DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2480 B> t a f' * .-.> . DRAMATI/CHE KRONIEK Over&chotjes en Sensatie. Met dit opschrift bedoel ik niets af te dingen op de betrekkelijke waarde dezerstukketi,slechts datgene aan te duiden wat in mijn tooneelgemoed bleef opge spaard. De stroom der noviteiten werd door de concentratie", waarbij de geconcentreerde gezel schappen zich in drie, vier ploegen moeten verdeelen om de exploitatie mogelijk te maken en het uitgebreid corps artistique werk te verschaf fen, nog niet gestremd. Ik spreek van al die vertooningen-pour-le-besoin-de-la-cause niet graag kwaad. Zij raken maar een enkele maal de kunst, in wier naam zij heeten te geschieden, en zooals de verhoudingen allengs geworden zijn een niet te keeren overmacht van belanghebbenden" ter wier wille de beste Nederlandsche tooneelkunstenaars zich dit harde en weinig loonende leven getroosten moet het aan den tijd worden overgelaten de tooneelkunst te bevrijden, en de orde te herstellen. Die tijd lijkt mij niet zoo heel ver meer. Intusschen zag ik met belangstelling, zonder dat mij het hart terstond tot spreken drong: Een-Een" bij het Vereenigd Tooneel." De dame met de reden tot echtscheiding bij het Hofstadtooneel;" De wrekende God bij het gezelschap Fabricius; niet meer of minder dan Marie Antoinette, Koningin van Frankrijk" bij de Vereenigde" Rotterdammers, Sensatie bij de afdeeling Herman Schwab van het Hofstadtooneel" en ben mij bewust mij nog nauwelijks ten halve van mijn taak te hebben gekweten. Het eerste Een-een", gaan we stilzwijgend voor bij. Arnold Bennen heeft zich als arbiter der liefde in belangwekkender matches" doen kennen, en Enny Vrede heeft daarin het, tot dusver door geen anaere actrice in Nederland verbeterd of achterhaald, record gemaakt. Wilden we met deze herinnering dit jongste optreden vergelijken, dan zou de verhouding, in sportieve cijfers uitge drukt, met 6?0 moeten worden aangeteckend. De dame met de reden tot echtscheiding" van den Hongaar a la mode Vajda", maakt als licht gebouwd en geestig blijspel uit het land van Molnar hoogere aanspraken en werd bovendien door goedsluitend samenspel gedragen. Met Annie van Ees in de hoofdrol door haar man gesecon deerd heeft zulk luchtig spel bij het Hofstad tooneel altijd distinctie. En behalve de charme, die van haar persoontje uitgaat, moeten we ook telkens de actrice bewonderen, die zooveel fijne schakeering en natuurlijke fantaisie in de tamelijk gelijkvormige rollen van dit repertoire weet te brengen. Het mystiek geval met De wrekende God" is de clou van het specifiek Haagsch" seizoen. Een debutant, Eduard Veterman,schudde dit spannend detective-stuk, men zou zeggen, uit zijn mouw, en wist er zulk een internationalen draai aan te geven, dat niemand aanvankelijk zijn Engelsch pseudoniem in twijfel trok. Dat was dan een verrassing, welke het nationaal bewustzijn sterkte. Ik geloof echter niet, dat het procédéte her halen of na te volgen zou zijn. Altijd maar weer afleiden" van elk ietwat logisch vermoeden: wie den moord kan hebben begaan? om dan na vier bedrijven net precies dengene als den dader aan te wijzen (een aftandschen ouden heer) op wien terecht niemand verdenking had, en dit dan cöute q ie cóute plausibel te maken dit .alles is meer handig en verrassend dan wel over tuigend. Overtuigend in de regionen van het detective-stuk, wel te verstaan, waarbij ten slotte de gefopte toeschouwer behoort te denken: wat een ezel ben ik, dat ik daar niet uit mezelf op gekomen ben," en de hoovaardige veronderstel ling: neen maar, zóó kan ik het ook," ver blijft. Dit laatste zou dan in de praktijk vermoedelijk nog niet meevallen. En zeker zullen niet allen kans zien in dit levendig, tot het laatst toe span nend schema de conversatie op te houden met zulke vlotte, frissche dialogen als de heer Veter man er schreef. De geheele vertooning zat goed in elkaar. Chrispijn Jr. had de regie en speelde fijntjes den keurigen moordenaar. Nico de Jong was natuurlijk de detective. En met hoeveel genoegen zagen we mevrouw de Vos?Poolman, met haar kwikzilveren stem en pittige manieren, als de spil van dezen mondainen kring. Naar een drama, dat den naam van Marie Antoinette" draagt, ga ik kijken, wie het ook heeft gewaagd.... Er is voor een auteur haast geen tempteerender stof te vinden dan de vorstelijke lichtzinnigheid, die zóó eerbiedwekkend wist te sterven, dat het burgerlijk fatsoen er beschaamd van zal staan zoolang de ge schiedenis leeft. De wel-gedccumenteerde Italiaansche heer Giacometti kan dan meteen als waarschuwend voorbeeld gelden. En bij alle betrekke lijkheid leert men dan eigenlijk Victorien Sardou weer waar deeren. Voor een geschiedkun dig kasstuk, waaraan deze gebeurtenissen ten grondslag liggen, had in elk geval diens Paméla, marchande de frivolités", beter voldaan en mevrouw Tartaud, in de rol van Réjane, een gelukkiger kans geboden. Voor de Oostenrijksche" met haar fijn joodsch vorstinne-gezichtje, zooals ons dit van de afbeel dingen voor oogen staat, bracht zij tragedienne uit de school van Catherina Beersmans weinig in haar wezen mee. Wat niet wegneemt, dat wij een actrice als mevrouw Tartaud en een acteur als Jules Verstraete (Lodewijk XVI) die onmiddellijk naast deze groote gelegenheidsrollen, waarbij het publiek, hetwelk daarvoor in aanmerking komt, snikt dat het een lieve lust is, werk stelden van zoo hoog gehalte als Knier" en Geert" in Op hoop van Zegen", alle respect toedragen. HET HOFSTAD-TOONEEl. Sensatie!", door eorg Kaiser. Ware een minder vermaard auteur als eorge Kaiser met deze vetmakelijke persiflage voor den dag gekomen, ze zou waarschijnlijk minder de aandacht hebben gitrokken. Nu wij wtten welke woelwaterige tconeelgeest. er achter staat, zoeken we er onwillekeurig meer in dan er uit komt, en zijn we nieuwsgierig naar den stijl, waarin- deze schrijver, die zoowel in zijn gedragingen als in zijn Werken zulk een bizarre levenshouding afficheert, het wenscht U1 zien gespeeld. Kolportage" benadert als titel meer dan de vertaling: Sensatie"', de sfeer, waarin de buffetjuffrouw dergelijke lectuur verslindt". Hit gaat haar in den grond nog minder om de schokkende gebeurtenissen, die zij immers ook in de rubriek gemengd nieuws" kan vinden, dan wel om ele ongenaakbare chic ! Om de Graven en de Baronnen. Hoe het daar toe gaat ! De romantiek, welke haar onbetrouwbaar zou toeschijnen en onverschillig zou laten indien het geval een eerzaam werkmans gezin betrof, komt haar volmaakt geloofwaardig voor in deze onwezenlijk hooge wereld, waar het stoffelijke zich slechts in millioenen, debet of credit, laat uitdrukken. Een wereld, waarvan zij in het voorbijgaan den geur van belegen bont en vromen lichtzin snuift. In deze, den braven-burger verbijsterende sfeer moet de grap worden opgcdischt, op het toonecl sterker aangezet en vaster doorgevoerd dan in den roman, welke de hongerige verbeelding minder afleidt dan de schouwburg zaal; alle figuren grotesk. De schrijver maakt liet den regiseur en vertolkers daarbij wel moeilijk. Hij is zelf, ook in andere werken die wij van hem kennen, altijd onzeker omtrent den stijl, die tusschen melo-drama en expressionisme schomme len blijft en, zooals ook in deze persiflage, de nuch tere werkelijkheid op haar beurt niet gemakkelijk loslaat. In het bijzonder de rol van de dame, wier grafelijk zoontje door den gescheiden vader van ongelooflijk hoogen adel uit den kinderwagen wordt gestolen, terwijl zij goddank nog juist den tijd heeft gevonden er het proletariërskind van een voorbijgaande zigeunerin in te leggen, toont, wanneer zij na twintig jaar" met haar inmiddels volwassen grafelijken Yankee-zoon uit Amerika terugkeert om het voorvaderlijk kasteel weder in bezit te nemen, zooveel gezond verstand, dat het wel verdedigbaar schijnt deze figuur in het vóórspel, zooals Fie Carelsen deed, ietwat menschelijk op te zetten. Maar dit lijkt me toch onjuist. Het voorspel vraagt alle tremolo's van het moederlijk gemoed, het moet ons terstond van smart en ontsteltenis en verlichting zoodanig bevangen", dat we geen oogenblik meer grond onder de voeten voelen en alles zich ademloos op den afloop spitst. De regie kan dit dwingen, en dit deed zij m.i. hier niet voldoende om de tamme persiflage op den adel van geest, gemoed, geboorte of geld als genrespel cachet te geven. Welk een gelegenheid laat Teekening voor de Amsterdammer" door Oeorge van Raemdonck DE ROTOK-HOED GRANDS VINS DE CHAMPAGNE POL ROGER & Cie. Agent General; JAGER BERLINQS, Haarlem de auteur hier feitelijk voorbijgaan om de schooiie letteren", die het tegen den kt.lportage-roman toch maar glad afleggen, lachend in bescherming te muien ! Het artistiek zwaaitepunt lag bij deze kostelijke stof a;;n de litteraire zijde. Kaiser heeft lat daar niet gezocht. Hij stelde zich, knap theater man dien hij is, met het komisch effect tevreden en wij danken er een aardigen avond aan, een goed verzorgde, onderhoudende vertooning, al zouden wij ele bloed-in-de-aderen-stollende confrontaties ook op dit plan graag wat scherper gesteld hebben gezien. Reu!e, in de r.;! van een ouden baron" gaf den stijl aan, waarnaar men Int geheel wellicht had kunnen richten, hij hield onfeilbaar zijn contcnance." Na hem mevrouw Schwab, als hare Doorluchtighcid," op den voet gevolgd door de Engelsche iectrice, Ans van der Naaten. Herman Schwab legde in ele rol van den Graat', vader van het verwisselde kind, minder fantaisie dan we in dergelijke rollen van hem gewoon zijn, en de echtegraaf Erik" (Hans van Hes) had bij zijn autoritair optreden in het huis zijner vaderen, als onafhanke lijk en ongepolijst .Amerikaan, zich wel iets meer man van de wereld kunnen tooncn zonder zijn democratisch cachet te verliezen. Z?er geslaagd, in den gedistingueerd-melodramati.chen toon, waarmee men de scherts des schrijvers het dichtst benadert, vond ik de ver taling van J. C. van der Horst. T o i' N A E i i N.V F.VAN DER HEIDE 'sGravelandscheweg HILVERSUM Aparte KERSTGESCHENKEN ARTISTIEK GLAS-en AARDEWERK KUSSENS KLEEDJES -: OUD-ENGELSCH KOPERWERK enz. .