22 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2458 DE KOMISCHE FILM. HAROLD LLOYD. CINEMA"?DE MUNT". , iets triester, dan 't ver schijnsel: komische film! De kilometers flauwe nonsens, die nu als om te brullen" en om te schudden" worden af gedraaid, zullen eenmaal bij 't nageslacht 'n pijn lijke aanklacht vormen tegen de mentaliteit van ons hedendaagschpubliek en deszelfs illustre voor lichters. Wat toch zal men over honderd jaar moeten denken van 'n tijd, waarin de massa fanatiek werd bestookt met volksconcerten en volksvoorstellingen ? met lezingen en tentoon stellingen met verbetering van den volkszang en zelfs met veredeling van 't volksvermaak terwijl in dienzelfden tijd de film en speciaal de komische film ongemoeid bleef! Want wat is naargeestiger, dan die eindelooze reeks griezelig toegetakelde zenuwpatië'nten en volslagen gekken, die in verwikkelingen, zonder kop of staart, ronddazen en Wat stemt bedenkelijker, dan 'n publiek, dat daar nog breed om kan lachen? Na eeuwen ethiek zijn we eindelijk zoover gekomen, dat we inzien, hoe 't niet de nobelste vorm van vroolijkheid is, zich te vermaken met de lichaamsen zielsgebreken van z'n medemenschen; zelfs heeft men deswege de hofnarren afgeschaft als zijnde van onmiskenbare barbaarsche allure. De komische film echter doet haar best die beminne lijke instincten weer bij het publiek wakker te roepen, door 't te laten genieten van 'n keurbende moreel- of physiek-defecten in hun natuurlijken staat, dames en heeren !" Teekenend daarbij is, dat de Werkelijk mismaakte en niet de imitatie 't meest in trekis. Bij de Fox Film Cy. is men zoo for tuinlijk geweest de hand te leggen o p'n man, die afgrijselijk scheel ziet en hij is 't succes van den dag. Natuurlijk zullen nu de concurreerende film fabrieken op zoek gaan naar echte verminkten en 't toppunt van humor en gezonden jolijt zal zijn 'n man zonder armen of 'n medisch gewaarborgde zwakzinnige en ik lees al 'n vriendelijk-anaemischcritiekje,datzal gewagen van 'n , wezen lijk aardige film, eenen gang naar dit theater ten volle waard !" is zoo niet de geijkte, om niet te zeggen, beschimmelde term? Wat eigenlijk 't meest verbaast is de hardnek kigheid, waarmee 't bioscooppubliek denzelfden kost blijft slikken ? zonder iets nieuws of zelfs maar 'n bescheiden variatie te verlangen. Goeie genade je moet toch eindelijk genoeg krijgen van die kerels met druipsnorren en hangbuiken, die eeuwig op dezelfde manier min of meer onbe schrijfelijke politiebeambten op hun koppen slaan, met 't ge volg, dat deze hee ren op steeds dezelfde wijze van htm dui zeligheid blijk geven, door langs den muur op hun zitvlak neer te glijden, vangeestighedenals Vroolijk Frans je is verliefd Oerkomisch ! wat altijd hier op neerkomt, dat gezegd Fransje" z'n geliefde 't hof maakt op 'n manier, die om 'n dwangbuis schreeuwt. En deze soort kcmjekigheiiJ, die'onvermijdelijk eindigt in 'n opgewekte schietpartij met bijbehoorende wilde jacht, wordt nu al jaren en jaren met smaak gesavoureerd zonder variatie, zonder noviteit 't zij dan 't scheele genie van de Fox-film. Wat 'n verademing, wat 'n verfrissching is in deze beangstigende gekkenhuiswereld de figuur van Harold. Lloyd, die met geen andere afwijking dan 'n hoornen bril zonder glazen den moed had voor de lens te treden. Inderdaad beteekent de verschijning van dezen beschaafden, intelligenten jongen, 'n keerpunt in de filmhistorie. Hij breekt met 't systeem van den caricatuurmensch en waagt 't, kluchten te spelen, gewoonweg in z'n colb:rtje en met 'n keurigen stroohoed. En hij doet 't zóó, dat de nogal wijd geopende monden van 't geachte publiek, dat zich reeds pre pareerde p p'n reuze-komiek" van'tbekende pa thologische genre van pure ver bazing ^blijven openstaan. Langzaam-aan begint in deze, door jaren filmhumor eenigszins ver weekte hersenen 'n vage appreci atie te ontstaan van de fijne, kostelijke ge laatsplastiek en 't af en toe geestige, maar altijd voorname spel van den voortreffelijken acteur. Ja, ik weet wel, ookin zyn rolprenten wordt nog gevochten, gesmeten en gerend, maar hoofdzaak blijft toch de prachtige mimiek van Harold Lloyd. Daarom is 't succes van Grootmoeders jongen" Pas op, val niet!" en nu dit Twaalf-ambachten, dertien ongelukken" 'n symbool 't symbool van de overwinning der artistieke soberheid op de grove effectjagerij zij 't ook in nog zoo elementairen vorm. En ik eisch voor Harold Lloyd, behalve de vermelding, dat z'n Werk is , eene wezenlijk aardige film, eenen gang naar het theater Weet-ik-veel ten volle waard !" 'n eeresaluut, dat klinkt als 'n klok ! In dit kader kon ik den grootsten film-komiek, den genialen clown, die onder en boven de wet is, niet behandelen. Daarom over Charlie Chaplin 'n volgend maal. J o R D A A N PEDANTE PIET JE'S PAEDAGOGISCHE PEINZINGEN (Ongecorrigeerd) (13 jaar) (Niew-neederlans) XII. Mot je nou de krant gelove? d'r staat in dat dokter wullem roojaars nadat tic met t vlammende zwaard van meneer wiebaut uit de kemedie op t leitse plein is gebanne (die is uit adam in ballingschap) veertig lange daage hét gezworve door de amsterdamse kunstwoestein en dat die eindelluk 't manna-brood za! gaan ete in de hollanse schouwburg waar ze dus die Kaïn van 'n loewie de vries as zondebok de deur uit motte zette om voor 't neederlans toneel ruimte te maake. Maar net sting dat in de krant met allemaal bizonderheede over de kleur van de voorschootjes van de programjuffies en de breedte van de zittinke van de fetuils, of daar staat weer 'n nieuw beriggie in de krant dat meneer roojaars zich bedenk en dattie tog maar liever n eige schouw burg gaat bouwe. Wie bout er nou de dokter of de wethouder die wie bout" hiet? Meteen wor dr vertelt dat de twee beroemde amsterdamse wullerne ik bedoel wullem roojaars en wullem mengelberg samsam gaan doen en dat de eene wullem van de andere wullem n stükkie van zn tuin van t konsertgebouw hét gekog. Dat zou de eene wullem gedaan hebbe om graties meziek tusse z'n bedrijve door te krijge terwijl bij de uitvoering van Zweers' gijsbreg" de andere wullem maar n tussedetirtje hét oope te zette om de mense te laate luistere naarde geressiteerde rije van de eene wullem zn engele (ik bedoel zn vrouw sjakelien). 't Schijnt volleges de krant n heel bizondere kemedie te motte worde. Alles wat dr niew bestaat op t gebied van kemedie zul je dr kunne gaan kijke. t toneel zelf is gemaakt net as n gramofoon met vervangbaare plaate. bij ellek niew bed rijf schuif je dr maar n niewe plaat op. Ik denk haas dat ze wel n grootc toeter zulle motte gebruike om de heele zaal vol te schreeuwe. in t buitenland noemc ze dat n hautparletir" of n loudspeaker". nou as meneer wullem roojaars daardoor zn geboorteklok gaat opzegge zul je die klok wel tot in arnemuide kennen hoore luije, 't allerniewste op kemediegebied zal dr vertoont worde, dr prukke zette ze achterste voore op. dr kostuums trekke ze ondersteboove an. de heere zegge de daamesrolle en omgekeerd op. er komme 20 soufleurshokkies en n toneeltje met net plaats voor l akteur die tellekers mot plaats make voor de vollegede. Dekoretief wor niet meer gebruik vanwege de niewe steil en ook LAAT UWE CENTRALE VERWARMING EN BIJKOMENDE II AANLEGGEN DOOR DEKON.FABR.F.W.BRAAT-DELFT EN GE ZULi i vanweege de duurte, dat npeme ze dan ultraneo-futuurisme. ellek bedrijf is drie bedrijve lang. stukke van l bedrijf worde agter mekaar door gespeelt en duure de heele avent. stukke van 5 bedrijve worde saamgevat in l bedrijf van 5 minuute met 3 pauzes, in verband met de tysgebeurtenisse wor t program tellekens verandert. dat is naar t voorbeel van loewie de vries die deze week zulleke leege zaale had omdattie t verkeerde stuk gekooze had voor de feestgangers van t eugarristies kongres op ons terrein van blauwwit en de mootorreesses. as dr dan weer n katteliek kongres wor gehouwe in Amsterdam dan zal dokter wullem de borgiaas" speele of kruissemunt". as dr soms n anterevoolusionnair kongres mot gehouwe worde dan speelt niet dokter wullem maar meneer Kolijn de hoofdrol met n gereffernieert stuk door generaal Doemaar Vantwis geschreeve. En as de israeliete dr kongres komme houwe dan wor netuurluk de wandelende jood" gespeelt of de joodsche invaliede" heelemaal met 'n joodse bezetting. Voor de SDAPjers wor ingestudeer De rooje lap", woorde van eitje polaken meziek van mieranda. En as de beurtkomp an de Kemmeniste dan speelt dokter wullem de kerier van de Tsaar" met me ouwste broer in e gasrol. ik hoop maar dat dokter wullem niet vergeet 'n vrijplaassie an de minderjaarige kunstredakteur te stuure van de groene". PIETJE TAALVERWOESTING 30. DE TOEËOVERGORDIJNEN Een krankzinnig bedrijf wordt het tegenwoordig, om bijwoorden te verwringen tot bijv. n.w., ze vóór het substantief te draaien en onbeschaamdweg te gaan verbuigen. De regel, dat het bijwoord onverbuigbaar is, kan niet in volle strengheid worden toegepast op de naar hun afkomst onzelfstandige adverbia namelijk die met werkwoorden of naamwoorden in betrekking staan. Wei maakt de economist Frank v. d. Goes ons aan 't schrikken met de censklapsche uitbreiding van het kapitalisme" en doet de psycholoog dr. F. Roels ons huiveren van de ongeveere waarde van den wilsakt" (! Zum D. W. !), maar aan den anderen kant durf ik niet met wijlen mijn leermeester Soera Rana zonder meer het rake antwoord" ver werpen. Waar bleven dan: de lekke schuit, het wrakke vaartuig, de dichte deur, het open raam? Ook zouden dan plotseling, onverwacht e.a. bijvoegelijk gebruikt, moeten worden afgekeurd. Hierin te beslissen laat ik aan de fijnproevers over. Ik heb mij slechts te beperken tot de oorspronke lijke bijwoorden, het kleine goedje, (af, bij, om, uit, toe, mee, hier, daar, heen, toen, dan, en wat er meer is) dat met de voorzetsels, voegwoorden en tusschenwerpsels diep en taai in den grond der taal vastzit. Deze klankwortelwoordjes mag men niet naar eigen willekeur verfatsoeneeren of anders moet men ze eerst met geweld uit hun grond rukken met het eenig gevolg dat men ze verminkt en doodmaakt. Aan zulke wandaden maakt men zich tegen woordig telkens schuldig. Anna v. Gogh-Kaulbach ontvangt achter toeëovergordijnen. Een ander wee klaagt over het voorbije geluk. Een derde bejam mert de omme jeugd. Een vierde weer hobbelt over onaffe straten. De jounalisten hebben naburig" in den ban gedaan en zweren bij het nabije Oosten. Op het punt te verschijnen zijn de ane boot, de uite school, het achtere horloge, de toene tijd, de oppe schatkist. Zoo worden wij kindsch en gaan in volle vaart terug naar het wau-wau en boe-boe van Darwins praecreatuur. HAJE Mng ik even de volgorde van het onderwerp verbreken? Het is te mooi om het lang in de kast te laten: een duvekaters prachtig germanisme, vorige week op den kop getikt. In een missive van de hand des Directeurs van het Inlichtingsbureau van den Indischen dienst, d.d. 26 Mei: Ten vervolge van mijn rondschrijven (het Duitsch begint hier al) van 17 April j.!, en met terugzicht op het voorkomende in de vijfde zinsnede daarvan.... heb ik de eer...." ,,Ik heb de eer, U den ontvang te berichten...." Gefeliciteerd, heeren van het Departement van O.W.K. Dat is de ware bezuiniging: die met st. H.