts twee jaar geleden, dat Sand, de student die Kotzebue had vermoord, er onthoofd werd. De jonge Reuter,wiens bruisende levens lust door een te strengen, despoti? schen vader geknot was, kon hier zijn opstandigheid uitvieren in de Burschenschaft, een politieke stuReuter's standbeeld te Jena GRANDS VINS DE CHAMPAGNE POL ROGER & Cie. Agent General: JABER 8ERLINBS, Haarlem Fritz Reuter (zelfportret) 'Öentenclub, die tot doel had de vestiging van een op volksvrijheid en volkseenheid gegrond Duitschland. Met hartstocht wierp de jonge student zich in den strijd om het ideaal. Doch de strenge en despotische vader trad thans in een nieuwe groteske gestalte den opstandigen jonkman nogmaals in den weg. Nu was het de Pruisische Staat, die hem ging bevoogden, en deze verdroeg nog minder gekheid dan de burgemeester van Stavenhagen. De student Reuter werd,evenals vroeger de student Sand,wegens politieke misdrij ven ter dood veroordeeld. Wel werd het vonnis na drie jaar veranderd in dertig jaar vestingstraf, maar het verblijf van den op zon en buitenlucht aangelegden frisschen dorpsjongen binnen de kerkermuren beteckende zoo niet de lichamelijke, dan toch de moreele dood. Zijn grenzelooze vitaliteit zocht weliswaar een uitweg in den humor, waarvan zijn Ut mine Frestungtid" het bewijs levert, maar als een gebroken man is Reuter uit de slavernij terugge keerd. Hoe wreed de Pruisische Staat deze idealis tische jonge mannen mores leerde, illustreert een aanhaling uit het genoemde boek. Reuter, van de ne vesting naar de andere gestuurd, treft in zijn nieuw verblijf enkele voormalige vrienden uit Jena aan. Maar hoe waren zij veranderd ! Bleeke, witte grijze steenen beelden waren zij geworden, die frissche, gezonde mannen, door wier aderen het bloed zoo lustig vloeide, doch wier jonge ledematen nu verstijfd waren als die van stokoude menschen; op wier geest de gevangenisstraf, de laaghartig heid der menschen en de twijfel aan de toekomst met centenaarslast drukte. Toen ik," zegt Reuter, van de visitatie bij den inspecteur met den cipier naar mijn nummer ging, stond een oude, goede bekende op de gang voor zijn deur zijn hok werd juist schoongemaakt ik had hem gezien en gekend in alle pracht, die der menschen lente een frisschen, gezonden en schoonen jongeling om hoofd en schouders en lendenen slingert, en wat was hij nu? De uitgebrande kool, de asch van zijn vorig leven !" Inmiddels besteedde Reuter zijn tijd door zich te oefenen in de schilderkunst, met behulp van een doosje pastei, dat hem een onbekend beschermer had geschonken. Zelis maakte hij het portret van den inspecteur der vesting, waarmee hij veel Het graf van Fricz Reuter te Eisenach eer inoogstte, vervolgens teekende hij bijna al zijne medegevangenen n voor n uit. Hij had bij 't portretschilderen n groot voordeel, de menschen, die hij uitteekende, waren aan zitten gewoon, en konden 't dus lang uithouden ! Eindelijk had hij zelfs de eer een portret te mogen maken van den plaatsmajoor; dit ging heel goed, maar met de uniformkraag kon hij niet klaar komen, hij probeerde 't op allerlei manieren, en eindelijk beproefde hij 't met gesmolten suiker en ja ! met een paar streken was de kleur zoo, dat ieder kapitein hem voor een echten Pruisischen soldatenkraag zou aangezien hebben. Ik zette mijn majoor op tafel," vertelt hij, ging op mijn bed liggen en keek hem tot klokslag 9 aan, toen de schildwacht: Licht uit!" riep. Het is mogelijk, dat Rafaël zijn Madonna, toen zij klaar was, ook lang aangekeken heeft; maar ik geloof niet, dat hij zoo verliefd op haar is geweest, als ik op den majoor. Ik lag nog lang zonder te kunnen slapen, puur van vreugde ! Een Pruisische officier in groot tenue, dat wil wat zeggen, mijne heeren ! Ten laatste dommelde ik in en sliep een gat in den dag. En toen ik ontwaakte Goeie Hemel! toen zaten er wel duizend vliegen op en verorberden den kraag van den majoor en hadden ook meegeschilderd en zwarte puntjes gemaakt op de lichste plekken. Zoo iets noem ik eerst wanboffen ! En wat nu? Het eenige was, dat ik hem weer frisch oververniste en de vliegen afweerde, totdat hij uit mijn handen was. Dit gebeurde dan ook spoedig en ik was klaar met mijn werk. Wat echter de vrouw van mijnheer den plaatsmajoor omtrent de gelijkenis ge zegd heeft, en of de majoor zich, als aandenken aan mij in zijn bureau opgehan gen heeft, ben ik nooit te weten ge komen.Maar zoo veel is zeker, ikkon bij hem en den inspecteur een potje breken, en dat kwam niet alleen mij, neen, ons allen best te pas." Zoo trachtten Reuter en zijn medegevangenen althans nog iets te maken van hun vreugdeloos bestaan; Ut mine Festungtid is een aaneenschakeling van dergelijkekomische tafereel tjes, die in het verband echter vaak tragisch aandoen. Toen Reuter eindelijk door Pruisen aan zijn vaderland werd ingeleverd en de vrijheid herkreeg, was hij dertig jaar. Een poging om de studie voort te zetten, mislukte. De veerkracht was verlamd; drankzucht had zich van den ongelukkige meester gemaakt. Tenslotte genas het gezondmakend leven van het platteland weer veel, en de geduldige liefde van zijn Louise deed nieuwe kracht in hem ont luiken. Maar economisch bleef zijn bestaan moei?lijk; als privaat-onderwijzer verdiende hij twee groschen per uur ! Zijn zon ging eerst in den namid dag op; reeds over de veertig jaar begon hij, aangemoedigd door zijn trouwe Louise, zijn levenservaringen in humoristischen vorm te beschrij ven, en zulk eenoverweldigendsucces hadden zijn plat-Duitsche vertellin gen, dat hij slechts een jaar jaar na zijn debuut als auteur, een eigen land huis kon laten bouwen te Eisenach, waar hij tot zijn dood rustig leefde, alleen gestoord door de blijvende lichamelijke en geestelijke naweeën van den vervloekten vestingtijd. Misschien heeft het den vrienden van de Olie Kamillen, van Hanne Nutte en Onkel Bra'sig, van D rchlaüchtung,Franzosentid, Stromtid en Festungtid goed gedaan, hier, vijftig jaar na zijn dood, een oogenblik aan Fritz Reuter te zijn herinnerd. H. G. CANNEGIETER Haarlem. Eene teekening door Frits Reuter