No. 2489 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 ,,WHAT I REMEMBER" 1) door MILICENT GARRETT?FAWCETT. Milicent Fawcett in 1918 (Slot) Nu de houtsnee: de strijd, veertig jaar lang, voor de verkrijging van het vrouwenkiesrecht. De bewuste strijd, als eerste in de gelederen. De voorbereidende oefe ningen, die de geeste lijke wapenrusting zul len smeden, dateeren al van haar bakvischtijd, nog een twintig jaar eerder. Onmiddellijk na mijn huwelijk ziedesterke hand van den blinden echtgenoot, die zijn bijna-kind-vrouwtje leidt trad ik toe tot het eerste Comitévoor Vrouwenkiesrecht; ik sprak op de eerste open bare vergadering in Lon den, als een bescheiden medehelpstertje, want de mannelijke verdedi gers waren John Stuart Mill en mijn echtgenoot." Een paar dagen later verkondigde een lid van 't Lagerhuis, daar ter plaatse, dat ,,de vrouw van een collega zich had onteerd door aldus op te treden". Hoe nam Milicent dat onridderlijk oordeel op ? Een paar weken daarna zorgde fee Humor", dat juist dezelfde censor het jonge mevrouwtje op een diner aan tafel geleiden moest. Trok ze een neusje ? Weigerde ze ? Dankbaar pleegkind van haar geliefde petemoei vroeg ze met haar onschuldigst glimlachje: Is 't u niet pijnlijk naast een onteerde vrouw te zitten ? Zal ik de gastvrouw vragen uw plaats te ruilen ?" Natuurlijk geschiedde dit niet ! Wat te zeggen van Oladstone's houding in zake vrouwenkiesrecht ? In 1871, in een Lagerhuisdebat, had hij het verdedigd en gemeend, dat de man die dit onrecht brak van de uitsluiting der vrouw, een waar weldoener van Engeland zou blijken te zijn". Acht jaar later, in verkiezingsspeeches, weet hij geen rijkere accoorden te tok kelen dan welsprekende gemeenplaatsen, die inen-uit praten. En vijf jaar nadien, toen een amen dement op zijn eigen Reform-Bill het vrouwen kiesrecht voorstelde, verzette hij zich ten hevigste tegen de aanneming daarvan, wist het door zijn invloed te doen vallen. Een houding, die van een groot man onbegrijpelijk zou zijn, als niet de politiek", het geef en neem en ruil-systeem" de sleutel op 't raadsel leveren zou. Onder de 271 tegenstemmers waren 104 liberalen, die vóór de verkiezingen plechtig hadden beloofd onze zaak te steunen. Zij, daar en toen strooiden het giftige zaad uit, waaruit een kwart eeuw later de actie van de suffragettes zou omhoog schieten." Juist als in Holland onder de regeeringen van Koningin Emma en Wilhelmina, zorgde ook in Engeland het geestige lot, dat gedurende de intense strijdjaren voor vrouwenrechten, Victoria, die in volle toewijding 's lands zaken leidde.... tege lijkertijd was een toonbeeld van huisvrouwelijke en moederlijke deugden. Heel wat tegen-argumen ten van noodzakelijke ontaarding der vrouw door een nóg zoo luttel politiek medezeggingschap, van de ontoereikendheid der vrouwenkrachten voor een dubbele levenstaak.... werden door dit levend voorbeeld-en-symbool in hun innerlijke overtuigingswaarde geknakt. Maar anders dan in Holland, genoot Engeland het voorrecht en het bewijs van politieke gezondheid, dat in alle politieke partijen voorstanders en hartstochtelijke pleiters voor vrouwenrechten opstonden en haar strijd meestreden. Noch adel, noch geestelijkheid, noch Christenen", noch conservatieven meenden het aan hun levensbeschouwing als zoodanig schuldig te zijn, zich tegen vrouwen-ontvoogding te moeten verzetten. In naam van den zelfden bijbel die in Holland tegen de nieuwlichters als schild werd geheven, sloten Katholieke en Protestantsche kerkelijke leiders zicli bij de beweging aan. Ondanks hun politiek conservatisme hielpen behoudenden" van grooten naam als voorgangers mee. En de beweging groeide wonder lijk snel en forsch, in de breedte en in de diepte. 't Is een groote eer voor 't geestelijk overzichts vermogen van Mrs. Fawcett, dat ze onmiddellijk begreep, hoe vermeerdering van vrouwenrechten, -werk en taak het gansche levensgebied van den mensch behoorde te omvatten; hoe het kiesrecht maar zou zijn n van haar werkingen, niet be langrijker, noch scherper-ploegend dan tal van andere. En zoo zien we onmiddellijk de gelijk waardige eisenen: opvoeding, vrijheid in ambt en bedrijf, gelijke moreele standaard voer beide sexen, zich bewust omhoog heffen. Voor al die kanten van het ne vraagstuk ijverden en zwoeg den volkomen zelfstandige, gelijkwaardige leid sters. Van alle zijden drong het vreedzame leger op, telkens bij de knooppunten elkaar ontmoetend en dan weer uitzwermend over gansch 't geestelijk en materieel levensgebied. Het vreedzame leger! Wat dan vergiftigde den strijd? Wat deed in het wetten-eerbiedigende Enge land het vreemde verschijnsel van de Militants" omhoog schieten ? Wat ? : politieke oneerlijkheid. Wie ? de naam wordt voluit genoemd; Mrs. Fawcett's zoo zachte stem krijgt een driftigen klank als ze hem uitspreekt: Asquith. Een nonpartij-meerderheid vóór vrouwenkiesrecht bestond al jaren in 't Lagerhuis, maar kwam 't op stemmen aan, dan braken vele leden genoeglijk het gegeven woord, plaagden, tergden.... totdat in 1903 dat wreede spelletje een groep van vrouwen zoodanig begon te vervelen, dat ze besloten andere" middelen toe te passen. De leidster van de vrouwenbeweging langs wettigen weg" is nooit tot die groep toegetreden; er zal een oogenblik komen, waarop het haar zal zijn opgelegd de nieuwe methode" openlijk te wraken, de aanhangsters te doen schrappen als lid, de verbindingsschakels onherroepelijk te b'eken. Toch ziet altijd en altijd weer de algemeene leidster, de moeder, de oorzaken óók waardoor dit onhandelbare kind naar zijn oproerigheid werd heengedreven; veroordeelt ze niet, ook niet in deze gedenkschriften, is ze niet eens zoo hél zeker of de schrikbarende dik-huidigheid van vele politiekere" wel door een zachtere behandelingswijze zou kunnen genezen zijn.... al zou haar eigen geweten haar eerder het eindeloos wachten met bever-geduld" als handeling" hebben voorgeschreven. Bij de eindelijke overwinning ook in 't Hoogerhuis, in 1918, stonden naast elkaar voor 't hek van de zaal in trillende verwachting, de presidente van de Vereeniging vóór, en die van den Bond tégen vrouwenkiesrecht: Mrs. Humphrey Ward. De uitslag was 't grootste oogenblik van mijn leven", schrijft de n al speet 't mij voor Mrs. Ward, de eerlijke tegenstandster". En de ander biecht in de Morning Post: Tegelijk met mijn eigen teleurstelling ondervond ik toch een soort vreemde voldoening, dat Mrs. Fawcett, na vijftig jaar strijd, tevreden naar huis] kon gaan". ? . P? « Deze woorden verwonderen ons niet, al eeren ze óók wie ze neerschreef: de leidster heeft ze verdiend. Wél de bewegingen en de menschen die worden * gestuwd door zoo gaaf-eerlijkc, zoo bezonnen n zoo geestdriftige leiders ! 2) ?*, W. VAN ITALLI E?v A N E M B D E N 1) Uitgave Fisher Unwin. Londo'.i. 2) J.iist komt bericht dat de Engelsche rcgeering Mrs. G. F. in den adelstand verheven heeft voor haar groot w.;rk in de vrouwenkiesrechtz'aak, wairdoor zij Engeland in 't algemeen en de Engelsche vrouwen in 't bijzonder duurzaam aan zich verplicht heeft." IN MEMORIAM ALIJDA J. WOLFF Amsterdam, 12 Februari 1925 In het Algemeen Handelsblad"^ van gister avond, 11 Februari, komt een klein berichtje voor, meldende het overlijden van Alijda J. Wolff, Directrice der 2de O. Huishoudschool, Secr.esse v. d. Bond van Leeraressen b. h. Huishoudonderwijs enz., met nog eenige korte woorden van waar deering ever haar werk. Het staat daar zoo koud, zoo weinig zeggend. Op nadrukkelijk verlangen van mej Wolff is haar 25-jarig ambtsjubileum haast ongemerkt voorbijgegaan en mochten wij niet openlijk uiting geven aan de gevoelens van bewondering en dank baarheid, die we jegens haar koesterden, om haar groote gaven van geest en hart. Nu is het helaas haar overlijden, dat mij tot spreken noopt. Haar leven was er een van strijd, van moeilijken, zwaren strijd, dien zij streed met nimmer ver slappende energie. Zij streed voor de jeugd, voor de jonge meisjes, die aan haar leiding waren toever trouwd; trachtte haar arbeidsvoorwaarden gunsti ger te maken, steeds nieuwe banen te openen, waar op zij als zelfstandige menschen haar plaats in^de maatschappij zouden kunnen veroveren , zij streed tegen de kortzichtigheid der ouders, die vaak de toekomst van hun kind dreigden op te offeren aan eigenbelang, of verkeerd begrepen belangetjes van het oogenblik, tégen de autori teiten soms, als deze, volgens hare inzichten niet die maatregelen namen, die zij in het belang van de kinderen of van de bloei van het onderwijs achtte; zij streed mét allen, die poogden verbeteringen aan te brengen, waar de bestaande toestanden niet deugden. Haar leven was er een van werken. Zij werkte met een onverstoorbaren werklust, met een ontem bare werkkracht. Haar werk strekte zich niet alleen uit tot de school, haar arbeidsveld was een veel ruimer, omdat haar belangstelling uitging naar alle kanten, omdat men haar helderen kijk, haar juist oordeel, haar steeds bereid-zijnde hulp vaardigheid kennende haar benoemde in tal van commissies, waar zij van raad diende. Zij was als Directrice veeleischend maar zij mocht eischen, want zij gaf altijd meer, vél meer, dan zij eischte; zij gaf ons het voorbeeld van opge wekt arbeiden, van de trouwste plichtsvervulling. Altijd het eerst in de school, het laatst er uit, ging er nooit een minuut verloren, was zij steeds in actie, scheen zij onvermoeibaar, wekte zij onze bewondering en onze verwondering over zooveel uithoudingsvermogen, waren we verbaasd, dat n mensch zooveel kón, maar het was haast spreekwoordelijk bij ons: Juffrouw Wolff kan alles". En zij kón het, omdat zij zich geheel gaf, omdat zij zichzelf nooit telde, haar geen moeite ooit te veel was, voor niets en voor niemand, om dat zij zich offerde. Dat weet niemand zoo goed als wij, die in haar onmiddellijke omgeving waren, wij, die wisten, dat zelfs geen Zondag, zelfs geen vacantie rust voor haar beteekende, dat zij letterlijk altijd werkte, zonder zich te sparen. En bij al dat werk had zij nog een open oor voor de persoonlijke belangen van elk onzer. Wij allen weten, hoe ze meeleefde, wanneer ons het geluk gunstig was, ook al bezorgde soms lotswisseling haar opnieuw moeilijkheden getuige hiervan het hartelijke afscheidsspeechje aan twee ver trekkende collega's dezer dagen , maar ook, hoe we nooit tevergeefs bij haar aanklopten om raad en bijstand, als ziekte of leed ons trof; wij allen hebben ons gekoesterd in die haast moeder lijke, warme hartelijkheid. En hoe haar leven en werken n waren gewor den, dat bewijst, dat toen de hevige ziekte haar velde, toen zij niet meer spreken, nog slechts fluis teren kon zij nóg opdrachten gaf aan het Bondsbestuur voer de persoonlijke belangen der leden en dat zij informeerde naar werkzaamheden, die op school hadden mceten plaats vinden. Nog zijn we door den plotselingen slag als ver doofd, nog kunnen we niet beseffen, wét we in mej. Wolff verliezen; dat zullen we eerst, als we weer aan het werk zijn en haar steeds weer zullen missen. de leegte zullen voelen, die ze achterliet; maar dit weten we allen, dat er in haar is heengegaan een vrouw van zeer bijzondere gaven, van meer dan groote werkkracht eu energie, een vrouw met een hart vol toewijding. S u s E DE VRIES, Leerares 2de O. Huishoudschool. Zee Gods hemel glanst; in wit en grijs ligt, even blauwdunzig. onder 't blanke uclitkobalt, zee, nevel-ijl door horizont omwald; vanwaar ter kust wat loome vogels zweven. Aan 't strand slaan korte golfjes, snelgelwen, lijn-schuimend op der brekers oud bazalt, h t-1 sn<Vische water wendt, en zwelt, ?n valt v.'ér over 't steen, weerom teruggedreven. In 't !a?g Zuid-Westen mengen, zondoorvlor:id, wit, grijs en blauw tot zilver, tinien deinen, nu middag n sar den diepen avond daalt. Door blinkende eindloosheid, drijlt, oversproeid van licht, de bron/en silhouet van fijne /.ellende boot, die mee ter verte dwaalt. A. v A N OOST r: N Wenscht U Boter met Rijksmerk? OUD-BUSSEM" bezorgt U die dagelijks tegen ir arklprijs Kerkstraat 187. Tel. 49344.