No. 2486 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 half!) grootere twee, drie, vier, enz., al naar gelang hunner onderscheiden afmetingen; doch alle ramen waren van denzelfden vorm. De kunst bestond dus hierin: het inwendige zoo goed mooglijk naar deze uiterlijke regelmaat te schikken. Dat dit totaal verkeerd is, zal een ieder inzien, die overdenkt, dat de bouwkunst allereerst ook aan praktische eischen behoort te voldoen, en dus van binnen naar buiten dient te werken, en niet omgekeerd. Welnu, de nieuwere Bouwkunst brak finaal met deze averechtsche werkwijze. Zoowel den vorm als de plaatsing der ramen tracht zij nu in overeenstemming te brengen met de verschillende afmetingen en hoogten der onderscheiden ver trekken en met de uiteenloopende functies die deze binnenruimten dikwijls te vervullen hebben. Ziehier dan de ontstaansoorzaak der zeer ver schillende venstervormen, die we tegenwoordig vaak bij de belangrijkste gebouwen waarnemen, in enkele woorden geschetst. Al daadlijk dient er hierbij met klem op te worden gewezen, dat deze werkmethode geenszins regelmaat en evenwicht uitsluit. Want waar deze verschillende raamvormen aan gebouwen een onrustig of rammelend effect maken, daar deugt de oplossing niet, en blijkt daaruit slechts de onmacht van den ont werper, die tusschen de onderling ongelijke deelen geen harmonie wist te scheppen. De hoogste kunst bestaat in het scheppen van eenheid in verscheidenheid. Deze kunst brengt het volmaakste, daar zij aan evenmaat tevens levendigheid, opgewektheid, het hartverheffende paart. Even eindeloos verscheiden en toch harmonisch als de voortbrengselen der natuur zijn, even eindeloos verscheiden en harmonisch zijn ook de ware kunst werken. (Wat hier van de ramen gezegd wordt, kan ook van alle overige voorname bouwonderdeelen en massa's getuigd worden. We kozen hier het raam, omdat dit wel een der duidelijkst spre kende voorbeelden is.) Ook in het ontwerp van het nieuwe Postkantoor te Utrecht werd op verdienstelijke wijze het hier geschetste juiste beginsel bestreefd; en hieraan ontleent dit bouwwerk het levendige zijner vormmassa's. Er ontstond een in zichzelf afgerond geheel, zelfs ondanks zijn algemeene kleurwerking, die helaas eenigszins monotoon genoemd moet worden door gebrek aan voldoende tegenstellingen. Want de zelfde Wet, die voor den vorm geldt: eenheid in verscheidenheid, die zelfde wet geldt ook voor de kleur; en het is zeer te bejammeren, dat dit door velen onzer moderne architecten nog niet voldoende ingezien schijnt te worden. Want in hun kleur heerscht over 't algemeen een nog veel te groote gelijkmatigheid of mono tonie. Zelfs de minder geslaagde oude bouwwerken zijn in dit opzicht meestal beter dan de tegenwoor dige, doordat daarin immer tegenstelling heerscht; zelfs de donkerste muurmassa's werken er goed door hun contrast met de breede lichte raam kozijnen. Een der jongere architecten, die de hooge waarde der kleurtegenstellingen goed begreep, was de Klerk, die zelfs niet voor felle contrasten terugdeinsde. In dit opzicht, als in zoovele andere, kan zijn werk velen tot opwekking en hernieuwing strekken. De groote dakvlakken van het Postkantoor zijn met donkere pannen gedekt en vormen daardoor geen levendige tegenstelling met de muurmassa's. Voor het dekken der daken met roode pannen, als eertijds allerwege in ons land geschiedde, schijnt men tegenwoordig terug te schrikken. En het moet erkend, dat hiervoor ge gronde redenen bestaan. Want het tegenwoordige roode-pannenfabrikaat, hoe frisch ook in den beginne, verkrijgt in een minimum van tijd meest een vieze, onaangename kleur. Zóó levendig kunnen zelfs buiten de steden de met deze pannen gedekte nieuwe woningen er niet uitzien, of reeds binnen enkele jaren heeft deze vroolijke toon voor een allesbehalve aantreklijk grauw plaats gemaakt. Bij de oude roode pannendaken is dat heel anders; zelfs die van een paar honderd jaar terug, hoewel met donkere roetplekken, mos, enz. overwoekerd, werken toch levendig en in hooge mate harmonisch met de omgevende natuur. Het schijnt nog niet voldoende bekend, waar het tegenwoordig kleurverval aan geweten moet worden. De qualiteit der tegenwoordige pannen is over 't algemeen zeker niet minder dan die der vroegere. De fabri kant, die een mooie, zich op den duur goedhoudende roode pan van de vereischte qualiteit fabriceert, kan van een groot succes verzekerd zijn; dit zij gegarandeerd ! Hoe fraai toch werkt het roode pannendak onder alle weersgesteldheden in onze atmosfeer; 't is altijd even levendig en opgewekt, bij zon en regen. Het harmonieert zoowel bij het blauw der luchten met hun steeds wisselend wolkenspel, als bij het groen der boomen. Niet dat het donkere pannen- en het paarsch-blauwe leiendak dit niet zouden doen; doch deze beide missen, als gezegd, die groote opgewektheid, die de fleur van 't leven is. Zij missen gloed. Evenals het uitwendige is ook het inwendige van het Postkantoor, voor zoover dan mooglijk, in baksteen uitgevoerd. De wanden van den ingang, de verschillende, gangen en portalen evenals de groote publieke hal zijn in geel-verglaasde steen van goeden hoofdtoon opgemetseld. De donkere partijen der overige materialen vor men daarmede een uitstekend contrast, waardoor de algemeene toon verlevendigd wordt. Voor den sier en de meerdere verlevendiging van het geheel (toch zoo onmisbaar voor dergelijke open bare gebouwen, waarvan opwekkende en opvoe dende kracht dient uit te gaan) werd slechts weinig, te weinig, ter beschikking gesteld. Deze bestaat op het moment slechts in een groote den handel en het verkeer symboliseerende figuur in het midden van den hoofdingang en in enkele bescheiden figuren, plus een in sectiel uitgevoerde wijzerplaat in de wanden van de groote hal. De kraagstukken onder de monumentale bogen dezer hal konden door gebrek aan middelen zelfs niet uitgevoerd worden, evenmin als het gebrandschilderde raam, boven den hoofdingang gedacht, dat nu met spiegelglas bezet is. We mogen niet nalaten, hier op te merken, dat een dergelijke zuinigheid de wijsheid bedriegt, daar dit zeer tot schade is zoowel van de gemeen schap, die wel eenige hartverheffing en opwekking behoeft, als van de ontwikkeling der beeldende kunsten, die zonder dergelijke opdrachten nu eenmaal niet bestaanbaar zijn. Zelfs in de benardste tijden werd daar vroeger eeuwen anders over Postkantoor Utrecht Hal gedacht door degenen, wien de zorg voor het algemeene. dus ook het geestelijke welzijn toe vertrouwd was. De beschikbare ruimte veroorlooft niet, de vele gedachten, door de aanschouwing van Utrecht's nieuwe Postkantoor gewekt, nader uit te werken. Laat ons ten slotte er den nadruk op mogen leggen, dat dit deeglijke, ongezochte bouwwerk voor het eertijds zoo vermaarde, thans zoo op den achter grond geraakte, aesthetisch minderwaardige plein een even waardig als welkom middenpunt vormt. Dit plein: de Neude', eertijds Graanmarkt, is het oudste der stad. Reeds eeuwen geleden werd hier het vee en het graan te koop gebracht, en was 't het centrum, waar de Rijn een kom of haven moet gevormd hebben. Ongetwijfeld zal van dezen nieuwen bouw het gevolg zijn, dat in de naaste toekomst de omlig gende onooglijke gebouwen de zoo noodzaaklijke vernieuwing zullen ondergaan; want dit plein is de als aangewezen plaats voor belangrijke winkel en zakengebouwen. Mogen deze dan even goed slagen als het Postkantoor, dan zal de Bisschops stad binnen afzienbaren tijd een levendig plein rijker zijn, waarop zij als in vroeger eeuwen weer terecht trotsch mag wezen. H. J. M. WALENKAMP C z RESTAURATEUR VAN SCHILDERIJEN C. B. VAN BOHEMEN DEN HAAG TOEGEPASTE KUNST BATIKWEPK DOOR BERTIIA BAKE. BORDUURWERK DOOR Cm*. VAN ZEEOEN. Er is welhaast geen techniek op het gebied der toegepaste kunst, waarin zoozeer geknoeid wordt als bij die van het batiken. Ik heb daarop reeds eerder den nadruk gelegd, doch bij het bezien van de inzending van Mej. Bake op de tentoonstel ling in de Haagsche Academie (ingericht door de Handwei k-Commissie van de V.A.N.K-) wordt men op dit betreurenswaardige feit nog eens opnieuw gewezen, want haar arbeid is, hoe men ook over kleur en teekening moge oordeelen, van eene zoodanige zuiverheid en bescha ving, dat zij in overgave, toewijding en eerlijkheid (zonder ooit de technische mogelijkheden onrecht aan te doen) hetgeen Mej. Siewertsz van Reesema gaf, nabij streeft. Is de tentoonstelling dan al ingericht ter eere van laatstgenoemde, zij eert ook haar, die in de tweede plaats vermeld mag wor den en aan beider zoo schoone werkstukken vermag een ieder naar waarheid af te lezen, dat alleen in volkomen concentratie de waarachtige Schoonheid kan worden opgeroepen. De jongeren verlangen naar feller, sterker kleuren en vrijer, zelfs wilder vormgeving en dat is heerlijk, want slechts door het zoeken en streven naar iets anders wordt de Nieuwe Kunst geboren, maar te veel wordt in.i. de nadruk ge legd op ,,het andere", terwijl de rust en de machtige beheersching van de stof en van het doen van het oudere" voorbij wordt gezien. Wie dit weet te binden en te bereiken heeft de toekomst overwonnen. Het nobele voorbeeld wordt op deze tentoon stelling n door mej. Siewertsz van Reesema n door mej. Bake aan de jongeren voorgehouden. Het borduurwerk van mej. Cnristine van Zeegen valt hier niet mee, doch het valt ook uit het kader. Het heeft niet de adel des geestcs, zoozeer kenmerkend voor het oeuvre der beide, hiervoren genoemde kunstenaressen. Het is, ook al spreekt er fantasie uit ,,... .plus pres de la terre et plus loin du ciel !" En daarenboven is een omlijst borduur sel toch een onding. Geborduurde schilderijen zou men kunnen zeggen. Dat maakt dat elk vrij werk stuk: een sjaal, een kleed, beter is en meer reden van bestaan heeft. NIEUWE AANPLAKBILJETTEN. Een niet ondeiteekend biljet, (ik vermoed door Zwart ontworpen) gedrukt bij Lankhout, den Haag, vestigt de aandacht op de door mij reeds besproken tentoonstelling van Architectuur en Kunstnijverheid, welke thans in den Haagschen Kunstkring wordt gehouden. !n eenvoudige vlakken, waarbij het wit van het papier meespreekt, door eene sterke contrast werking van diep-zwart en cobalt-blauw, werd een zeer sprekend effect verkregen. Ook door zuiveren opbouw en eenvoud is eene volkomen vlak-vulling bereikt cl.w.z. (juist dat wat een affiche dient te zijn). Voor den vrijzinnig godsdienstigen Jeugddag heeft Job Denijs een aanplakbiljet geteekend, waaraan de invloed van Toorop niet vreemd is. Een in wit kleed gehulde gestalte schrijdt over distels en doornen en draagt in de beide opgeheven handen de vlam der geloofsovertuiging, welke, op het achterplan, oplaait tot een vuur. Belettering en plaatsing in het kader werken er toe mede om het ontwerp doeltreffend te doen zijn, in tegenstelling met: HET R.A.I.-AFi-iCHC . dat door W. F. Winter voor de a.s. tentoonstelling van automobielen, motorrijwielen en rijwielen is geteekend (litho Jacobson, Haarlem) en waarvan alleen dit valt te zeggen,dat hetgeen verwondering kan wekken dat de talrijke zeer bekwame en begaaf de affichisten hier te lande zonder opdrachten zijn zoolang de organisatoren van publieke onder nemingen als die van het R.A. I.-gebouw zich blij ven richten tot de mindere krachten of wel de keuze van een teekenaar aan een reclamebureau of drukkerij overlaten. Dat dit in onwetendheid geschiedt is m.i. nooit eene verontschuldiging. TTO VAN TUSSENBROEK Verbetering In 't No. 24 Jan. :25 staat als inzender van de ontwerpen van linoleum, Haagsche Kunst kring, C. Mees Hzn., dit moet zijn C. Mus Hzn.