DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOÖfiI NEDERLAND 21 FILM-FÉTICHISME RODOLPHE VALENTJNO. e tijd is onherroepelijk voorbij, waarin 't ge permitteerd was, dat de filmrubriek van 'n krant bestond uit 'n beetje knoeierige stads-reportage: 'n kwasi-geestige beschrijving van den in houd met wat flutterige lofwoordjes op den koop toe vanwege de voordeelige advertenties. Er begint zich langzaam maar zeker 'n geest van verzet te"ont wikkelen tegen dit gêbeunhaas, die de krenterigste, meest conservatieve dagblad-direc tie tot rede zal weten te brengen en schrijver dezes is er niet weinigtrotsch op, daartoe in Holland den eersten stoot te hebben gegeven. Intusschen voelen de heeren film-redacteuren zich blijkbaar niet op hun gemak: allerwege bespeurt men aarzelende en door hun tweeslachtigheid komieke pogingen om den chroniqueiir van De Groene" op zijn niet altijd even gemakkelijke wegen te volgen. Daarbij komt (en dit is den goeden lieden niet kwalijk te nemen) dat 't nauwkeurig verslaan van 'n uitslaanden brand of 't leiden van 'n radio rubriek, hoe verdienstelijk op zichzelf ook, nou eenmaal wat anders is, dan 't beoordeelen en bespreken van 'n nieuwe, jonge volkskunst. Immers men moet doordrongen zijn van en 'n helder inzicht hebben in '/ absoluut eigen wezen der f Urn ? men moet oog hebben voor compositie, tonaliteit en spel men moet voor zichzelf een vaste aesthetiek opbouwen, rekening houdend met de technische en artistieke mogelijkheden van de cinematografie nu en in de toekomst, om van daaruit de werken te schatten en te beoordeelen ....maar vooral: men moet in d? film gelooven! Daarom is 't ergerlijkste verschijnsel in de kinojournalistiek niet de stotterende beunhaas, maar veeleer de elegante vlotte causeur, , die z'n gêne voor 't onderwerp, dat-ie behandelt, zoekt te verbergen achter genoegeHjke babbeltjes en ver legen grapjes. Want de ernstige film-criticus wel verre van zich te schamen voor z'n werk behoeft zich in geen enkel opzicht de mindere te voelen van z'n collega's der muzikale- en dramatische rubrieken! Integendeel: zijn werk is pionniersarbeid hij betreedt geen gebaande wegen zijn oordeel steunt niet op traditie en vaste schoonheids-wetten, maar is uitsluitend aangewezen op eigen artistieke gevoeligheid en smaak! Doch daartoe mag hem dan ook geen gebeurtenis in 't bonte filmleven te dwaas geen verschijnsel te onbeduidend zijn. Hij moet de primitieve stamelende uitingen van dezen jongen expressie vorm aandachtig wikken en wegen zonder zich te storen aan de medelijdende glimlachjes der intellectueelen". En zoo neem ik de vrijheid enkele ernstige woorden te wijden aan den onbenulligsten en fortuinlijksten aller film-sterren: Rodolphe Valentino. Als je van 'n jongmensch hoort, die met 't spelen voor 't opname-apparaat rijkdommen verdient die in Amerika 'n popu lariteit en 'n waardeering geniet grooter dan Lincoln en Caruso bij elkaar om wiens portret de vrou wen over de heele wereld l' vechten en wiens naam 't publiek naar de theaters ] doet stroomen dan ben je als serieus mensen j niet verantwoord met je schouders op te halen en i glimlachend iets te mompelen van: reclamehumbug" en bakvisch-dweperij". Veeleer is 't plicht althans voor den journalist zich rekenschap te geven van de oorzaken eener dergelijke razernij?van 'n zoodanig f tichisme die oorzaken bloot te leggen en aan te tasten, aldus richting en bewustheid gevende aan de dwa lende, hulpelooze appreciatie van 't bioscoop publiek. In tal van films heb ik den star" Valentino gadegeslagen en bestudeerd, alvorens me aan 'n bespreking te wagen. Ik wil hier enkele van de meest typeerende noemen: 't Avontuur van Rodolphe Valentino" (society-film) De vier Ruiters uit de Openbaring" (romantische film naar Ibanez) en nu laatstelijk in ,,De Zoon van den Radjah' (fantastische film). Gelijk men ziet werken van totaal verschillenden aard. Welnu, de sterkste en belangrijkste indruk, die zich vastzet is deze, dat dit fameuze film-wonder niet spelen wil of niet spelen kan,in ieder geval zich niet de geringste moeite getroost in die richting. Hij is overal volmaakt 't zelfde: de ietwat s.ungelige boy met de rare ongecontroleerde bewegingen van 'n jongen hond en 't strakke, weinig expressieve masker van den niet bijster intelligenten mensch in n woord: Valentino. Nergens doet-ie de minste moeite tot ty peeren of uitbeelden. 't Kan 'em absoluut niet schelen of-ie 'n society-fat, t'n fransche poilu of 'n Indi sche Radjah heeft voor te stellen ... hij speelt eenvoudig: Valentino. En 't is wellicht juist deze ongelooflijke zelf ingenomenheid, dit to taal gebrek aan zelf kritiek, deze eigenlijk buiten alle tooneel" vallende natuurlijk heid" wat de massa in hem boeit en aan trekt, 't Zoekende idealisme van 't bioscoop publiek meent hier misschien de onbewuste gratie van het dier te aanschouwen, dat wel niets met kunst of genialiteit te maken heeft, maar toch langs anderen weg 't aesthetisch gevoel bevredigt. Zoo zou dit dierlijk-onbewuste tegelijk verklaren de sterk erotischen ondergrond der dweperij van vele jonge eri oude bakvisschen met den hemelschen Rudy. En wat, zult ge vragen, steekt hier voor bij zonders in ? Welke afwijking van den gewonen loop der dingen, die schitterenden onbeduidendheden 't goede der aarde in den schoot werpt om het genie 't allernoodigste te onthouden ? Inderdaad, men zou er filosofisch in kunnen berusten en zuchtend meegenieten van 't zinnelijkschoone schouwspel.... indien dit alles zoo ware ! Maar hier is sprake van 'n mallotige begrips verwarring, van 'n enorme vergissing. Wat 't massa-instinct voor goddelijke indolentie verslijt is niets dan gebrek aan intellect en machteloosheid. Gebrek aan intellect: 't Eenige wat ge Valentino ooit zult zien uitbeelden" zijn de meest elemen taire aandoeningen als schrik, woede en vroolijkheid ? voor alle fijnere schakeeringen mist-ie verbeeldingskracht zoo goed als begrip. Machteloosheid: Ga er eens heen en overtuig u hoe miserabel hem deze eenvoudigste opgaven der film-kunst afgaan. Z'n woede krijgt eerst dan plastische beteekenis zoo gauw-ie er óp kan timmeren z'n vreugde niet voor-ie lacht. Wat schrik betreft, als de handeling 't niet duidelijk maakte, zoudt ge 't aan z'n houten gezicht nimmer gewaarworden. Zoo draagt-ie door alle situaties heen 't zelfde stomme, onverschillige masker onbewogen t n sereen, omdat 't niets te zeggen heeft \ Omdat 't de spiegel is van 'n alledaagsche, volkomen inhoudlooze psyche ! Hij acteert, per slot van rekening, zooals men 'n hond of chimpansee kan leeren acteeren: \verktuigelijk, zonder innerlijke deelname. De plastiek en mimiek, de verheven wereldtaal, die de film ter beschikking stelt van lederen kunstenaar, die tot uiting wil brengen hetgeen in hem brandt laat-ie volkomen onbenut. Omdat er nou eenmaal niets in 'em brandt 't en zij 't nobele verlangen om zoo spoedig mogelijk binnen" te zijn. We kunnen den kunstenaar Valentino hiermee dunkt m; als afgedaan beschouwen. Blijft over de charmeur. Natuurlijk is dit 'n lastige kwestie gezien reeds de zeer verschillende appreciaties van man en vrouw op dit stuk. Toch wil ik trachten dtn kwakzalver ook hierin op de kaak te stellen. Er zal wel geen man zijn die niet evenzeer getroffen wordt door den werkelijk schoonen of bevalligcn .mensch, als de meest gevoelige vrouw. En 't is [dan ook volkomen begrijpelijk, dat de klassieke 'schoonheid van 'n Gaidorow, 't prachtige energieke t masker van 'n Olaf Fönss of de (werkelijk!) [exotische indolentie van 'n Sessue Hayakawa krachtige factoren voor hun populariteit zijn. Maar ik smeek u, wat is er in godsnaam voor bijzonders aan 't uiterlijk van den heer Valentino ? Welke reden ter wereld bestaat er hem te onder scheiden van de millioenen andere leuke, niet overontwikkelde jongelui, die goed tennissen, dansen, boksen en zich keurig kleeden ? Nee Valentino is in alle opzichten de triomf der alledaagschheid de premie op de stommiteit het ideaal der middelmatigheid. En deze machtelooze, onbeduidende harten breker, dit stomme Zondagskind, wordt in de Vereenigde Staten, 't land bij uitnemendheid der trivialiteit en anti-artisticiteit, gevierd als 'n groot kunstenaar! 'n Kunstenaar, godbetert, d. i. 't machtigste en diepste wat de menschheid kan voortbrengen ! 'n Belangstellend lezer dezer rubriek, de heer Sies Numan, uit Chicago, (Illinois) zendt mij eenige Amerikaansche Movie"-tijdschriften. En overal staat Rudy", glorious Rudy "afgebeeld evenals bij ons Rembrandt en Vincent alleen bij z'n voornaam vermeld in allerlei costumes van z'n evening-dress tot z'n zwembroek toe. Maar steeds met 't zelfde béte, expressielooze gezicht. Echt Amerikaansch, zult ge zeggen en in zooverre tot daaraan toe. Maar bedenk toch, deze man is 't meest karakteristieke type uit 'n massa van dergelijke blinkende nulliteiten, manne lijke zoowel als vrouwelijke omhooggekomen door den cultus der onbeduidendheid van 'n geeste lijk laag-staand ras. En deze golf van minderwaardigheids-aanbidding, van film-fétichisme over stroomt mét de Amerikaansche film de geheele wereld. Zij vertraagt de ontwikkeling van de jonge volkskunst, volkomen noodeloos, op onbereken bare wijze. Zij geeft der massa, die zich nu eenmaal onafwendbaar naar de cinema heeft gekeerd, steenen voor brood. Zij werkt anti-maatschappelijk want anti-kültureel ! Daarom zult gij 't hoop ik, met mij betreurens waardig en ergerlijk vinden, dat de bioscooprubrieken der groote bladen kolommen-vol wijden aan anecdoten en levensbeschrijvingen van den grooten man", terwille van wat anrzalige copy instede van dit soort volks-vcrdomming krachtig te helpen kecren. Want wie 't met de ontwikkeling van de massa wél meent (ook gij, lezer, voorzoovcr ge dit beweert) mist 't recht zich met 'n supérieuren glimlach af te wenden van dezen vorm van ver dwazing en zich op goedkoope wijze te verheugen niet te zijn, gelijk dezen !" J o K D A A N Hotel DUIN EN DAAL CENTR. VERW. PRIVfl BADKAMER VASTE WASCHTAFELS