Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
ONZE SCHILDERS
V
Teekening voor de Amsterdammer" door P. P. Koster
PIET VAN DER HEM
Nieuwe
Engelse Litteratuur
DE NIEUWSTE JEANNE d'ARC
Saint Joan: a Chronicle Play in Six Scènes
and an Epilogue. By BERNARD SHAW.
Constable, 1924. 6/-.
De nieuwste Jeanne. In z'n Voorrede (van
twee en zestig bladzijden !) gewaagt Shaw van
ettelike andere, o.a. van 't befaamde gewrocht
van Schiller. Allemaal kent hij ze ook niet: zijn
opvatting is niet zo enorm verschillend van d'ie
van Daniël Stern", alias Marie de Flavigny,
Comtesse d'Agoult, moeder van Cosima Wagner.
Zou Shaw met dat drama werkelik niet bekend
wezen? Of zou d'ie zich maar zo houden, hij, de
Wagneriaan? Om de domkoppen van critici er
in te laten lopen? Je bent met G. B. S." nooit
veilig. Heeft ie indertijd niet voor z'n Major
Barbara braaf gegrasduind en geplunderd in de
toenmaals niet bijster gewilde boeken van Samuel
Butler? En heeft ie, op de vingers getikt zijnde,
niet terstond met het zwierigste gebaar en de
nobelste klank-expressie z'n gevrijbuiter niet
alleen erkend maar zich er zelfs op verhovaardigd ?
Butler, de grote, werd vergeten ! Toen heb ik
uitgeroepen: Ce sera moi, Oeorge Bernard
Shaw " En wat dies meer zij.
Saint Joan. De halve titel is ironies. De heldin
van Shaw's gedramatiseerde kroniek hij noemt
het met 'n Renaissance-woord 'n Chronicle-Play
vertoont, mér dan met de gemiddelde
vrouwelike heilige, verwantschap met het meisje-loos
dat wou gaan varen voor zeematroos. Er zijn
Pennewipse filologen, die hier lichtmalroos ver
kiezen te lezen. In elk geval voer ze niet en da's
't verschil met Jeanne van stonde aan als kapi
tein. En ander punt van verschil ? toen ze
moest klimmen in de mast en met de touwetjes
geen raad wist, beweerde ze ten minste niet tegen
over de foetrende ouwe", dat'r stemmen 'n andere
manoeuvre kommandeerden.
Want die stemmen hebben Johanna de dood
aangedaan. Ze is gerechtelik verbrand, naar 't
heette wegens 'n aantal halsmisdaden die we niet
langer als zoodanig straffen, maar feitelijk we
gens wat wij onvrouwelike en ondraaglike aan
matiging noemen. Op achttienjarige leeftijd
streefde ze met 'r aanspraken de fierste Paus en
de hooghartigste keizer voorbij. Ze gaf zich uit
voer Gods afgezant en gevolmachtigde, poseerde
om zo te zeggen als lid van de Triomferende Kerk
terwijl ze nog in levenden lijve rondliep. Ze was
nederbuigend tegenover d'r eigen koning en
maande die van Engeland tot berouw aan, en
tot gehoorzaamheid aan haar bevelen. Staats
lieden en prelaten, zij las ze de les, praatte ze
van d'r stoel, drong hun haar wil op. De plannen
van veldheren, zij blies ze van de tafel en leidde
hun troepen ter overwinning volgens eigen plan
nen ....." En wat was ze ? 'n Dorpsmeisje. Laat
'r vader 'n notabel geweest zijn, laat ze in 'n
soortement kasteel hebben gewoond, ze kon niet
lezen of schrijven. Ofschoon, dat laatste was ook
al geen ongetemperd euvel: het waarborgde fris
heid van geest. Bovendien was ze en dat is,
volgens G. B. S." 'n uiterst voornaam punt! ?
onbezoedeld door de vieze, vuile, vuige, snode en
miljoenwerf ongepermitteerde vaccinatie; en,
o blijdschap, in weerwil van d'r stemmen" (haar
daimoon, a la Socrates) was ze onbekend met het
toekomstig bestaan van dwaallichten der weten
schap als Pasteur en Metsjnikof (N.B. ik trans
cribeer als Nederlander deze laatste naam op z'n
Nederlands) Zodat ik maar zeggen wil, dat
het nog geenszins is uitgemaakt of 'n blinde vink
het in doorslaan kan winnen van G. B. S.
Mocht men echter uit de vorige zin 'n beaceling
peuren om Shaw gelijk te stellen met 'n blinde
vink, dan diene hier onmiddellik Vondels woord
uit de Roskam: Neen, zeker, dat zij veer!"
Ongetwijfeld slaat Shaw, in z'n opvattingen be
treffende la Pucelle" bij herhaling de spijker op
de kop. 'n Halve gare was ze natuurlik niet, en
evenmin 'n geëxalteerde
huis-tuin-of-keukenbakvis in 't kwadraat. Scherpzinnigheid, veer
kracht, durf, leiderschap, ??waar vindt men ze
beter? En d'r gezond verstand? Was er bij Newton
'n steek los, toen ie zich naar aanleiding van
rijpende wetenschappelike inzichten 'n onder
houd, 'n dispuut, verbeeldde te hebben met
Pythagoras? En wat te zeggen van Luther op de
Wartburg, en de duivel, en de inktpot? Jeanne
was wat onderzoekers als Galton a visüalizer
noemen, 'n wezen bij wie het denken zich steeds
voltrekt door middel van voorgetoverde"
plastiese beelden. En ziedaar; G. B. S., de verguizer
van rationalisten, aanvaardt welgemoed de theo
rie van 'n rationalisties te werk gaand man der
wetenschap, nu die theorie in z'n kraam te pas
komt.
En is ie niet evenzeer rationalisties, d. w. z. in
de hogere zin des woords realisties, wanneer ie
wijst op het rechtsgeding dat Jeanne's veroor
deling als heks en ketter tot uitkomst had? De
romantiek maakt de betrokken hekse-speurders
en ketter-ruikers tot ondieren, verraaiers, en
moordenaars van Raamsdonk. En de romantiek
heeft ongelijk. In waarheid is men jegens Jeanne
eerliker en korrekter opgetreden dan tegen hon
derden bij honderden andere beschuldigden, in
'n niet ver achter ons gelegen tijdperk, in Rus
land, Hongarije, België, Brits Indië, Ierland, enz.
enz. Hier geen standrecht". Hier geen sjagrijnige
overste, die, tussen allerlei bedrijven door, last
geeft tot 'n dozijntje executies.
Hier 'n wettig samengestelde rechtbank, die in
alle finesses van de zaak thuis blijkt te zijn. En
'n zuiver regelmatig verlopend geding. Ja, ver
branden is wel 'n min of meer pijnlike dood.
Maar alle dagen opgesloten, te water en brood,
da's ook zoo lekker niet. En Johanna,de aan lucht
en licht gewende, ? liet zich liever' verbranden
dan opsluiten. Zo is tenminste de opvatting van
Shaw. En mij lijkt die opvatting een der zwakke
punten misschien wel het zwakste in z'n
stuk. Hij bespreekt ze en verdedigt ze uitvoerig
in 'n apart onderdeel van z'n voorrede (Was
Joan Suicidal?), en 'n iegelik kan daar z'n licht
opsteken. In het drama zelf, en daarmee hebben
we natuurlik in de eerste plaats te maken, is het
toneel waarin la Pucelle wordt overreed tot her
roepen van 'r ketterij", na afloop waarvan
men 'r mededeelt, dat ze als boete zal worden ge
vangen gezet, om het brood der smarte te eten
en hetwaterderdroefenis te drinken al haar levens
dagen in voortdurende opsluiting," zeer sterk van
werking.
JOAN [rising in consternation and terrible anger]
Perpetual imprisonment! Am I not then to ba
set f ree?
LADVENU [mildly shocked] Set free, child, after
such wickedness as yours ! What are you
dreaming of?
JOAN. Give me that writing. [She ruslies to the
table; snatches up the paper; and tears it into
fragments]. Light your fire: do you think I dread
it as much as the life of a rat in a hole? My voices
we re right.
LADVENU. Joan ! Joan !
JOAN. YesTthey told me you were fools [the
word gives great ofience], and that I was not to
listen to your fine words nor trust to your charity.
You promised me my life; but you lied [indignant
exclamations]. You think that life is nothing but
not being stone dead. It is not the bread and
water I fear: l can live on bread: when have I
asked for more? It is no hardship to drink water
if the water be clean. Bread has no sorrow for
me, and water no affliction. But to shut me from
the light of the sky and the sight of the fields and
FONBERS-RIJWIEIEN
De naam
op een rijwiel is een waarborg voor
KWALITEIT
Mod. H.H. in uitr. 4 F. 110.
in uitr. l F. 97.
FILIALEN EN AGENTSCHAPPEN IN ALLE PLAATSEN GEVESTIGD
flowers; to chain my feet so that I can never
again ride with the soldiers nor climb the hills;
to make me breathe foul damp darkness l
could let the banners and the trumpets and the
knights and soldiers pass me and leave me
behind as they leave the other women, if only I could
still hear the wind in the trees, the larks in the
sunshine, the young lambs crying through the
healthy frcst, and the blessed blessed church
bells that send my angel voices floating to me on
the wind. But without these things I cannot
live...."
'n Stomme dikkop van 'n Engelse veldkapelaan
Shaw, de Ier, heeft 'n hoop Iers venijn aan 't
scheppen van die figuur besteed sleurt Jeanne
naar de brandstapel, nog vóór de veroordelende
woorden van de Inquisiteur om zo te zeggen koud
zijn. Huilend van triomf ijlt ie de deur uit met z'n
slachtoffer, huilend van wroeging komt ie 'n kwar
tiertje later weer terug. Z'n patroon, graaf
Warwick, tracht 'm te troosten. Vergeefs. My lord,
my lord: for Christ's sake pray for my wretched
guilty soul I did not know what I was doing.
I am a hotheaded fooi; and I shall be damned to
all eternity for it...."
En nu krijgt de Engelse natie de tweede por
van Shaw de Ier; ditmaal moet de aristokratie,
moeten de regeringspersonen het ontgelden.
Kerel", zegt Warwick tegen de radeloze kape
laan, als je d'r niet tegen kunt, waarom ga je
dan naar zulke dingen kijken? Ik blijf toch óók
binnen?"
De derde por wordt toegebracht in de Epilogue,
die over Johanna's rehabilitatie handelt. Alsook
de vierde. De kapelaan, oud en gebroken en ma
lend, vertelt dat de terechtstelling van la Pucelle
feitelik z'n ziel heeft gered, waarop de geest van
Pierre Cauchon, de rechter-bisschop, 'm toebijt,
of er in elke eeuw 'n Christus in werkelikheid moet
gekruisigd worden om hen te redden die geen
voorstellingsvermogen bezitten. Terwijl Warwick
Jeanne zeer hoofs feliciteert met 'r rechtvaardi
ging I feel that I owe you an apology."
JOAN. Oh, please don't mention it.
Je begrijpt toch wel," gaat Warwick joviaal
voort, dat verbranden geschiedde om zuiver
politieke redenen. D'r was hoegenaamd geen
persoonlike animositeit tegen jou.... En om
de waarheid te zeggen, die politieke
noodzakelikheden blijken soms op den duur politieke mis
slagen ; en de onderhavige was 'n ware flater "
En dan krijgt de hele rommelzo 'n por. Allen
valse vrienden en openlike belagers vallen
Jeanne te voet, smeken om vergiffenis, loven de
heilige helpster en redster van Frankrijk. Maar
zij vraagt of ze uit de doden zal opstaan en in
levenden lijve Sancta Joanna zijn....
En plotseling verduistert zich het toneel en
alle knielenden springen overeind van ontstel
tenis. ... Wanneer zal de aarde geschikt zijn om
Gods heiligen te ontvangen?
WILLEM VAN DOORN
VRAAGT BEKNOPT PROSPECTUS