No. 2470 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ANATOLE FRANCE f 1844 1924Het is dus uit.... Wij zullen ze niet meer ver langend verwachten en op n ochtend genietend verslinden, de nieuwe boeken van Anatole France. Weemoedig herlezen is voortaan ons deel, herlezen van dat monumentaal historie-werk, Vie de Jeanne d'Are; van die evocatie der Alexandrijnsche Oudheid, Thaïs; van het verrukkelijke La Rótisserie de la Reine Pédauque, weergaaf dier eigenaar dige, half-rationalistische, half-christelijke denk wijs, dier voluptueuze levenskunst ook van de 18e eeuw; van den machtigen Revolutie-roman Les Dieux ont soif, met zijn hoofdpersoon Evariste Gamelin, misdadiger-uit-deugdzaamheid; van het onvergetelijk Crainquebille, glimlachende en ge voelige verdediging van een armen stumper; van die aardige, goedmoedige jeugdherinneringen (Le livre de mon ami e.a.), met hun zachte melancholie en kostefijken humor. Welk een leven ! Hoe heeft hij het genoten, ge proefd in iedere cel, bedachtzaam doorproefd. Wereldberoemd en rijk, beminnelijk en brillant, sprak het vanzelf dat hij op lateren. leeftijd de schoonste kunstwerken kon bezitten, de beste vrienden om zich heen verzamelen, de meest be zielende landschappen kon bezoeken. Aan genegen1 heid van talloozen heeft het hem niet ontbroken, evenmin als aan de vermakelijke en stimuleerende kwaadheid der jaloerschen en dommen; ook vrou wenliefde viel hem ruimschoots ten deel; van den roem heeft hij alles genoten wat ervan te genieten valt in een land als Frankrijk. Vooral na zijn veertigste jaar, weliswaar. Anatole France is lang onbekend gebleven; lang kon het schijnen dat zijn leven zonder uiterlijken glans zou verloopen. Maar ik stel mij voor, dat hij ook in die eerste periode niet ongelukkig is geweest. Een stil brandende maar intense levensliefde, een gelijkmatige maar warme genegenheid voor den mensen (niet het minst voor den vrouwelijken medemensch), voor schoonheid, voor goedheid, bezielden hem reeds toen; die liefde, die genegenheid zuHen het geweest zijn, die hem ook later nog de meest waarachtige vreugden ver schaft hebben. Want hij was een wijze, een levenswijze, een levenskunstenaar. Hij doorzag alle uiterlijkheid; en dit begrip was voor hem ruimer dan voor de meesten. Het omvatte bij hem ook allerlei vormen van samenleving en godsdienst, allerlei meeningen en overtuigingen van de hedendaagsche en vroegere menschheid; hij wist dat ze maar zeer betrekkelijke beteekenis hadden; hij had er schik in, dit geestig in het licht te stellen en fijne prikjes te geven in de opgeblazen systemen van velerlei denkers" en profeten. Hij zei wel eens dat hij maar twee soorten van zekerheid kende: die van aesthetischen en die van culinairen aard. Bepaalde producten der kookkunst en Racine: daarvan alleen wilde hij geen kwaad hooren. Maar het was niet waar. Hij was geen volkomen scepticus. In de eerste plaats betwijfelde hij soms zijn eigen twijfel; en verder sprak zijn natuurlijk gevoel voor den medemensch nadrukkelijk genoeg in hem om hem een beslisten afkeer in te boezemen van alle domheid, onrechtvaardigheid, wreedheid. Zoo kwam hij er toe, zijn groot talent in dienst te stellen van de misdeelden; en de man die met zijn abbéCoignard had kunnen zeggen: J'ai prouvédiverses manières de vivre et j'estime que la meilleure est, s'adonnant a l'étude, d'assister en paix aux vidssitudes des hommes, et de prolonger par Ie spectacle des siècles et des empires la brièvetéde nos jours", werd verdediger van Dreyfus en socialist. Dit mag een ieder worden voor gehouden die, door France's oogenschijnlijke kalmte, door zijn gematigdheid in woord en daad misleid, hem onverschilligheid en onvruchtbare twijfelzucht toeschrijft. In waarheid kan men van Anatole France zeggen, dat hij zijn gansche leven tot een belangrijke daad gemaakt heeft. Tot een schoone daad. France is een kunstenaar van hoogen rang. Zijn jeugdgedichten mogen niet altijd zeer oorspronkelijk of sterk zijn; zijn rustige toon mag een enkele maal wat pedant klinken; men heeft misschien gelijk met de bewering, dat de personen van Le Lys rouge maar gedeeltelijk leven: hij heeft echter andere personen gecreëerd die typen, en wier namen bijna woorden van de taal zijn geworden. (Sylvestre Bonnard, M. Bergeret, abbéCoignard, Gamelin). En zijn stijl is eenvoudig een genot. Grooter prosateur nog dan Renan en Voltaire, ge" leerder en milder dan de laatste, een glimlachende wijze als Montaigne,heeft Anatole France een prach tige traditie in de Fransche letteren een traditie die men de Helleensche" zou kunnen noemen voortgezet; door genoemde grooten geschapen, zal zij ook in de toekomst zeker niet uitgeput blijken, al wenden de jongelui, die in dezen moeilijken tijd zijn opgegroeid, zich thans wel eens tot andere, meer zichtbaar bewogen, schrijvers. Men zal in Frankrijk zeker tot France en de zijnen terugkeeren; van Nederland kan men dit niet zeggen, het heeft zich zelfs nog nooit met voldoende geest drift tot hen begeven. JOHANNES TlELROOY Nieuwe Fransche Boeken MARCEL ACHARD, Voulez-vous jouer avec moi? trois actes, N. R. F., 6 fr. 75. Met djt stuk heeft de jonge schrijver eensklaps furore gemaakt. Het is een van die lichte en toch veelzeggende fantasieën, waarvan men bijna geen idee kan geven dan door er uit te citeeren. Een der personen is monsieur Loyal. Personnage muet. Immobile au fond du théatre. Et d'autant plus sürement insensible aux extravagances des autres qu'il est de bois." Dit geeft al dadelijk den toon aan. Er is n vrouwenrol: Isabelle, en ze heeft drie aanbidders, waarvan twee zoo iets schijnen als clowns, harlekijns of paljassen; de derde is een man uit het publiek, Auguste, die haar liefde weet te winnen en dan onmiddellijk een symbolieken klap om zijn ooren van haar ontvangt. Ook onder ling schoppen en duwen de minnaars elkaar ge weldig. Alle vier zeggen de vroolijkste dingen zoo dat men er bijna om zou huilen en de ernstigste op een toon die doet lachen. En Isabelle is de" vrouw van altijd, lichtzinnig en toch gevoelig, coquet maar oprecht, zwak en sterk, gelukkig en gematigd-rampzalig; ze herneemt zich ophetoogenblik zelf dat ze zich geeft; ze is verrukkelijk en gevaarlijk.... Alle personen hebben iets mecha nisch in hun woorden en bewegingen, terwijl het toch menschen zijn; men denkt aan de poppenkast, waar altijd alle gebaren iets te ver gaan, en daardoor in eens het tegendeel uitdrukken van wat ze moes ten, doen lachen in plaats te doen beven. Dit stuk is de triumf van de ongezochte verfijning des geestes: n mispas van den schrijver, en het ware flauw of zwaar geworden. Maar, geleid door een onfeilbaar instinct, doet hij geen mispassen, en zijn stukje werd delicieus. Dit moet men lezen, hier te lande, en een schouwburg moest het ons vertoonen, J- T. BERICHTEN EN AANTEEKENINGEN. Le livre des symphonies, door Anne Armandy (uitg. Chiberre) bevat chants graves,chansons gaies, dithyrambes, satires", zooals de schrijfster zelf zegt in een dichterlijk woord-vooraf. Al dadelijk treft de toon van Paul Fort, ook zijn typographische gewoonten; de dich teres verbergt trouwens haar bewondering niet voor den knappen auteur der Ballades franraises. Bloemrijk, klankrijk, bevallig en gevoelig zijn ook haar verzen heel dikwijls. Oude legenden, de natuur, de liefde, haar verlangen naar het oneindige: ziedaar haar stof. Tegen het eind bemerkt men invloed vanTagore. Het geheel is welsprekend en.... woordenrijk. De Poèmes van Jean de Lestre (Berger-Levrault), zijn vierde bundeltje, bevatten evenmin iets nieuws; zij bewijzen geen machtige oorspronkelijkheid; maar in zijn zoetstemmige alexandrijnen hoort men den GROOT EN KLEIN ROOKT teederen en droefgeestigen klank van een viool die zingt van liefde, van de vertroosting der herinnering, van aspiratie naar een andere wereld Chopin wordt meer dan eens genoemd, en het kan geen toeval wezen. Ziehier een voorbeeld: BONHEUR. La lampe doucement sous un abat-jour pale, Un soir indéfini parmi tant d'autres soirs, Un livre oüPon recherche un peu plus de savoir, Et c'est la nuit, la douce nuit sentimentale. Beethoven et Chopin ont ghsséleur espoir, Musique et poésie, illusion tale Oh ! Ie parfum muet des tulipes d'opale Un soir indéfini parmi tant d'autres soirs. Amoureux des douceurs parmi les solitudes Irons-nous quelque jour quittant nos quiétudes Respirer d'autres fleurs et chercher d'autres cieux? Nous y penspns parfois en parlant a voix basse, Et c'est aussi parfois la jeunesse qui pass Avec un voile sur les yeux! Zulke verzen doen den dichter geen groote eer aan; men maakt er duizenden zoo in het litteratuurrijke Frankrijk. En toch, hoe aangenaam zijn ze ! Alleen dit Fransch al.... L'ombre da Pantin, door Léopold Chauveau: overden kingen van een wijs en fier man, die ouder wordt en niet betreurt, dat hij veel heeft versmaad van het klatergoud dat de wereld najaagt. Op 't laatst treedt, in een dialoogje, een persoon op, Calvus; dan wordt het levendiger; de overdenkingen waren wat alledaagsch geweest; zoo'n dialoog treft dadelijk meer, er zijn menschen in en de mensch is altijd interessant. Maar wat kan een Fransch boek helder en zuiver geschreven zijn, zonder ons iets nieuws te zeggen... (uitg. Au sans pareil). Een beter werk deed dezelfde schrijver door bij Payot een vertaling in modern Fransch van den Roman de Renardte publiceeren.Niets beters dan dit boek om kennis te maken met het oude, zoo geestige, levensware, bloed warme verhaal van den Vos Reinaerde". Wetenschappelijke pretentie heeft de bewerking niet; maar de geest van het oorspronkelijke is bewaard en dat is de hoofdzaak. (15 fr.). Ontvangen boeken; Van de N. R. f-.: Joseph Conrad, Le nègre du Narcisse, traduit de l'anglais par R. d'Humières, 7 fr. 50. J. Schlumberger, Le lion devenu vieux (historische roman), 7 fr. 50. Van B. Orasset: AndréThérive, Le plus grand pêche, 1 fr. 50. IHETBOEK VANDEWEEK DITTE DOOR MARTIN ANDERSEN NEX0 Uit het Deensch vertaald door CL. BIENFAIT Prijs 2 dln. ing. f 5 90 Geb. in l deel f6.90 Uitgave «in VAN HOLKEMA i WAKENOOIF.A'dim