DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 247? f/ Tj/bGENGOTEN: '/JiCr^/'lJl1,.'! '1,'1','if EEN MILLIARDAIR INTERMEZZO. Natuurlijk, een Amerikaansche. Zulke masto donten behooren, alsof ze daar thuis zijn, vooreerst nog alleen tot de fauna der Vereenigde Staten, in Europa streven ze er naar om zich te verfijnen door de teelt van raspaarden of van buitenge wone gewassen. Het oerechte gaat zoo te loor. Leve Amerika en zijn producten. 't Is over Ford, dat ik 't wil hebben, niet over den man van de auto's, maar over den man van het schip, van het vredeschip. In Amerika is een boek daarover verschenen van een der stuurlui in het vaartuig, onder den titel: America's Don Quixote, een naam die door zijn inhoud niet wordt gerechtvaardigd, want deze moderne Don Quichot is waarlijk geen verheuging voor het menschelijk geslacht, zooals zijn voor ganger van drie eeuwen her het is geweest. Maar dit terzijde, laat ons ernstig worden.{ Het schip is ten allen tijde, en van de oudste tijden af, een mooi symbool geweest voor de menschheid die zich tegen onheil wil hoeden, die het onbekende en onmogelijke zoekt en die vereeniging beoogt om een doel te bereiken. Ik spreek niet over de Ark, omdat theologie mijn vak niet is, maar ik zou graag een woordje willen zeggen over het schip de Argo en den Argonauterrtocht naar het gulden vlies. Want ik moet er altijd bij denken aan het eerste onderricht dat wij kregen in de kennis van mythen, als onze nooit genoeg te waardeeren leeraar ons vertelde van heerlijke zonsondergangen waarbij in een hoek van den Westelijken hemel de zon verschijnt als een stralende gouden nacht. Ik had ze gezien in de tropische zee te midden van den wondertuin dien het scheidende hemellicht over het uitspansel strooit. Als kind had ik dat schouwspel genoten, en wanneer de leeraar ons zeide: een kind zou daarheen willen gaan over het water om die gouden vacht te veroveren, dan ging mijn hart open en verlangde Het schip de Argo en zijn Argoxiauten, daar zou ik lang over kunnen hooren. k Nog is er een derde schuit: het Narrenschip, gedicht vanBrandt, den Duitscher,om een zoo groot mogelijke collectie van gekken bijeen te brengen. Het oordeel tot welke rubriek Ford's vredeschip behoorde, blijve aan den lezer. Hij zelf dacht aan de Ark en aan de vredesduif, die de aarde zou bevliegen ! QVcr de preliminairen der expeditie het volgende: Men zal zich herinneren, dat al kort na het uitbreken van den oorlog, zoowel in Europa als in Amerika comités werden opgericht voor een spoe dige vredestichting en vredebemiddeling; de vrouwen vooral doen zich daarbij gelden. Tegen het midden van 1915 is de beweging in vollen gang, Chicago is een van de middelpunten, Jane Addams houdt haar redevoeringen, Rosika Schwimmereen Hongaarsche is naar Amerika overgekomen, zij zocht verstandhouding met Ford om hem te winnen voor een steun te verstrekken aan de moeders-en vrouwen-comités. Loechner, de schrijver van Anerica's Don Quixote, had als secretaris enkele bijeenkomsten bijgewoond, evenals hij bij een onderhoud met President Wilson had geassisteerd. Een misver stand, waarvan Rosika Schwimmer de oorzaak was, bracht hem naar Detroit, aan het meer Michigan in 't idee dat Ford hij had daar zijn werkplaatsen hem over zijn verzoenings- en bemiddelingsplannen zou raadplegen. De vergissing bleek dadelijk, maar een vrien delijke secretaris van Ford, als Loechner zich afvroeg of hij de lange reis vergeefs had gemaakt, raadde hem aan te wachten totdat de Hongaar sche dame haar gesprek met den auto-Koning afbrak, en stelde hem haastig aan Ford voor, als die zijn gast uitliet met de woorden: Dit is een slachtoffer...." Ford, in goed humeur onder de levendige oogen van Rosika, den grand seigneur spelend, begon: Welaan slachtoffer !" en lachend om den eigen grap, direct ingelicht, noodde hij Loechner tegen den volgenden dag tot een lunch samen met Rosika op zijn buitenverblijf de afgrond van Ford's ongenaakbaarheid was overbrugd, het slachtoffer" had het gedaan. 't Was heusch niet gemakkelijk Ford te be naderen. De lunch, met de familie gebruikt, stelde Loechner eenigszins op de hoogte van de kaart van het land. Ford licht geneigd tot gestes en beloften, liet zich graag meeslepen door plannen die hemzelf op een voetstuk plaatsten en reclame maakten voor zijn zaak. De naaste omgeving echter, vrouw en vrienden en secretarissen hadden leergeld be taald, zij wisten dat de plannen niet duurzaam waren, en zij vreesden, als zij duurden, dat zij oneindig veel geld zouden kosten. Maar voor het oogenblik had Rosika op het hart van de moeder gewerkt en Mevrouw Ford voelde zich toch wel heel gelukkig als voornaamste Amerikaansche dame te kunnen optreden en een rol op het wereldtooneel te kunnen vervullen. Ford zelf begon in te leven in de verbeelding van zijn idee, hij spande het adverteervermogen in van zijn geest, en maakte zich van het slacht offer" Loechner als klankbord meester. Die voelde zich plotseling in het middelpunt van een wereldondernemen waarvan zijn ver wachting niet had durven droomen. Samen met Ford zou hij naar het Witte Huis gaan om den President te spreken, maar", zeide deze hem, als plaats om onze advertenties in de Wereld te sturen, daarvoor deugt Washington niet, dat kan alleen in New-York geschieden," en hij riep de jongens" van die metropool bijeen om hun te melden, dat hij spoedig groot nieuws voor hen had. fe Daarop verscheen hij bij den President. O, dit was een geheel ander bezoek dan Loechner kortgeleden met een soortgelijk doel had gemaakt ! Geen quaestie er van dat Ford zichineenZondagspak zou steken of zou afwachten dat Wilson hem een stoel aanbood; hij lag er dadelijk in een met zijn been wiebelend over de leuning. Wel, Mr. President, ge ziet er goed uit; doet ge daar iets voor?" Ik doe mijn best me vroolijk te houden." Loechner rekende den tijd gekomen om iets van zich te doen hooren :?Daarvoor zorgt Mr. Ford wel". Ik heb eigenlijk maar een goede grap gemaakt," erkende Ford nederig. Dat was van den man die zich zoo'n groot graf liet maken, omdat hij in zijn auto wou worden begraven, want met dat ding was hij uit zooveel gaten gekomen, dat zou hem zeker ook uit dit laatste gat redden." Waarop Wilson ging lachen en ook een grap maakte. Toen opperde Ford zijn idee dat de President van staatswege een oproeping zou richten tot een bijeenkomst van bemiddeling voor de neutrale landen. Wilson dacht er niet aan, daarvoor een belofte te geven. Ford was kwaad, maar hield zich kalm. Morgen ochtend om 10 uur," zei hij, heb ik de vertegen woordigers van alle groote couranten bij me geroepen om van mij iets belangrijks te hooren. Ik heb een schip gecharterd om gedelegeerden naar Europa over te brengen. Ik bied u dat transport aan als een bijdrage van mijn kant. Wanneer gij meent niet te kunnen handelen, dan zal ik het doen en ik zal den courantenmenschen zeggen dat ik, een scheepslading van Amerikaanjche gedele geerden naar Europa zal overbrengen." Het gesprek verstarde toen, Wilson's gezicht werd van hout, Ford maakte zijn aftocht, ik denk niet zeer geschikt. Zijn impressie bewaarde hij voor het slachtoffer" en bij het heengaan liet hij zich uit: Hoe klein !" Het schip met vredesmannen, dat hij op een maal voor het starend oog van den President naar Europa liet stoomen, was toch waarlijk op advertentiegebied een vinding van den eersten rang. Ford annexeerde haar voor zich, maar zij kwam aan Loechner toe, het was een inval geweest van den voorgaanden dag gedurende den maaltijd. Ford had haar dadelijk opgegrepen, condities gevraagd van maatschappijen, ja het schip was geloof ik al uitgekozen de Oscar 11. Den volgenden dag ontving hij de reporters der dagbladen in zijn hotel; 'n veertig omringden hem, heet naar nieuws. Het was iets te veel in het vertrek, en het was niet de echte Ford, zooals men had verwacht, die voor den dag kwam. Het begon op een stamelmanier, niet precies, niet treffend als de slag op een spijker. Het best mogelijke, niet waar? daar moeten we heen streven voor het grootst mogelijk aantal.' Waar ging dat heen? Dat fladderde in de ruimte de reporters keken in de lucht. Dan op eens: We wouën tegen Kerstmis de jongens uit de loopgraven hebben. Daarvoor heb ik een schip gecharterd en sommigen van ons gaan daarmee naar Europa." Hier hield hij op; het duurde een poos eer hij voortging: Ons idee is, het militarisme den kop in te drukken, en de jongens uit de loopgraven te halen. Het doel is den oorlog en de voorbereiding daartoe voor alles stop te zetten. Want natuurlijk was er niets voorbereid, dan zou er geen oorlog zijn. Geen jongen zou op een vogel schieten, als hij geen geweer had." In dit moment kwamen er een paar te hulp. Waar zou Loechner, het slachtoffer voor dienen, ^^""'^^M^^M' / f "* j»^ Buiterny Bonbons Overheerlijke, pikante ^^ smaak zoo hij thans niet tot redding uitschoot met nog een ander?" Zij legden uit dat het plan daarin bestond om naar Europa een kern van uitgelezen lieden te brengen en voor een tijd bijeen te houden die het vraagstuk der voorwaarden van een aanstaanden vrede bestudeerden en aan de oplossing de noodige publiciteit konden geven. Ford had de gelden daartoe beloofd, het schip gecharterd en de maatregelen zoo genomen dat misschien al tegen Kerstmis Dat was eenig licht, ten minste, een vermoedelijke datum werd genoemd, de naam van het schip bekend gemaakt.... Maar de reporters kregen den indruk dat Ford, door anderen er ingehaald, in 't geheel niet op de hoogte was en dat de zaak ook als een grap kon worden beschouwd. Van daar het lot dat op de expeditie ligt van den beginne af. Het is alles zoo vliegenssnel in z'n werk gcgra'i, nauwlijks vier of vijf dagen voor het bebroeden van het plan, elf dagen voor het in gereedheid brengen der expeditie tot de afvaart toe, dat eerst onder het tot stand komen aan eenige verwezenlijking van het idee werd geloofd. Was het eerste voornemen om de beroemdste en meest gezaghebbende mannen van de eene zijde van den Atlantifchen Oceaan naar de andere zijde te brengen, een kardinaal Gibbons, een Edison, ten slotte moest men blij zijn 'n 80 namen bijeen te brengen die geen oneer deden, 54 reporters moeten daarbij worden gevoegd die voor hun eigen pleizier en dat van het publiek in Amerika mee gingen. De eerste teugen van de frisfche zeelucht wakkerden ook de geestdrift van Ford aan, hij liet de eerste Zondagspreek aan boord wereld bekend maken door den telegraaf, mi monster advertentie, zooals nog nooit \vas gezien en hij ontboezemde zich aan Loechner: ,,ik wil een eind aan dezen oorlog hebben, al kost liet me mijn heele vermogen", en voegde hij er bij: ik heb nog tien duizend dollars bij me gestoken, zonder dat iemand het wist; doet de gelegenheid zich in Europa voor dan kunnen we samen eens uitbreken, zonder dat een van mijn secretarissen er iets mee heeft te maken." Maar al voor dat de boot in Christiania was gekomen, had Ford's gezondheid geleden, de op winding was gedaald, zijn conservatieve omgeving had het overwicht gewonnen, steelsgewijs vertrok hij midden in den nacht uit Christiania, tegen alle beloften in. Dit was een sein. Met het begin van 1916 slinkt al Ford's animo, slinken ook de middelen die hij beschikbaar stelt, en als het begin van 1917 ter wereld komt en de Vereenigde Staten aan oorlog denken, stelt hij de geheele inrichting van zijn fabrieken ten dienste van het land voor aflevering van oorlogstuig. Men moet zoo gauw mogelijk met zulk een aanbod voor den dag komen is zijn idee, te laat gepresen teerd, verliest het zijn waarde. Hij heeft zijn milliard verdubbeld. W. G. C. B Y v A N c K BATENBURG & FOLMER (G. W. FOLMER) DEN HAAG,HUYGENSPARK22 SPECIALITEIT: BERGPLAATSEN VOOR INBOEDELS MET SAFE-INRICHTINQ. VERHUIZINGEN ONDER GARANTIE INTERNATIONALE TRANSPORTEN