12 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2484 HET VERRE OOSTEN Ons vaderland is met Voor-Indiësteeds door vele banden van'staatkundigen, commerciëelen en wetenschappelijken aard verbonden geweest. Be langrijke stukken Voor-Indisch gebied (Ceylon en de Kust van Koromandel) waren eens in de macht der onzen; de roem onzer sanskritvorschers (Kern, Speyer) heeft over heel de wereld ge schitterd. Niettemin is de populaire litteratuur over Voor-Indiëten onzent uiterst schaarsch. Dit is zeer te betreuren, want nog steeds gaan vele landgenooten derwaarts: te Bombay, te Calcutta, te Madras, overal kan men aan bank- en handels kantoren Nederlanders aantreffen. De beschaafde Nederlandsche leek, die zich een weinig inlichting wil verschaffen over deze streken is óf aangewezen op Engelsche en Duitsche monografieën óf op.... Baedeker. Ongetwijfeld zijn ook hieruit uitmun tende gegevens te putten, doch hoeveel aangenamer dan door een vreemdeling wordt men voorgelicht door een landgenoot, die met Hollandsch gevoel en Hollandschen smaak land, leven en menschen beoordeelt. In beknopten vorm landgenooten in te lichten over het land van den Ganges, de Heer O. de Van der Schueren heeft dit gepoogd en is er ongetwijfeld in geslaagd. 1) De schrijver is een Roomsch journalist (alle hoofdstukken van zijn werk zijn als reisfeuilletons in ,,De Maasbode" verschenen) en hij beziet de dingen alle uit den Roomschen hoek, maar hij doet dit binnen de Roomsche gevoelssfeer toch weer zóó objectief, dat zijn betrekkelijke eenzijdigheid nergens hindert en zelfs nauwelijks opvalt. In elk kapittel wordt een rcpresenicdicj onder werp behandeld: een persoon (Oandhi), een stad (Bombay), een landstreek (Goa, Radsjpoetana), welke een idee vertegenwoordigt of als type kan gelden. Deze overigens uitmuntende metho de brengt mede, dat veel wetenswaardigs als 't ware wordt samengeperst: dit maakt de lezing soms wat vermoeiend en geeft de gewaarwording van een te snel^afgedraaide film. Men duide dit echter den auteur niet euvel; nu hij eenmaal den feuilleton-vorm gekozen had, was het onvermijdelijk; men waardeere veeleer, dat hij zich geheel heeft vrijgehouden zoowel van geleerd-doenerij als van toeristische bewonderings-rethoriek. Het boek begint met een beschouwing van Voor-Indiëals toeristenland. En 's schrijvers Het verre Oosten Het verre Oosten conclusie is deze: ieder die zich naar Voor-Indiëbegeeft met de illusie in een toover- of wonderland te komen te midden eener ideale menschheid (vooral onder de Blavatskianen , Tinglianen en Steinerianen en niet het minst onder de Tagorevereerders zijn er velen zoo), zal diep ontgoocheld worden. Want wel verre van de exotische paradij zen en de s e reen e wezens zijner verbeel ding, verre ook van de mystieke ,,krachten" der mahatma's en yogi, zal hij aantref fen: groote karakterlooze steden naar Amerikaansch model, kwalijk riekende me deschepselen, en wón der-doende kunsten makers, die met hun krachten" zijn beurs van enkele rupees" trachten te ontlasten. Ook wie meent tijgerjachten te kunnen houden en de pracht der Maharadja's te zullen zien, zal bedro gen uitkomen, als hij niet over zér veel geld en uitnemende introducties beschikt. Slechts hij, die in het bezit is van een be hoorlijke hoeveelheid kennis en bezield is met waarachtige be langstelling voor het verre oosten, zal in een verblijf in Voor-Indiëvoldoende compensatie vinden voor de tallooze ongemakken en gevaren, die hem te wachten staan. Anderen kunnen heusch beter het traditioneele reisje naar Zwitserland maken. Reeds onmiddel lijk treft ons het hoofdstuk over Gandhi. Weinigen kennen ten onzent zelfs slechts den naam van den grootsten massa leider onzer dagen. een figuur, waarbij Mussolini en wel licht zelfs Lenin in het niet zinkt. Want deze toch ook waarlijk groote demagogen zijn slechts mannen van woord, pen en zwaard. Gandhi is veel meer dan dat: hij is alles. Hij is jurist en econoom. theoloog, journa list en ambulan cier in verschil lende oorlogen, hij is asceet (hoewel vader van een bloeiend wettig kroost), mysticus, occultist en ,.... Mahatma. 2) De Hindoebevolking houdt Gandhi voor een hooger wezen met bovennatuur lijke gaven toege rust en macht hebber in de onzienlijke wereld. Nu eens is Gandhi hersteller van den oorspronkelijken godsdienst der Weda's en knielt hij voor het driebeeld van BramaVishnoe-Ciwa, dan weer is hij TolstojAmbèr bij Tsjaipur^?De Tsjaina-tempel aan en verklaart Wandschildering in de Slaapkamer van'Akbar; Fathpur-Sikri* hij, dat hij óók Christen is: hier houdt hij een rede blik semend-revolutionair, ginds predikt hij als een modern of ietwat ethisch" getint dominé. Hij is een ware Proteus. Gandhi's nieuwste incarnatie (of.... creatie) is die van Mohammedaan d.w.z. hij is óók Mohammedaan, naast zijn Christen- en Hindoeschap en de volgers van den Islam, ver bitterde vijanden van de afgoden-dienende Hin does, hebben zich onder zijn vanen geschaard tegen the governnment of Satan". Met dit laatste bedoelt de Mahatma het Britsche imperium. En deze massatemmer is een klein onoogelijk manne tje, kaalhoofdig en verdroogd. De Heer d. v. d. Schueren zocht hem op in zijn zeer onromantische woning te Bombay in een volkswijk, waar Gandhi op een Weener stoeltje gezeten twee uren lang zijn interviewer met onuitputtelijk geduld op alle vragen antwoordde. De schrijver waagt zich niet aan een analyse van Gandhi's wezen 3), doch maakt alleen de op merking, dat indien Gandhi Katholiek ware geweest, hij wellicht bevrediging gevonden hadde : in het kloosterleven; mij dunkt echter, dat op zulk een woelwater de muren van het klooster wel heel zwaar gedrukt zouden hebben. Bezien wij eens het hoofdstuk over Goa, de Portugeesche kolonie aan de Westkust. Goa repre senteert het Spaansch-Portugeesche kolonisatie systeem, geheel tegenovergesteld aan dat der Nederlanders en Engelschen. De Portugeezen toch hebben hun kolonie-onderdanen tot Portu geezen en goede Katholieken gemaakt, de EngelschNederlandsche methode echter bracht mede, dat men den onderworpenen noch de vaderlandsche instellingen, noch het Protestantisme op drong. De auteur betoogt nu, dat deze laatste methode ten onrechte steeds geprezen is; dat noch wij, noch de Britten er in geslaagd zijn de oostersche volken waarlijk aan zich te verbinden. 1) Het Verre Oosten", door G. de Van der Schueren, Van Munster's Uitgeversmaatschappij, Amsterdam. 2) Mahatma (letterlijk: groot wezen") is in Hindostan de gewone benaming voor een Leeraar, die kennis der onzienlijke dingen aan de menschheid brengt. Mahatma's noemt ook Mevr. Blavatsky de zgn. Meesters," die haar hare theosophie zouden hebben geopenbaard. 3) Zulk een analyse vindt men in Romain Roland's biografie Mahatma Gandhi." DEL BESTE VARINAS veral verkrijgbaar a ijJO/' p. half ons pakje