No. 2462 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Nieuwe Engelse Boeken DE PELGRIM, DE SCHUINSMARCHEERDER EN DE KLUIZENAAR. Harbottle: A Modern Pilgrim's Progress. By JOHN HARGRAVE. Duckworth. 1924. 7/6. Laugh and Grow Rich. By JACK KAHANE. Grant Richards, 1923. 7/6. ThePuppet Master. By ROBERT NATHAN. John Lane, 1924. 7/6. Geen van deze drie boeken zou er zijn als de oorlog er niet geweest was. En toch, familietrekken vertonen ze niet: 'n ongelijker trio heb ik nog nooit besproken. In het eerste, Christelik zondebesef zonder Christelik geloof; in het tweede, ongegeneerd paganisme, dat aan niemand reken schap van z'n daden verkiest te geven, behalve aan zichzelf; in het derde, wijsgerige berusting gevoed door 'n aesthetiese levensbeschouwing, die niet vrij is van sentimentaliteit. Indien bij Christian Harbottle de Christelike dogma's er in z'n prille jeugd niet zo fel en onver biddelijk waren ingeheid_ door z'n benige, langlijvige en papegaai-neuzig'e gouvernante, Evangeline Muggeridge, wat 'n echte" naam voor zo'n schepsel! was er misschien van Christelik schuldbesef even weinig sprake geweest bij hém als bij de schuinsmarcherende held van nummer twee, of de bespiegelende en zachtmoedige mario netten-artiest Papa Jonas van nummer drie. Maar de dogma's hadden, toen ie de kinderschoe nen ontgroeid was, het veld moeten ruimen voor moderne theorieën, geologiese, biologiese, sociologiese, anthropologiese gén theologiese. Dat was niet voetstoots gegaan En het zondebesef was gebleven. Maar dat wat de kracht uitmaakt van de waarlik wetenschappelike mens, n.l. het besef dat theorieën niets meer zijn dan theorieën, hulpmiddelen bij het denken, verkenners bij het vorsen, dat besef werd bij Harbottle 'n bron van zwakheid, en uitte zich in 'n stereotiep gezegde: Da's allemaal goed en wel, maar ik ben er nog niet zo zeker van " Toch was ie wat men gelukkig zou kunnen noemen, met z'n vrouw, z'n jongens, z'n villaatje, en de krant waarvan hij redakteur was. Totdat de oorlog kwam. Door de oorlog verliest ie alles; z'n oudste jongen, die sneuvelt; z'n jongste, die gedood wordt door 'n mijnontploffing, na 't sluiten van de wapenstilstand; en z'n vrouw, die in gezelschap van 'n officier er vandoor gaat. Ja, hij behoudt z'n villaatje en z'n bescheiden vermogen. Broodsgebrek dreigt 'm niet. Maar voor de krant schrijven kan ie niet meer. Hij zit thuis, rookt pijp na pijp allén in z'n onbestorven-weduwnaars-huishouden. En piekert.... En als vroegere kennissen komen om 'm te troosten, dan wordt ie del van dat getroost, en gaat in arren moede zwerven, zwerven, met 'n ransel op z'n gebogen rug. Die ransel bevat enkele benodigdheden voor de voetreis, maar symboliseert voor hem, gaandeweg, het zondepak, waaronder de held van Bunyan's Pilgrim's Progress aanvankelik gebukt ging. Deze pelgrim evenwel was sterk bevoorrecht boven Harbottle, immers hij bezat 'n Boek, dat 'm inlichtte omtrent de rechte weg. En Har bottle had niets van dien aard. ,,I don't know I don't know anything.... Someone's been into my toy-cupboard and torn my Noah's Ark to pieces, smashed off the animals' legs, and broken up my doll's house. That's what happened to me, and to thousands of other men in the world. Thousands like me. Exactly like me. But somehow I can 't help feeling that it was Harbottle who was at the root of the trouble It was me I Harbottle who planted the seeds of that War and every other war years and years ago. I may be planting more seeds of more wars, now, for all I know. That's just it. I don't know I'm not alone in my sorrow. There are thousands, millions of me all in the same boat.... Have they solved their problems? Have they found a way out?.... It's Religion I want good, thick solid Religion based on Knowledge. I know that. But where is it? Has anyone got it? " Niemand kan 'm inlichten, ten minste niet naar z'n zin. Niet tobben," zegt de een. Niet denken," zegt de ander. Zo maar leven," zegt 'n derde. Doe waar je zin in hebt. Dat doe ik ook. Ik schilder. Iets te vertellen aan 't publiek heb ik niet. Kunst is niets anders dan kunst. Kunst i's er, zoals de zon er is, en de wind, en de wolken. Zon, wind en wolken hebben niets niemen dal te vertellen. Kunst ook niet. Ik schilder; maar denk nooit aan publiek of kopers. Soms bof ik: dan loop ik 'n idioot tegen 't lijf, die 'n stukje mooi vindt" verbeeld je, wat 'n lef en koopt. Gebeurde zo iets niet van tijd tot tijd, dan krepeerde ik van de honger!.... Roeping, taak? Allemaal geklets, goed voor de Studio ! Bezieling? die haal je uit je ham en eieren !" Maar Harbottle is er nog niet zo zeker van", 'n Wielrijdster, die hij helpt door 'n lekke band op te lappen, is wél zeker. Ze heeft 'n tas, vol godsdien stige boeken, die ze kolporteert. Haar levenswerk. Boeken van schriftver klaarders, hoofdzakelik Yankees, voor wie OnzeLieve-Heerom zo te zeggen geen geheimen heeft. Ze verklaren gewoonweg alles, Daniël en de Openbaring inkluis, alsmede wat deze dingen beduiden voor de hedendaagse mens De juffrouw gaat er zo in op, dat het sarkasme van Harbottle's opmerkingen langs 'r afschampt. Hij wenst 'r veel succes en gaat zijns weegs. De juffrouw maakt mij niet wijs dat zij door de Enge Poort is binnen gegaan. Die korte weggetjes naar 't Beloofde Land ver trouw ik net zo min als het Spaans-zonder-meesterin-acht-dagen." Wat kan 'n mens dan wél vertrouwen? Onze Pel grim vindt 'n schoolatlasje en steekt het bij zich, vol bewondering. Hieraan heeft waarheidsliefde gewerkt, jaren en eeuwen lang. Hier voor hebben talloze onder zoekers ongemakken en ge varen getrotseerd, hun le ven veil gehad Ja, dit ding kun je vertrou wen. ... In dit ding zit altruïsme. Die schilder met z'n boompjes, zijn boomp jes.... Wind en schuim. Kinderspul. Leidt nergens heen. Zinkt in 't niet bij de sekuurweergegeven loop van de Irawaddi.... bij de kustlijn van Jutland...." En verder komt Harbottle niet, al zwerft ie ook nog zo ver, letterlik en geestelik. Nog met allerlei figuren maakt ie kennis, met halve garen, kamperende graseters, die in feeën en kabouters verkiezen te geloven; met wetenschappelike onder zoekers, die zich stuk voor stuk blindstaren op d'r eigen kleine afgebakende terreintje; met polkaharige exemplaren van 't vrouwelik geslacht, die zich wensen uit te leven," en die toch bij d'r anti-conventioneel doen geen heul of baat vinden; met spiritisten, okkultisten en wat er verder draadloos telegrafeert met het onzienlike of zout poogt te leggen op de staarten van gnomen, undines, sylphen en vuursalamanders. Geen die'm helpt of werkelik opbeurt, dan alleen 'n zoekster gelijk hij. Het meisje waarmee z'n oudste jongen zou zijn getrouwd.... Het boek besluit met Harbottle's dood. Niette genstaande alle ontnuchtering, alle tegenslag, is ie blijven geloven in de taak van de mens: in onverflauwd vorsen, in onversaagd worstelen mét de feiten m de feiten; is ie blijven geloven in de roeping van synthetiese geesten, die de ver worven kennis zullen ordenen en het nageslacht helpen vrijwaren voor de verbijstering waaraan de huidige mensheid ten prooi is. Wanneer ik zo generalizeer en spreek over ver bijstering, dan doe ik de held van Laugh and Grow Rich" onrecht aan. Deze rijpe Adonis zat alleen dan hulpeloos te staren wanneer ie met z'n financiën op gespannen voet was. Dat deed ie vóór de oorlog, en nain de oorlog zo niet sporen, dan toch 'n ridderorde verdiend te hebben deed ie 't nog. En dat kwam omdat de dames 'm zoveel geld kostten. En weet je wat nog het duurste was? De verschillende dochteren Eva's kwijt te raken wanneer ze 'm niet langer wisten te amuseren. Jongens, jongens, wat 'n franken waren daarmee gemoeid ! Dies vinden we Charles Hemingway, Majoor op non-aktiviteit, op zoek naar 'n zo lukratief mogelik emplooi. Voorshands lijkt het 'm het best te gaan sjachelen in overkomplete legergoederen. Maar van handel heeft ie geen kaas gegeten. Gelukkig dat het lot Joan Remington op z'n weg voert. Alsmede 'n rijk Hebreeër met vingers als pisangs, 'n neus als 'n tapiren 'naristokratiese, Oud Ierse naam. Met Mozes en de profeten komt het in orde. Maar met de mooie, intelligente, fiere, en fanatiek-vrijheidslievende Joan? Joan, waarmee hij, de verslijter van zoveel demi-mondaines, trouwen wil, trouwen, in alle eer en deugd. En die DE WERELD-SNEEUWBAL Teekening voor ,,de Amsterdammer" door George van Raemdonck \ /Vraagt onze specialiteit PRISMAKIJKER lleenverkoop voor Ned. & Koloniën 8 x vergr. ?.40. JOS. HARTO6. Opticien Rotterdam, Hoofdsteeg 17. Tel. 3343 Utrecht, Nobelstraat 28. Tel. 1063 maar geen zin heeft zich het huweliksjuk te laten opleggen, al is 't ook door 'n kranig uilskuiken als Majoor Hemingway.... Het boek is zeer goed van stijl. Wuften van geest en hart zullen 't allicht verkiezen boven het staccato van Harbottle, dat ik hier en daar heb trachten weer te geven. En daarbij komt het min of meer gewaagde van 'n aantal situaties.... Niet direkt 'n boek dat strekt tot vermeerdering van onze intellektuele rijkdom, ondanks z'n titel; maar dat aan 't eerste woord van die titel voorbeeldig getrouw blijft. Wie dit boek kan lezen zonder grinniken, met om de halve bladzij 'n lachbui, en elke paar minuten 'n geschater, is 'n kniesoor. The Puppet Master" is van 'n onbekend Ameri kaans schrijver, en het Amerikaanse" van 'n Jack London, 'n Frank Norris, 'n Charles Norris, 'n Sinclair, zal men er tevergeefs in zoeken. Het is 'n fantastiese idylle, met 'n als kluizenaar levende maker en manipulator van marionetten mari onetten, die er 'n eigen leven op na houden, dat verwonderlik veel lijkt op dat van mensen van vlees en bloed. En bladzij na bladzij leest als 'n gedicht in proza, fijn en teer, met veel fijne en tere woordjes en zinnetjes. Het is mooi uitgegeven en gevoelig geïllustreerd. Het zit vol stemming. Hier en daar zou men 't zelfs wijding kunnen noemen. Wat zal ik er meer van zeggen? Dit boek zal sommige naturen innig doen genieten en anderen de schouders doen ophalen. W i L L E M v A N DOORN PATRAM