20 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2489 HET WONDER KEAN" Theater Tuschinsky et wonder.... daarin schuilt de groote charme van de film ! Het won der is niet 't technische mirakel noch 't veibijsterend knappe kind acteur noch de béte devotie van 't publiek voor volslagen nullitei ten ncch de kolossale brutaliteit van zeker soort film-reclame.... ofschoon dit alles onge twijfeld behoort tot de onverklaarbare dingen dezer dagen. Het wonder, dat hen, die de film kennen en liefhebben steeds opnieuw boeit en bekoort, is 't plotselinge opbloeien van iets mooie, of iets teers of iets machtigs, in 'n sfeer van grauwe banaliteit en leelijkheid. 't Is zelden te voorzien 't komt meestal zoo onverwacht, dat 't u daar door des te dieper treft?des te heviger ontroert. Ge begrijpt iets van de sensatie van den goud zoeker, die tusschen 't ruwe kwarts eensklaps 't edele metaal ontdekt verrukt en verrast' Dat is het wonder.... ! Ik wist tot. heden niet wie Iwan Mosjukin was ik had nooit van NikolaïKolin gehoord en de naam van Natalie Lissenko was me onbekend. En ziedaar n van die waarechtige kino-wonderen, onbegrijpelijker dan splijtende Roode Zeeën en geimiteerde reuzen-draken: eensklaps weet ik, dat deze drie tot de grootste filmkunstenaars behooren, die ooit door de reclame miskend zijn, Zeker, zij Werden aangekondigd met de gebruikelijke super latieven en krcchtterrnen, maar cch, daar loopen we al lang niet meer in. De grootste kunstenaar van 't heelal" de verpletterendste schlager der eeuwen" zijn ons even vertrouwd giwordtn als_[de diender, die voorbij cns venster kuiert. Immers zoolang er niet gewerkt Wordt met affiches, die 'n halven huisgevel beslaan, zoolang er niet wordt rqndgebruld hoeveel mentenen, hoeveel dollars bij de zaak betrokken zijn zoolang is 'n film-werk niet je dat, you know ! You speak English, is n't it ? Er hoort 'n zekere moed toe in deze lichtelijk snobbistisch aangedane tijden, over filmkunst en filmkunstenaars anders te spreken dan met 'n hautaine ironie of met 'n angstige reserve.... nietwaar men mocht zich als beschaafd en kunst zinnig mensch eens comprommitteeren ! Welnu, ik Wil zoo roekeloos zijn en hier luid en openlijk verklaren, dat wie Iwan Mosjukin en de film Kean" niet gezien heeft, 'n kunstwerk 'n kunstwerk hoort gij, ironiseerende en benauwde snobs ! ? heeft gemist. Want zoolang diepe, ontroerende emotie, die u de keel toewringt, die u met stomheid slaat en die lang, lang in u natrilt kunst is, zoolang zullen Mosjukin en de zijnen tot de grootste kunstenaars behooren, al spelen ze dan ook maar" voor de film. En menige dwalende ziel, moedeloos zoekende naar wat en thousiasme, naar wat emotie tusschen de half- of driekwart-geslaagde experimenten van onze ver scheurde, tot machteloosheid gedoemde tooneelwereld zou ik willen toeroepen: Maakt eens kennis met werken als Kean" ! Ik weet wel 't is uw standing" niet en eigenlijk hm ! 'n beetje.... hè.... 'n beetje vernederend niet waar ? Maar, goeie god, ge voelt weer eens wat 't zeggen wil al uw geleerde en diepzinnige theo rietjes, al uw précieuze bezwaartjes te zien weg vagen door den stormwind van 'n echte, hevige en diepe ontroering. Ge ondervindt weer eens de zaligheid van volmaakte overgave aan machtige, meeslepende genialiteit.... en bovendien is 't donker in de biotcoop: niemand hoeft u te uien ! Iwan Mosjukin ! Van 't eerste oogenblik heeft z'n boeiend masker met de raac1sel-oogen u te pakken. ? Dit uiterlijk fascineert en?-trekt u aan, aanvankelijk zonder dat ge weet waarom als 'n mooie stem of 'n muzikale lach. En deze belangstelling groeit tot 'n intense spanning, die u ademloos iedere expressie doet waarnemen op zijn hon derd aangezichten. Want 't is alsof met iedere emotie, dit wonderlijk gelaat ook in uiterlijken vorm ver andert zoo groot is de plastische potentie van dezen kunstenaar. En als ge u door de bonhommie en den kostelijken humor van de eerste acten hebt laten inpalmen en ge u reeds breed-uit zet, om de genoegelijke afwikkeling der gebeurtenissen, naar beproefden film-trant te genieten dan wordt ge plotseling opgeschrikt door 't visioen in de kroeg-:cène. Dan branden en steken de vreemde, grijze oogen door de glazen van uwe modieitze, hoornen bril ? en storten u van uw behagelijke fauteuil-de-balcon in 'n af grond van tweestrijd en diep-rr.ensxhelijke ellende. GRANDS VINS DE CHAMPAGNE POL ROGER & Cie. Agent General! JABER BERUNBS, Haarlim En met volkomen negatie van 't blijde einde" en den goeien afloop" houdt hij u vast en voert u door alle registers van misère en wanhoop naar 't verpletterend slot: krankzinnigheid en dood. Zoo sterk is dit machtige spel, dat ge de bedenke lijke stuiversblad-romantiek nitt opmerkt, Zoo sober en overtuigend werkt deze plastiek, dat de armoedig-onnoozele tekstzinnttjes u zwaar van beteekenis lijken. Alles is goed, alles is m:es leepend, Wat deze buitengewone kunstenaar doet. Ge hebt zelfs vrede met 't gebruikelijke reuzen-masker, dat 't heele projectie-vlak in beslag neemt, omdat 't u de roerselen van 'n menschenziel in nood en pijn openbaart, zoo zuiver alsof 't u in schoone taal gezegd werd, Deze creatie doet voor een Jannings niet onder in foachheid en expansievermogen, terwijl ze 't wint in veelzijdigheid en distinctie. Iwan Mosjukin is het wonder ! Naast den Kean" van Mosjukin staat de souffleur" van NicokïKolin. Dat is sccondeereti dat is relief-geven aan de hoofdfiguur ! Eenvoudig, teruggehouden en trch blijk gevend van 'n enorm kunnen, gelijk de tweede viool in 'n subliem strijk kwartet, Nergens te sterk nergens ook onvol doende. Haast nog grooter zeldzaamheid is de gravin Koefeld van Natalie Lissenko. Verbeeldt u 'n filmdiva (en nog wel een van respectabel* uiterlijke schoonheid) die niet van oordeel i: dat 't witte doek voor haar alleen bestaat, du niet meent dat 'n goedgevormd neusje, 'n paa verleidelijke oogcn en 'n elegant figuurtje de kern van 'n kunstwerk vormen maar die integendeel toont 'n fijne intuïtie voor 't ensemble te bezitten en 'n volledige overgave aan 't stuk ! 't Tweede plan is evenzeer uitstekend. De Prins van Wales en gezant Koefeld zijn warme, levende creaties. En allen bewegen zich met zwieren gemak in de heerlijk-romantiïche empire-wercld. Zoo werd 'n geheel verkregen dat kunst is sterke, spontane kunst, die er maling aan heeft of de bioscoop eigenlijk wel 'n etablissement is, waar je dit woord hardop zeggen moogt. Ik wil 't ditmaal niet hebben over compositie en kleur .... Kean" is de triomf van 't spel zooals Nibelungen" de triomf van den stijl was. Deze beide elementen samen zullen de filmkunst der toekomst vormen: de beeldend-dramatisclie kunst. Wie mijn analyse van dit laatste filmwerk nog eens naast deze bespreking legt, zal 't misschien duidelijk worden welke groote mogelijkheden nog voor de cinematografie zijn weggelegd. En wat zullen wij al anders doen, dan ons schamen wij, die stil en ontroerd van dit aangrijpend drama huiswaarts keerden ? Deze film werd niet geprolongeerd \ Ze is alweer op genomen in den kolkenden stroom meegesleept en vergeten. Voor n Europeesch kunstwerk levert Amerika immers met gemak vijf en twintig ... .prullen ! Laten wij dan ook wijsgeerig berusten, wij, kin deren van 't Oude Eur< pa van de Traditie en de Schoonheid. Laat ons erin berusten, dat de bazige, luidruchtige Yankee, ons huis is binnen gedrongen de weinige mooie dingen naar den zolder verbant of uit 't raam werpt en alles op nieuw inricht met 't valsch-kleurige, goedkoope behangsel van z'n Moraliteit en de wee-ordinaire rchemerlampjes van z'n Sentimentaliteit, 't Wach ten is nu weer op de Schoonste Diva met de Kleinste voetjes" of op 't Machtigste Filmwerk Der Eeuwigheid". Wat zullen wij al anders doen dan ons schamen .... ! ! ' MESSALINA" Rembrar.dt Theater. De directie van 't Rembrandt Theater" experimenteerc'e deze week eens in de richting van de Italiaansche film. Op zichzelf 'n loffelijk idee van deze ondernemende heercn. 't Resultaat was 'n filmwerk wél merkwaardig om de nauw keurige reconstructie van 't antieke Rome. 'n Alma Tadema in zwart-wit.... op de menschen na. Aijaijai ! wat 'n rare Romeinen waren dit. Buikige ouwe heeren, die naar hun likdoorns liepen huiselijke matrones, die hun corset misten. Messalina was 'n knap vrouwtje, dat niets pervers had 't en zij haar coiffure. Overigens, als gezegd, 'n voortreffelijk gerecon strueerd Oud-Rome waar 't docd-fatsoendelijk toeging. J O R D A A N NIEUWE UITGAVEN L. Simons, Joodsch nationalisme en assimilatie. Voor rekening van den schrijver uitgegeven door de Mij. voor Goede en Goedkoope lectuur te Amsterdam. Privaatrecht, handleiding bij de studie van het Nedeilandsch privaatrecht, door Mr. Dr. Jac. Kalma. Deel II. Handelsrecht; faillissement en surséance van betaling. Wassenaar, Uitgevers Mij. voorheen G. Delwel. VERTAALDE BOEKEN De Man die Terug Kwam door John Fieming Wilson. Naar het Amerikaansch bewerkt door Ellen Eek. Amsterdam, Van Ho'kema & Warenc!orf Burris Jenkins, Prinses Salome, naar het 80ste duizendtal der Amerikaansche uitgave, vertaald door Henriette Rappard. 's-Gravenhage, J. Philip Krtiseman. Mrs. Humphry Ward, Helena. Geautoriseerde vertaling van H. S. Valeton?Ortt. 's-Graven hage, J. Philip Kruscman. Joan Conquest, Een liefde in de Woestijn, ge autoriseerde vertaling naar het 100ste duizendtal der Engelsche uitgave van Henriette van Rappard. Tweede druk. 's-Gravenhage, J. Philip Kruseman. VANNELICSVARINAS GOUDZEGEL 5O r Is. pop Pakje.