DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2458 ' v Costuum van Jean Victor Hugo voor Juliette SOIREES DE PARIS" II De Cigale", een zeer comfortabel theater op een boulevard van Montmartre, heeft gedurende anderhalve Olympische" maand te Parijs tusschen zijn rood en blauw geschilderde wanden het moderne muziek-ballet en het moderne drama ge herbergd. In gewone tijden een music-hall, is de Cigale" tijdens de opvoeringen van de Soirees de Paris" het rendez-vous der voorname uitgaande ?wereld geweest. Het eenige, wat aan haar vroegere bestemming herinnerde was het rooken tijdens de voorstellingen (een hinderlijke gewoonte overigens) en de gelegenheid tot dansen in een zijzaal tijdens de entre-actes. Maar had de organisator der Soirees de Paris", de graaf de Beaumont, niet juist de music-hall gekozen omdat hij wou, dat zijn voorstellingen die van de music-hall zouden zijn? De music-hall en het circus hebben een prachtig verleden in de belangstelling der schilders en andere artiesten gehad en zijn bezig bij de jongere generatie van kunstenaars zich een prachtige toekomst te veroveren", zei de graaf de Beaumont. Ten bewijze van het eerste exposeerde hij in een zijzaal van de Cigale" een waarlijk uitge zochte collectie werk van Daumier, Degas, De Toulouse Lautrec, Feurat, Manet, Constantin Guys. Ten bewijze van het tweede dienden de voor stellingen zelf, die een gesublimeerde en gestyleerde amusements-kunst willen geven, geheel geschapen d^or eersterangsch artiesten, die voor bereiking van dit doel hebben samengewerkt, ieder in hun metier": poëzie, schilderkunst, dans, muziek, decorkunst. Een curieus schouwspel is het zeker geworden. Veel is maar middelmatig gelukt (het programma bleek te groot om voortdurend iets van belang te geven) maar enkele dingen behooren tot het beste van de moderne kunst der laatste tijden. Men heeft balletten opgevoerd, een gedanste commedia dell'arte op muziek van Darius Milhaud, Salade", divertissements op walsen van Johann Strauss, van Oliver Metra, een paradeballet van Erik Satie Mercure". Men heeft twee nieuwe tooneelvormen laten zien: een tooneelstuk van Tristan Tzara, zonder kader", d.w.z. zonder scheiding tusschen tooneel en publiek, zoodat een gedeelte der tooneelspelers tijdens het optreden van de anderen ter zijde zit, zich kleedt en schminkt en met uitroepen en op merkingen aan de handeling deelneemt men denkt onwillekeurig aan Pirandello's: Zes per sonen op zoek naar een schrijver" , en een be werking van Shakespeare's Romeo et Juliette", geacteerd met de gebaren van dansers en ge nsceneerd als een ballet. De muzikale werken vielen over het algemeen niet mee. Het ballet Mercure",\waar-toe Erik Satie mét Picasso had samengewerkt en waarvan men reeds van te voren extravagante dingen ver telde, bleek een slecht voorbereide en zeer expe rimenteel gebleven poging om een mythologische" parade uit de vroegere boulevard-theaters met kermis-muziek en beweegbare decors nieuw ieven te geven. Wonderlijk en verbazingwekkend waren de mechanisch werkende en wandelende decors, zelf tot personen in het spel geworden, zeker; maar alles bleef te voelbaar onaf, en vooral de muziek van Satie, die eens een prachtig-heldere partituur schreef voor Parade" van Cocteau, ontgoochelde ons in deze nieuwe parade door haar weinig praegnante, wat smakeloos gerhytmeerde melodie-bakken, die wij zooveel beter reeds terugvinden in dat vroegere Parade" en in La belle excentrique". Salade", het ballet van Milhaud, dat hij zelf contrepoint danse" noemt, in scène gebracht door den Russischen danser Massine, die er zelf cte rol van Polichinelle in vervult, en waarvanAlbert Flament het scenario schreef, lijkt mij het beste der opgevoerde balletten. Aangepast aan de latere techniek der Russische balletten, zooals wij die uit Noces" van Strawinsky kennen, rhytmeeren de dansers een voor hen geschreven muziek, die waarlijk choreographisch is gevoeld en die hoewel sterk rhytmisch, toch waarlijk sonoor en helder als een lichte muziek klinkt. Hier doet Milhaud ten behoeve van het genre geheel afstand van dt brutale en obstinate rhytmen, die men wel met de vingers op een bureau trommelt wanneer men zenuwachtig is." Vooral het begin van de tweede acte, waar de beruchte kapitein uit de commedia dell'arte met zijn soldaten opkomt om Rosetta te vrijen is een meesterlijke operette-marsch, van de echte heldere Fransche soort, frisch van melodie, zonder banaliteit. De overige balletten zijn divertissements, ge arrangeerd uit walsen van Strauss, Metra en uit de Morceaux en forme de poire" van Satie. Op deze arrangementen zijn dansen geïmproviseerd, die veelal niet zonder charme zijn ik denk hier aan het alleraardigste Constantin Ouys-ballet, geheel in grijs, wit en bruin, gecostumeerd volgens het Tweede Keizerrijk, en naar Johann Strauss, wiens walsen het geheel dragen, Le beau Danube" genoemd doch meestal iets te lang en daardoor de aandacht wat vermoeiende. De beide stukken voor tooneel waren feitelijk uit het standpunt der moderniteit, interessanter. Het stuk van Tristan Tsara, getiteld Mouchoir. de Nuages", is een tragedie in 15 bedrijven (feitelijk tableaux), waarin echter het eenige dramatische voorval is dat een bankier door twee apachen wordt vermoord,wat noodig was om een liefdes-intrigue te doen slagen. Het geheel echter geeft niets wat anders dan gezocht aandoet. Het denkbeeld om de plaats en handeling telkens door op het achter grond-doek vertoonde prentbriefkaarten aan te geven is geen buitengewone vondst en een kader van zich schminkende tooneelspelers geeft een stuk ook al geen overtuigingskracht, wanneer noch de schrijver noch de vertolkers die er in weten te leggen. Dat is door geen enkele moder niteit" te vergoeden. Veel belangrijker was de bewerking die Jean Cocteau van Romeo et Juliette gemaakt had. Men kon bij voorbaat sceptisch staan tegenover iedere bewerking van Shakespeare. Wat Cocteau echter voor zijn werk weet te redden, is dat men voelt, dat het er weinig toe doet of dit Shakespeare is of Costuum van Jean Victor Hugo voor Paris niet, of hier in Shakespeare's geest wordt ge handeld of niet: Zeker, ook dan blijft er nog veel bedenkelijks en Cocteau heeft de bezwaren niet geheel weten te ondervangen. Maar toch is zijn werk belangrijk genoeg gebleken om de resteerende bezwaren een wijle op zij te mogen zetten. Men kan van Cocteau altijd iets bijzonders ver wachten. Cocteau bezit inderdaad een zeldzaam talent voor het in scène-zetten, volgens de over tuiging: op het tooneel maakt men tooneel. Ik streef niet naar poëzie op het tooneel, maar naar de poëzie van het tooneel zelf", schreef hij eens. Cocteau noemt zijn bewerking geregeld als een ballet". De minste houding, het minste gebaar is er in geregeld als de gebaren van dansers. Alles is bewegelijk. De decors worden binnengedragen, draaien om den wandelaar heen, wijken uiteen, komen naderbij, en zijn zelf niet meer dan de schetsmatige aanduiding van wat zij voorstellen, met enkele witte lijnen geteekend op een zwart fond. Zwart is de geheele achtergrond in dit spel, waaruit de hooge witte Elisabeth-kragen der spelers te voorschijn treden als stapten de personen uit de lijst van een oud 17e eeuwsch portret. Het is voortdurend een plastisch bewegen met de statige, waardige houding, waarop zij staan afgebeeld op de oude schilderijen. De personen bewegen nu eens in groepen van twee of meer gelijktijdig han delenden en gelijktijdig binnenkomenden als een dansgroep, dan weer zijn zij scherp in profiel of en face-stand zichtbaar. Alles volkomen rhytmisch en evenwichtig verdeeld over het tooneel; zelfs in de gevechten blijven de figuren volkomen heral diek geplaatst, wat aan de handeling grandezza, lichtvoetigheid, zwier geeft. Alle moderne tooneeleffecten van het trompe d'oeil" zijn toegepast, maar steeds in eenheid met het geheel. Men ziet een hardloopenden bode met een brief in lange, langzame sprongen naderen, als een vertraagde film-opname. Op het bal bij Capulet dansen, op hun plaats blijvend, drie personen op een oudEngelsche muziek van doedelzakken, vedels en pijpers een schijn-dans, die nochtans juist door FOMBEBS-BIJWIELEN De naam op een rijwiel is een waarborg voor KWALITEIT Mod. H.H. in uitr. 4 F. 110. In uitr. l F. 97. FILIALEN EN AGENTSCHAPPEN IN ALLE PLAATSEN GEVESTIGD JEAN COCTEAU als Mercutio (Comoedia)