Historisch Archief 1877-1940
DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
No; 2476
'
t
l
Zooeven verschenen:
KAREL WASCH
OPVOEDERS
Bijdrage tot de kennis van
Burgerschoolleeraren
Dit de Gedenkschriften van Hans Heldring
Prijs ingen. f2.40; geb. f2.90
Uitgave E M. Q U E RIDO - A'dam
Clichés
Van Leer
AMSTERDAM
Abonneert u op DE VROUW EN HAAR
Bafllustraerd Maandblad ondar Redactie
van Mej. E. M. R08GE.
Prijj par Jaargang f 10,?fr. p. post f 10,70
hij do uttgovorm VAM HOLKEMA * WAREHDORF, AMSTERDAM
DE AMSTERDAMMER j
Weekblad voor Nederland;
kost slechts f 3.?per kwartaal
of f 10.?per jaar bij vooruitbetaling.
1NEEIUNDS VOLKSLEVEN'
het eerste groote populaire werk over
de Nederlandsche folklore, geschre
ven door den bekenden deskundige
op dit gebied, den Heer D. J. v. D.
VEN, is in prijs verlaagd, zoodat het
nu verkrijgbaar is: ingenaaid / 11.
gebonden in linnen stempclband
? 15.?en gebonden in leer/30.?.
Wij vertrouwen, dat zeer velen,
wien het boek tot nu toe te duur was,
deze gelegenheid zullen aangrijpen,
om dit door en door Nederlandsche
werk te koopen.
Een uitvoerig prospectus zenden
wij gaarne op aanvrage.
Vraagt Uw boekhandelaar
Neerlands Volksleven ter inzage.
N. V. UITG.-MIJ. EN BOEKH.
l v hP.M.WINK.ZALT-BOMMEL
JML
I
a
TJ
L
TJ
z
E
Dr. W. VAN BEMMELEN
PHANTASTISCH
SUGGESTIEF
SPANNEND
f 2.30
Gebonden f 2.90
UITG.-MIJ ELSEVIER", A'DAM
V
E
IR,
L
E
2sT
DE INTERNATIONALE PUZZLB
Eind November 1924.
Engelsche staatslieden, wanneer we de zaken
eens van wat meer algemeenen kant dan gewoon
lijk bezien, stellen soms de vraag of de Britsche
methoden van bestuur over andere rassen, wel de
succesvolste zijn, wanneer het betreft zoo
genaamd half beschaafde" volken. Is, hoort men
dan opperen, de Franschman daarin niet gelukki
ger? Terwijl de Britsche methoden zich steeds
uitstekend hebben betoond wanneer het geheel
primitieve volken betreft, heeft het Fransche
beleid nu bijvoorbeeld in Algiers, in Marokko, en
weer in Syriëmisschien tot gemakkelijker resul
taten geleid dan het Engelsche, dat in Indië, in
Arabië, en nu weer in Egypte, met groote moeilijk
heden van oplevende beschavingen worstelt. De
Franschen hebben het gemak van de assimilatie,
de verbroedering. De Engelschen houden het bij
den afstand, de scheiding, tegenover den pupil.
Het Egyptische incident geeft een teekenend
staaltje van de uitkomsten van 't Britsche beleid.
In den Soedan, het land van den Boven-Nijl, met
zijn onontwikkelde negerbevolking, is het Engel
sche bestuur zeer populair en heeft het wonderen
van administratie verricht. Op dit werk is Enge
land trotsch, en het zou geheel tegen zijn nationalen
geest ingaan, dit deel van de wereld los te laten,
over te laten aan leiding van de jonge Egyptische
generatie. Die jonge Egyptische generatie zelve
echter is met groote vinnigheid op de Britsche
traditie gebeten. Engeland staat er voor ge
lijke problemen als in Ierland het geval is ge
weest. In Maart 1922 heeft Groot-Britanniëde
onafhankelijkheid van Egypte afgekondigd, waar
bij het zich evenwel als van ouds en tot nadere
regeling de militaire defensie, de bescherming van
vreemdelingen en minderheden, en het bestuur
van den Soedan heeft voorbehouden. Wat de groote
vraagstukken betreft, die samenhangen met de
heerschappij over de landengte van Suez, en over
het gebied van den Boven-Nijl, is dus de oude
Britsche positie gebleven. De inwendige zelfstan
digheid is dientengevolge zeer gematigd.
Engeland heeft het jonge Egypte bij lange na
niet de geheel vrije vlucht gegeven. Het kon zich
vooral beroepen op de ervaring, dat al te moderne
vrijlating gemeenlijk slechts op inmenging en
intriges van andere mogendheden uitloopt.
Het voorbeeld van jong Turkije, met den in
Berlijn indertijd zoo aangehaalder! n ver Pachao
is sprekend geweest. De constitutionalisten te
Konstantinopel hadden slechts den Engelschen
invloed verdreven om zich des te meer blindelings
te werpen in de armen van de Duitsche toenadering.
In Turkije is eerst nu, na den oorlog, een wezenlijke
nationale onafhankelijkheid ontstaan; en het is
opmerkelijk, in het voorbijgaan aan te teekenen
dat deze onafhankelijkheid juist in de laatste dagen
nog normaler vormen is gaan aannemen. Het
uitbundige nationalisme waarmede Kemal en
Ismet Pascha Turkije hadden gered en de Natio
nale Vergadering te Angora in het leven geroepen,
heeft nu met Ismet's aftreden plaats gemaakt
voor het meer Europeesch-parlementairjgezinde
stelsel van Fethi Bey; en men kan 't hoopvolle
teeken waarnemen, dat onder zijn bezadigd be
leid Turkije meer en meer een geschikt" lid van
't statenstelsel worden zal. Het eindpunt van een
eeuw van strubbeling.
Zal het met Egypte eenmaal ook zoo gaan?
Er zijn er, die van de staatkundige toekomst der
Egyptenaren zelve niet veel verwachten. En in
elk geval staat 't met Engeland nu voor het
conflict. De Sirdar op Egyptisch grondgebied
vermoord; Britsch ultimatum; prestige kwestie;
nationalistische gevoeligheid aan den anderen
kant; militaire machtmaatregelen. Engeland is
zóó sterk, dat in de Egyptische zaak hevige uit
barstingen wel voorkomen zullen worden. En of
eenige andere mogendheid intervenieeren, of
Egypte zelf den Volkenbond inroepen zou? Deze
en gene haalt allicht het voorbeeld van Korfoe
aan, een jaar geleden, toen Engeland zelf Italië,
door middel van den Volkenbond, gedwongen
heeft nzijdige krachtmaatregelen op te geven.
't Verschil in positie is, dat Egypte tegenover
Engeland nog niet als een geheel onafhankelijke
mogendheid staat. Engeland heeft zichzelf een
recht van interventie voorbehouden, en da' van
anderen afgewezen. Frankrijk rekent zich blijkbaar
door de regeling van 1904, nasleep van Fashoda,
verplicht zich te onthouden. Doch Egypte is niet
temin in het bezit van een internationaal erkende
positie en zal die willen doen gelden. Er is dus niet
weinig kans althans op een begin van internatio
naai geschil. Er zouden met name voor Italië, voor
Mussolini die juist weer steviger in den zadel is
gezet ook in Italiëschijnt men ondanks alle
oppositie in de eerste plaats geregeerd te willen
worden redenen zijn om nrr de beschermende
rol te spelen. Maar Italiëheeft zelf juist na
Javornina de theorie verkondigd waarop nu
Engeland zich beroept: dat groote mogendheden
soms het belang van de algemeene rust kunnen die
nen en ernstiger conflict verhoederr, door ondeu
gende of ongeordende kleinere staten met gematig
den dwang tot de orde te roepen.
Ook hier ligt stof voor discussie, die de Engelsche
regeering echter, gezien haar bijzondere positie,
niet licht op internationaal terrein zal laten over
slaan.
De Engelsche regeering heeft nog een andere
internationale discussie voorhands ter zijde gezet:
die over de Ontwapeningsconferentie van den
Volkenbond, en het Protokol van (ïenève. Op dit
stuk evenwel rnag tegen misverstaan worden
gewaarschuwd. Dat het nieuwe Kabinet op uitstel
van de besprekingen heeft aangedrongen, behoort
blijkbaar allerminst te worden opgevat, zooals
reeds sommige kwaadwillige stemmen 't hebben
voorgesteld, als een zich onttrekken aan de actie
van den Volkenhond irr dezen. Meir mag trou
wens vragen of eene regeering irr Engeland, dat zóó
op publieke opinie leeft, dat aan zou kunnen,
al wilde zij het. 't Is evenwel duidelijk dat het
kabinet Baldwin irret twee elementen te rekenen
heeft: ten eerste met ministers in zijn eigen midden,
waaronder Lord Birkenhead en zijn aanhang,
die tot dusverre sterk tegen de Volkenhorids»
act ie'zijn" geweest. Ten" t weede'met de staatslieden
der dominions". In het Britsche Rijk wordt
altijd veel gewicht gehecht aan geleidelijke over
tuigingvan het doordringen van inzicht. Men zoekt
dit liever, dan opleggen of overstemmen. In
deze richting wil thans blijkbaar ook Baldwin
werkzaam zijn. Het zal wat tijd kosten, misschien
meer tijd dan menigeen wenschen zou. Er zullen
misschien ingrijpende veranderingen of aanvul
lingen worden ontworpen. Maar een zich onttrek
ken aan de collectieve actie, door Engeland,
hoeft niet te worden gevreesd.
Intusschen blijkt wel, hoe ook Mac Donald een
fout gemaakt heeft, toen hij de
ontwapeningsen arbitragezaak te Oenève tot een punt voor
zijn partij trachtte te maken. Dat heeft Wilson
indertijd met den Volkenbond zelf gedaan, en het
bracht zijn geliefde kind een nauwelijks te over
komen wonde toe. Had Mac Donald in Uenève
Engeland minder mager en eenzijdig doen ver
tegenwoordigen, door een waarlijk nationale dele
gatie, dan zou de goede zaak nu misschien sterker
er voor staarr. En het is maar gelukkig, dat de
Engelsche conservatieven redelijker en
beheerschter zijn, dan de Amerikaansche Republikeinen.
Intusschen sprekerr ook die nrr weer zelve van
internationale ontwapeningsactie, van hun kant.
Het is de vraag of dit inderdaad, op 't gebied van
landlegers, iets zou kunnen opleveren. De
vlootbeperking te Washington was een natuurlijk iets,
orrrdat de conferentie daar feitelijk eerr
marchandeeren tusschen Groot-Brittanniëen de Unie,
over de beperking van v!ootpr<;grams worden
moest. Doch dit gedaan zijnde, is het vraagstuk te
ingewikkeld, en te Europcesch, om er van ec'iien
Coolidge veel steun op te kunnen verwachten.
Het blijft waarschijnlijk meer op het gebied van
't politieke trompetgeschal.
Frankrijk heeft Jaurës naar het Pantheon
gedragen. In de eerste plaats een politieke, een
partijbetooging. Met veel bewondering voor den
gestorven tribuun kan men toch twijfelen aatr 't
recht om hem in de nationalen tempel te begraven.
De radicaal-socialistische meerderheid heeft zich
willen nranifesteeren : ik ben er, ik kan wat ik wi',
Men moet afwachten, hoe zij ook verder haar wil
in daden zal kunnen omzetten. Op 't gebied der
financiën staat Frankrijk stellig nog voor groote
problemen.
Maar van 'f gezichtspunt der internationale
staatkunde is de eer aan Jaurës bewezen in elk
geval zeer geruststellend.
Jaurès is een machtige vredesfiguur geweest.
Hij heeft vóór het jaar van zijn dood, 1914,
gesproken van toenadering tusschen de volken,
over verplichte arbitrage en gemeenschappelijke
vredesbewaring, op een wijze die eerst thans
geheel aan de orde van den dag is. De maniie<t:itie
te zijner eere is zeker een manifestatie van
Fnmkrijks vredeswil.
B K A N [> \ >< l S
JAC URLUS
HAVANA 12 CENTS SIGAAR
Vraagt monster n et ;.dres v;in L" w winkelier
bij FLEVO UTRECHT 4 EÏji T