DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ONZE SCHILDERS V Teekening voor de Amsterdammer" door P. P. Koster PIET VAN DER HEM Nieuwe Engelse Litteratuur DE NIEUWSTE JEANNE d'ARC Saint Joan: a Chronicle Play in Six Scènes and an Epilogue. By BERNARD SHAW. Constable, 1924. 6/-. De nieuwste Jeanne. In z'n Voorrede (van twee en zestig bladzijden !) gewaagt Shaw van ettelike andere, o.a. van 't befaamde gewrocht van Schiller. Allemaal kent hij ze ook niet: zijn opvatting is niet zo enorm verschillend van d'ie van Daniël Stern", alias Marie de Flavigny, Comtesse d'Agoult, moeder van Cosima Wagner. Zou Shaw met dat drama werkelik niet bekend wezen? Of zou d'ie zich maar zo houden, hij, de Wagneriaan? Om de domkoppen van critici er in te laten lopen? Je bent met G. B. S." nooit veilig. Heeft ie indertijd niet voor z'n Major Barbara braaf gegrasduind en geplunderd in de toenmaals niet bijster gewilde boeken van Samuel Butler? En heeft ie, op de vingers getikt zijnde, niet terstond met het zwierigste gebaar en de nobelste klank-expressie z'n gevrijbuiter niet alleen erkend maar zich er zelfs op verhovaardigd ? Butler, de grote, werd vergeten ! Toen heb ik uitgeroepen: Ce sera moi, Oeorge Bernard Shaw " En wat dies meer zij. Saint Joan. De halve titel is ironies. De heldin van Shaw's gedramatiseerde kroniek hij noemt het met 'n Renaissance-woord 'n Chronicle-Play vertoont, mér dan met de gemiddelde vrouwelike heilige, verwantschap met het meisje-loos dat wou gaan varen voor zeematroos. Er zijn Pennewipse filologen, die hier lichtmalroos ver kiezen te lezen. In elk geval voer ze niet en da's 't verschil met Jeanne van stonde aan als kapi tein. En ander punt van verschil ? toen ze moest klimmen in de mast en met de touwetjes geen raad wist, beweerde ze ten minste niet tegen over de foetrende ouwe", dat'r stemmen 'n andere manoeuvre kommandeerden. Want die stemmen hebben Johanna de dood aangedaan. Ze is gerechtelik verbrand, naar 't heette wegens 'n aantal halsmisdaden die we niet langer als zoodanig straffen, maar feitelijk we gens wat wij onvrouwelike en ondraaglike aan matiging noemen. Op achttienjarige leeftijd streefde ze met 'r aanspraken de fierste Paus en de hooghartigste keizer voorbij. Ze gaf zich uit voer Gods afgezant en gevolmachtigde, poseerde om zo te zeggen als lid van de Triomferende Kerk terwijl ze nog in levenden lijve rondliep. Ze was nederbuigend tegenover d'r eigen koning en maande die van Engeland tot berouw aan, en tot gehoorzaamheid aan haar bevelen. Staats lieden en prelaten, zij las ze de les, praatte ze van d'r stoel, drong hun haar wil op. De plannen van veldheren, zij blies ze van de tafel en leidde hun troepen ter overwinning volgens eigen plan nen ....." En wat was ze ? 'n Dorpsmeisje. Laat 'r vader 'n notabel geweest zijn, laat ze in 'n soortement kasteel hebben gewoond, ze kon niet lezen of schrijven. Ofschoon, dat laatste was ook al geen ongetemperd euvel: het waarborgde fris heid van geest. Bovendien was ze en dat is, volgens G. B. S." 'n uiterst voornaam punt! ? onbezoedeld door de vieze, vuile, vuige, snode en miljoenwerf ongepermitteerde vaccinatie; en, o blijdschap, in weerwil van d'r stemmen" (haar daimoon, a la Socrates) was ze onbekend met het toekomstig bestaan van dwaallichten der weten schap als Pasteur en Metsjnikof (N.B. ik trans cribeer als Nederlander deze laatste naam op z'n Nederlands) Zodat ik maar zeggen wil, dat het nog geenszins is uitgemaakt of 'n blinde vink het in doorslaan kan winnen van G. B. S. Mocht men echter uit de vorige zin 'n beaceling peuren om Shaw gelijk te stellen met 'n blinde vink, dan diene hier onmiddellik Vondels woord uit de Roskam: Neen, zeker, dat zij veer!" Ongetwijfeld slaat Shaw, in z'n opvattingen be treffende la Pucelle" bij herhaling de spijker op de kop. 'n Halve gare was ze natuurlik niet, en evenmin 'n geëxalteerde huis-tuin-of-keukenbakvis in 't kwadraat. Scherpzinnigheid, veer kracht, durf, leiderschap, ??waar vindt men ze beter? En d'r gezond verstand? Was er bij Newton 'n steek los, toen ie zich naar aanleiding van rijpende wetenschappelike inzichten 'n onder houd, 'n dispuut, verbeeldde te hebben met Pythagoras? En wat te zeggen van Luther op de Wartburg, en de duivel, en de inktpot? Jeanne was wat onderzoekers als Galton a visüalizer noemen, 'n wezen bij wie het denken zich steeds voltrekt door middel van voorgetoverde" plastiese beelden. En ziedaar; G. B. S., de verguizer van rationalisten, aanvaardt welgemoed de theo rie van 'n rationalisties te werk gaand man der wetenschap, nu die theorie in z'n kraam te pas komt. En is ie niet evenzeer rationalisties, d. w. z. in de hogere zin des woords realisties, wanneer ie wijst op het rechtsgeding dat Jeanne's veroor deling als heks en ketter tot uitkomst had? De romantiek maakt de betrokken hekse-speurders en ketter-ruikers tot ondieren, verraaiers, en moordenaars van Raamsdonk. En de romantiek heeft ongelijk. In waarheid is men jegens Jeanne eerliker en korrekter opgetreden dan tegen hon derden bij honderden andere beschuldigden, in 'n niet ver achter ons gelegen tijdperk, in Rus land, Hongarije, België, Brits Indië, Ierland, enz. enz. Hier geen standrecht". Hier geen sjagrijnige overste, die, tussen allerlei bedrijven door, last geeft tot 'n dozijntje executies. Hier 'n wettig samengestelde rechtbank, die in alle finesses van de zaak thuis blijkt te zijn. En 'n zuiver regelmatig verlopend geding. Ja, ver branden is wel 'n min of meer pijnlike dood. Maar alle dagen opgesloten, te water en brood, da's ook zoo lekker niet. En Johanna,de aan lucht en licht gewende, ? liet zich liever' verbranden dan opsluiten. Zo is tenminste de opvatting van Shaw. En mij lijkt die opvatting een der zwakke punten misschien wel het zwakste in z'n stuk. Hij bespreekt ze en verdedigt ze uitvoerig in 'n apart onderdeel van z'n voorrede (Was Joan Suicidal?), en 'n iegelik kan daar z'n licht opsteken. In het drama zelf, en daarmee hebben we natuurlik in de eerste plaats te maken, is het toneel waarin la Pucelle wordt overreed tot her roepen van 'r ketterij", na afloop waarvan men 'r mededeelt, dat ze als boete zal worden ge vangen gezet, om het brood der smarte te eten en hetwaterderdroefenis te drinken al haar levens dagen in voortdurende opsluiting," zeer sterk van werking. JOAN [rising in consternation and terrible anger] Perpetual imprisonment! Am I not then to ba set f ree? LADVENU [mildly shocked] Set free, child, after such wickedness as yours ! What are you dreaming of? JOAN. Give me that writing. [She ruslies to the table; snatches up the paper; and tears it into fragments]. Light your fire: do you think I dread it as much as the life of a rat in a hole? My voices we re right. LADVENU. Joan ! Joan ! JOAN. YesTthey told me you were fools [the word gives great ofience], and that I was not to listen to your fine words nor trust to your charity. You promised me my life; but you lied [indignant exclamations]. You think that life is nothing but not being stone dead. It is not the bread and water I fear: l can live on bread: when have I asked for more? It is no hardship to drink water if the water be clean. Bread has no sorrow for me, and water no affliction. But to shut me from the light of the sky and the sight of the fields and FONBERS-RIJWIEIEN De naam op een rijwiel is een waarborg voor KWALITEIT Mod. H.H. in uitr. 4 F. 110. in uitr. l F. 97. FILIALEN EN AGENTSCHAPPEN IN ALLE PLAATSEN GEVESTIGD flowers; to chain my feet so that I can never again ride with the soldiers nor climb the hills; to make me breathe foul damp darkness l could let the banners and the trumpets and the knights and soldiers pass me and leave me behind as they leave the other women, if only I could still hear the wind in the trees, the larks in the sunshine, the young lambs crying through the healthy frcst, and the blessed blessed church bells that send my angel voices floating to me on the wind. But without these things I cannot live...." 'n Stomme dikkop van 'n Engelse veldkapelaan Shaw, de Ier, heeft 'n hoop Iers venijn aan 't scheppen van die figuur besteed sleurt Jeanne naar de brandstapel, nog vóór de veroordelende woorden van de Inquisiteur om zo te zeggen koud zijn. Huilend van triomf ijlt ie de deur uit met z'n slachtoffer, huilend van wroeging komt ie 'n kwar tiertje later weer terug. Z'n patroon, graaf Warwick, tracht 'm te troosten. Vergeefs. My lord, my lord: for Christ's sake pray for my wretched guilty soul I did not know what I was doing. I am a hotheaded fooi; and I shall be damned to all eternity for it...." En nu krijgt de Engelse natie de tweede por van Shaw de Ier; ditmaal moet de aristokratie, moeten de regeringspersonen het ontgelden. Kerel", zegt Warwick tegen de radeloze kape laan, als je d'r niet tegen kunt, waarom ga je dan naar zulke dingen kijken? Ik blijf toch óók binnen?" De derde por wordt toegebracht in de Epilogue, die over Johanna's rehabilitatie handelt. Alsook de vierde. De kapelaan, oud en gebroken en ma lend, vertelt dat de terechtstelling van la Pucelle feitelik z'n ziel heeft gered, waarop de geest van Pierre Cauchon, de rechter-bisschop, 'm toebijt, of er in elke eeuw 'n Christus in werkelikheid moet gekruisigd worden om hen te redden die geen voorstellingsvermogen bezitten. Terwijl Warwick Jeanne zeer hoofs feliciteert met 'r rechtvaardi ging I feel that I owe you an apology." JOAN. Oh, please don't mention it. Je begrijpt toch wel," gaat Warwick joviaal voort, dat verbranden geschiedde om zuiver politieke redenen. D'r was hoegenaamd geen persoonlike animositeit tegen jou.... En om de waarheid te zeggen, die politieke noodzakelikheden blijken soms op den duur politieke mis slagen ; en de onderhavige was 'n ware flater " En dan krijgt de hele rommelzo 'n por. Allen valse vrienden en openlike belagers vallen Jeanne te voet, smeken om vergiffenis, loven de heilige helpster en redster van Frankrijk. Maar zij vraagt of ze uit de doden zal opstaan en in levenden lijve Sancta Joanna zijn.... En plotseling verduistert zich het toneel en alle knielenden springen overeind van ontstel tenis. ... Wanneer zal de aarde geschikt zijn om Gods heiligen te ontvangen? WILLEM VAN DOORN VRAAGT BEKNOPT PROSPECTUS