Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEkBLAD VOOR NEDERLAND
No. 2466
HET REIZEN IN ITALI
DE VÈNETIAANSCHE GONDELIERS.
; Meestal is het eerste wat men van Venetiëweet
vóór men het bezocht heeft: dat er gondels zijn.
De gondelier met zijn gondel is in onze verbeelding
<|e romantische verschijning van Venetiëgeworden,
<jie wij reeds kennen uit platen en uit beschrijvingen
van Alfred de Musset, Byron, e.a.
Ongetwijfeld behoort de gondelier met zijn
gondel tot het stemmingsbeeld" van de stad.
Zonder de smalle zwarte gondels, rank met
voor- en achtersteven uit het water opstekend,
door den gondelier licht als een kano
voortgepagaaid met een handigheid en een sierlijke kalmte
als men zelden ziet, zouden de kanalen van de stad
doode grachten zijn, zou er geen levensklopping
gaan door de slagader van de stad, het Canal
Grande, het groote kanaal, dat als een serpentine
zich tusschen de rijen der paleizen voortslingert.
De indruk van een doóde stad, waartoe Veneti
met zijn verleden grootheid allicht aanleiding zou
geven, wordt door de bedrijvigheid der vele gondels
voorkomen.
Allen, die als een Alfred de Musset in Veneti
konden droomen", weten het aandeel dat de
gondelier met zijn gondel er in heeft. En het is alsóf
de gondelier zich zijn aandeel bewust is, alsof hij zijn
taak" kent, alsof hij weet wat de vreemdeling
van hem verwacht «n verlangt. Hij weet hoe het
meest tegemoet ,te komen aan de stemmingen,
die zijn passagier zoekt. Hij weet het juiste tempo
waarin hij zijn gondel moet doen voortbewegen,
een zachte glijdende beweging, zooals men die
met gewoon roeien nooit bereiken kan, zoodat
zijn passagier zich volkomen behagelijk
gevoelt en zich geheel aan zijn indrukken
kan overgeven. Hij weet hoe .hij zijn
route moet kiezen, welke grachtjes de
meeste stemming hebben. Met een goe
den gondelier en in een helderen, zoelen
zomérnacht beleeft men op zoo'n tocht
met; den gondel in Venetiëhet nirwana
van zijn droomen, en de vreemdeling,
di< niét een nachtélijfcen gondelvaart
meemaakte, heeft Venetiëeigenlijk niet
gekend.
De romantiek van den gondeltocht
is door de bewonderaarsnietovèrdreven.
Daar is al dadelijk die wonderlijke sen
satie van het wegglijden van den wal,
bijna gerulschloos en laag, liggend de
donkerte van het doodstille water in,
dat maar flauw de schaarsche lichten
der huizen weerkaatst. Het roepen om
de hoeken bij nauwe grachtjes, als de
gondeliers elkaar waarschuwen met den
vreemden kreet, die aan die van een vogel
herinnert. De weer ingevallen stilte,
terwijl, den bocht omzwenkend, men
getroffen blijft onder den aanblik van
een maanlichtschijnsel op een hoog paleis,
dat met de marmeren muren zich uit
het water verheft.
Wanneer dan de tocht ten einde is en
de gondel de wal nadert, staat er een
der vele bedelaars, die met een haak gewapend
de gondels opwachten om ze stil te doen liggen
bij het uitstappen krabbenvangers noemen de
Venetianen deze lieden gereed, en voor dit
meestal onnoodige dienstbetoon verlangt hij een
paar soldi, waartoe hij u een vuilen hoed of een
nog vuilere hand voorhoudt.
Doch, als zooveel in Venetië, verkeert het ver
voer per gondel niet meer in zijn oude glorie. De
gondel is niet meer het uitsluitend vervoermiddel
der reizigers gebleven dat hij vroeger was. Motor
bootjes en de stoomboot, die als de tram" van
Venetiëhet Canal Grande op- en afvaart, hebben
hem duchtig concurrentie aangedaan. Men kan het
tegenwoordig zonder gondel stellen helaas, zou
ik willen zeggen. De toestanden zijn er zoowel
voor den gondelier als voor den passagier niet beter
op geworden. De mindere afname heeft het
gondelerf duur gemaakt het vervoer, van het
station tot even voorbij de Ponte di Rialto, van
twee personen mét wat handbagage betaalt men
met 20 lire l en dit schrikt weer af van het
gondelen en doet het stoombootje' als verkeers
middel Verkiezen, wanneer men vervoerd moet
wórden. En de strijd om het bestaan is door dit
alles voor den gondeHer moeielijker geworden. Zijn
tarieven zijn wel is waar door de stad gecontroleerd,
maar latett veel ruimte voor een eigen uitleg over
en men 'kan wanneer men niet van ? te voren den
prijs van den tocht bedingt, onaangename ver
rassingen beleven wanneer hèt-op betalen aankomt.
De gondelier blijkt dan met zijn verlokkend:
Gondola, Sighore l Gondola! Gondola l" tevens
e«« sirene voor je beurs geworden l Vooral
de Amerikanen, die met een zekere zorgeloos
heid hun geld uitgeven, moeten bloeden".
Dit afzetten" maakt het gondelen soms minder
aanlokkelijk.. Het is mij trouwens een raadsel hoe
de talrijke gondeliers, die men nog in Venetiëziet
aan den kost komen» Het is waar, sommigen be
lasten zich met het vervoer van koopwaar, groen
ten, balen en zelfs vee. Maar de gondelier kan ook
soms een heelen dag op een vrachtje" zittert wach
ten en doodt zich dan den tijd met het overal in
Italiëhartstochtelijk beoefende kaartspel of met
een veel-geschreeuw-en-weinig-wol"-ruzie tegen
een anderen gondelier, die hem een vrachtje"
heeft afgekaapt.
Inderdaad, de glorie-tijd van de gondelvaart
is voorbij. De beroemde, rijk en kunstig versierde
gondels der oude patriciërs zijn verdwenen. De
weinige eigen gondels, die men er nog aantreft,
zijn sober en verschillen van de huurgondels alleen
door hun uiterlijke verzorgdheid en door de kleedij
der gondeliers, die nog het vroegere type:
matrozenpak, roode sjerp en stroohoed met linten vertoont.
Deze gondeliers in particulieren dienst vervullen
dan meestal in huis tevens de plichten van knecht
en bedienen aan tafel.
De Venetianen zijn in hun uiterlijk de minst
Italiaanschen onder de Italianen. Met hun zeer
blanke, roze gelaatskleur en hun vaak blond haar
en blauwe oogen vallen zij op naast het meestal
zooveel donkerder type der overige Italiaansche
steden.
En onder de bevolking van Venetiëis de gonde
lier nog een wezen op zichzelf. Hij is tegen vreemden
gesloten van 'karakter, voor zich zelf sober in zijn
behoeften, gehecht aan zijn stad, zijn gewoonten,
zijn eigen huis. Een aardige traditie waaraan hij nog
steeds getrouw blijft, is die van de madonna der
lagunen", d.w.z. een madonnabeeldje op een paal
in het water, waarbij dan des nachts een lantaarn
FONBERS-RIJWIELEN
De haam
op een rijwiel Is een waarborg voor
KWALITEIT
Mod. H.H. in uitr. 4 F. 110.
In uitr. l F. 97.
FILIUEI El UEITSCIAPPEI II ULE PLUTSEIIEVESTICD
zooals hij in zijn Italiaansche reis beschrijft, te
Venetiënog een tweetal gondeliers gevonden, die
strophen uit den Tasso voor hem zongen. Maar
tegenwoordig vertelt de gondelier je hoogstens
eenige griezelige volkslegenden, zooals die van den
afgehakten kindervinger, die in den bouillon dreef
(waarvan Howells in zijn Venetian Life" verhaalt)
of wijst je op je gondeltocht langs het Canal
Grande geboortehuizen aan, waarin de menschen,
die hij noemt, nooit geboren zijn. Men kan den
gondelier nog wel een enkele maal hooren zingen,
maar in zijn eentje, en dan zeker geen helden
dichten meer. Sic transit gloria.
CONSTANT VAN WESSEM
Correspondentie: R. v. M. te P.
Mussolini is door den koning van Italiëin
een orde opgenomen, waarbij hem het
recht is verleend den titel van hertog
te voeren en zich neef van den koning"
te noemen. Als u wilt is hertog honoris
causa".
C, v. W.
VENETIË^IN DE£ACHTTIENDE EEUW
(Afbeelding uit een ouden reisgids)
Leekenspiegel
Th. L. te B. In het antwoord op een
vraag om inlichtingen betredende de op
leiding tot apothekers-assistent(é) deelt u
mede, dat hiervoor vereischt wordt het bezit
van een diploma H.B.S. 3-/. cursus of
daarmede gelijkgestelde ontwikkeling.
Moet dit laatste blijken uit een ander
soortig diploma (Mulo b.v.) of uit een aan
het assistentsexamen voorafgaand of daar
mede verbonden wetenschappelijk onder
zoek, of staat dat alleen ter beoordeeling
van den geheel als particulier werkenden
opleider?
wordt opgehangen. Bij den val van de duizend
jaren vrije republiek Venetiëin 1797, toen de
laatste doge besloten was te abdiqueeren en de
stad zonder strijd aan Generaal Bonaparte over te
geven, waren het de gondeliers, die in een opvlam
ming van verzet en onder den ouden krijgskreet der
Venetianen: San Marco!" nogmaals te wapen
liepen. Tijdens de Oostenrijksche overheersching
bij den vrede van Campo Formio ontvingen de
Oostenrijkers de stad uit Napoleon's handen
heeft hij zich nooit vasal kunnen gevoelen, haatte
hij de politie, die overal het kwaad zochtr als de
dokter de ziekte". Wat zijn tijdverdrijf betreft is
de gondelier een hartstochtelijk liefhebber van de
komedie en, vroeger, van het marionettenspel.
Hij pochte er soms op dat hij met de zijnen, door
hun aantal, een stuk kon doen slagen of vallen.
Onder elkaar maken de gondeliers vaak ruzie,
maar zonder eenige rancune en zonder ooit
handtastelijk te worden. Zij zijn het er over eens, dat
men wel eens te keer moet gaan om ijverig te
lijken, maar les loups ne se mangent pas entre
eux", en het is ten slotte de schuld van de gierig
heid der cliënten, die liever de route nemen, die
ook de honden nemen, dan met een gondel te
gaan".
Het zingen der gondeliers is ook al zeldzamer te
hooren. Er bestaat een opvatting als zouden de
Venetiaansche gondeliers de dichterlij kste en
muzikaalste menschen ter wereld zijn, die b.v. den
geheelen Tasso van buiten kenden en op maat
zptigen. Inderdaad schijnen vroeger de gondeliers
zich door hun artistieken aanleg een traditie te
hebben geschapen. Een beroemde gondelier uit
de 18e-eeuwAntonio Bianchi heeft heldendichten
gecomponeerd en een ander was gerenommeerd
om zijn improvisatie-talent. Ook Goethe heeft,
Inderdaad is elkeen, die zich belast met
de opleiding tot apothekers-assistent(e) vrij in het
bepalen van den graad van ontwikkeling waaraan
de door hem ter opleiding aan te nemen leerlingen
moeten voldoen. Onze zegsman, een apotheker
die meermalen voor het examen voor a.a. opleidt,
en meerdere van zijn collega's, eisenen de ontwik
keling als door ons genoemd. Hoe die verkregen
is, aan welke school of door particulier onderricht,
komt er niet op aan. Waarschijnlijk dat door
den grooten toevloed van sollicitanten de eischen
zoo hoog kunnen gesteld worden. In het K.B. van
12 Februari 1879, Staatsblad 36 wordt alleen
gezegd: Bij het examen als apothekers-bediende
moeten bewijzen worden geleverd: a. van met
vrucht genoten behoorlijk lager onderwijs."
VRAÏ8T BEKNOPT PROSPECTUS r~