No. 2483 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND DE KEULSCHE ZONE BLIJFT BEZET Teekening VOLT de Amsterdammer" door Joh. Braakensiek MICHCL: ,,De hoogste tijd. heeren !" KOOR VAN STAMGASTEN: We gaan nog niet naar huis!" ENGELSCH?NEDERLANDSCHE BETREKKINGEN*) Onlangs promoveerde dr. J. F. Bense aan de Universiteit van Amsterdam op een belang wekkend proefschrift, dat in breedcren kring bekendheid moge ontvangen. Sedert jaren is de bewerker bezig geweest aan het verzamelen van Nederlandsche en Nederduitsche woorden en uit drukkingen, die in de Engelsche taal in verschil lende perioden zijn overgenomen. Niet alleen Nederlandsche, maar ook Nederduitsche, omdat van Engelsch standpunt gezien de landen van de Noord-Duitsche laagvlakte, met name en vooral in de middeleeuwen, een volkseenheid en vooral een cultuureenneid vormden, die eerst in later eeuwen door de politieke gebeurtenissen en ver houdingen is verbroken. Voor den Engelschman van vroegere tijden waren Vlamingen, Hollanders, Friezen, Hanzeaten en Pruisen menschen van n slag en van n volksaard; taalkundig stonden zij althans dicht genoeg bij elkander om in Enge land voor n en dezelfde volksgroep i.c kunnen doorgaan. Het spreekt van zelf, dat deze groote volksgroep in den loop der eeuwen in zeer intieme betrekkingen met het Engelsche volk heeft gestaan en dat vooral de handelsrelatiën zeer druk zijn geweest. Nog staat er geen volk met onze zeevarende natie in zoo nauwe betrekking als het Engelsche. Dat alles is natuurlijk bekend genoeg. Maar minder bekend is het stellig, dat dat haast dagelijksche verkeer van de Engelschen met hun naburen over de Noordzee ten gevolge heeft gehad, dat heel wat woorden en uitdrukkingen uit de Nederduitse h talen en dialecten en dus ook. uit het Nederlandsch zijn overgegaan in het Engelsen.. Dat geldt niet TENTOONSTELLING MAGAZIJN AMSTERDAM MODERNE INTERIEURS GEOPEND TOT10 JANUARI alleen voor de Engelsche zeemanstaai, waar het eigenlijk van zelf spreekt, maar ook van de gewone Engelsche spreektaal en zelfs van de schrijf- en litteratiiurtaal. Het aantal van die woorden is waarlijk niet gering; dr. Bense berekent het op duizenden, veel meer dan hij zelf had verwacht of vermoed. In het gewone Engelsch zijn er mis schien 2500 woorden aan het Nederlandsch en het Nedcrduitsch ontleend; dit aantal moet nog wor den vergroot met de woorden in Ergelsche ialccten. Dr. Bense heeft zich gezet aan een nauwgezet onderzoek van deze Nederlandsche vreemdelingen in de Engelsche taal. Maar zooals wel van zelf spreekt, bleek het noodig aan de beschouwing der woorden een onderzoek te laten voorafgaan naar de omstandigheden, waaronder zij zijn over genomen. De overneming van een woord is altijd min of meer een cultuurdaad van eenige beteekenis. Niet woorden worden overgenomen, maar voorwerpen en in hoogere orde begrippen en senti menten. Zoo k-m een woord wijzen op beschavingsinvloed van liet eene volk op het andere. Dat alles moet worden onderzocht. Vragen rijzen dan naar den tijd, waarin, en de omstandigheden, waaronder een bepaald woord is overgenomen, verder naar de beschaving, waartoe het behoort, dan naar den ciiltuurinvlned, dien het vertegen woordigt, en zoo vee! meer. Dat onderzoek onderstelt als grondslag een navorsching van de betrekkingen tusschen be paalde beschavingsgebieden in verschillende perio den. In dit geval stond dus dr. Bense voor liet onderzoek naarde betrekkingen tusschen Engeland en de Nederlanden in ruimen zin. Hij heeft dat onderzoek ingesteld van de vroegste tijden af, waarvan de geschiedenis gewag maakt, tot aan den dood van Willein !1I. Wat daarna nog volgt, de achttiende en negentiende eeuw, is nog wel zeer belangrijk voor de kennis van de ontwikkeling der Engelsch-Nederlandsche betrekkingen, maar van invloed op ae Engelsche taal schijnen die betrekkingen niet meer te zijn geweest. Zoo vormt de dood van den Koning-Stadhouder in 17(12 een geschikt eindpunt. Dr. Bense heeft een zeer uitgebreid materiaal bewerkt tut een groot en uitgebreid geheel. Dat geheel vormt evenwel geen eenheid, maar is zeer gevarieerd van invloed en beteekenis. Immers in den loop der eeuwen is de omvang, de intensiteit en ook het karakter van den Nederlandschen invloed in Engeland zeer verschillend geweest. Meer dan eens zijn Vlaamsche en Hollandsche emigranten naar Engeland overgestoken van de dagen van Wülcm den Veroveraar af tot de periode van Willein III toe. Naast die tijdelijke emigratie, dikwijls om des geloofs wille, staat de vaste vestiging van Nederlanders in Engeland als kooplieden en handwerkers; zij huwden niet Engelsche vrouwen en brachten Nederlandsche procédés van het vasteland naar Engeland; het \\aren voornamelijk wevers, die op die wijze de Engelsche industrie en ook de Engelsche taal kwamen verrijken. Bij allerlei gelegenheden vochten Engelsche en Nedcrlandsche soldaten zijde aan zijde, in Enge land zelf, in Ierland, ook in de Nederlan den. Van niet minder belang waren de geregelde handelsbetrekkingen van de Hanze met Engeland ; tal van Nederduitschi: koop lieden vestigden zich in Londen en elders in Engeland en genoten er van de konink lijke privilegiën; zij hadden 'urn gildehallen in meer dan n stad. Op de Hanzeaten volgden de Hollanders, die sedert de twaalfde eeuw steeds veelviIdiger op Enge land handel gaan drijven en zelts den Engel schen buitenlandschen handel g.'ootendeels in handen krijgen, totdat de Acte van Navigatie daaraan paal en perk stelt. Het verkeer van Engelsche en Nederlandsche zeelieden bracht zoo heel wat Nederland sche woorden in de Engelsche taal, wat uit: den aard der zaak ook kan w.irden gezegd van de voortdurende relatiën tusschen de visschers van beiderlei natie. Omgekeerd kwamen Engelsche kooplieden in laken, de zoogenaamde Mcrchanis-Adverturersscdert de veertiende eeuw naar Vlaanderen en twee eeuwen later naar Holland; oe En gelsche wolstapel cu de fchotschc stapel waren in den regel in \edeilandsche steden. Na den opstand, die Noord-Neder land vrij maakte, kwamen tal van Engel schen zich op de hoogte stellen van het merkwaardige volk, da* den zwaren kamp tegen de machtigste monarchie der wereld had durven bestaan en dat het tot zulk een hoogc inlelU'ctueele en moreele hoogte had gebracht. Daarbij komen dan nog de velen, die om geloofsvervolging te ontgaan, naar Holland zijn gevlucht; wij denken aan de Felgrimvaarders en aan de Brownisten. Nederlandsche kunst en letterkunde vonden hun weg naar Engeland ; ook vonden Nederlandsche kunstenaars, bouwkundigen en schilders, werk en brood in Engeland. Eindelijk kwamen Engelschen en Nederlanders voortdurend met elkander in aanraking in de koloniën. Men ziet, hoe verschillende aspecten het onder zoek der Engelsch-Nederlandsche betrekkingen aanbiedt. Komt het daarvan, dat het dr. Bense niet is gelukt overal vaste lijnen te zotten en dat zijn Werk meer treft door een overvloed van bijzon derheden dan door een hechte samenvatting tot een geheel? Daarmede is de waarde van dit werk ten volle aangegeven. Want wie zich wil ori nteeren in de geschiedenis der Etigelsch-Neflerlandsche betrekkingen in een bepaalde periode, kan in het boek van dr. Bense een zeer omvangrijk en zorg vuldig vergaderd materiaal bij eikander vinden. l i. [-'. K u <; M ,\ N s *) J. F. BICNSK. 7lic Angld-Duti'h relations jr/ini the earlieütimcs to the death oj Williuni the 'hint, heilig ttn tiisturical iiitrodiictiiin ti a ilictiuiwrv of the Lii\\-Dntch clement in tlii' I:i;^Ii^: r<'C;ibtiiary. 'f Gravenhai-e, Mariinus Nijhoff, l'J24. de meest volmaakte wagen. AUTO-CENTRALE - HAARLEM HET BOEK VAN UW VOORKEUR Op verzoek van velen drukken wij in dit nummer, op bldz. 3 van den omslag, nogmaals het stembiljet voor de prijsvraag ,.1-kt boek van Uw voorkeur" af. Wij hopen hiermede tegemoet te komen aan de bezwaren van hen, die den Nederlandschen Uitgevers Bond er op wezen, dat meerdere tot stemming bevoegde k-den van n gezin, waarin de Groene" wordt gelezen, door het nmaal afdrukken van het stembiljet genoodzaakt waren dui naam en titel van het boek van hun voorkeur vóór zich te houden. Do antwoorden moeten uiterlijk 15 Januari worden verzonden aan den Nederlandschen Uitgevens Bond, adres: redactiesecretaris van de Groene Amsterdammer", Keizersgracht 333, Am sterdam. Voor nadere bijzonderheden verwijzen wij naar de nummers van 20 December ui 3 januari i.l. Levensverzekering Maatschappij H A A KI, KI»!" VI t l 8 O II 8 |» l C 1 II ft DB VOORDEELIGSTE TARIEVEN