No. 2492 DE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 17 UFA-MAAND JANNINGS -- DE LAATSTE MAN Rembrandtfheater. fa-maand ! Menigeen, die deze typische roodgouden reclame zag, zal gedacht hebben aan lapjesdag of coupon-week ot iets van dien aard in ieder ge val aan alles behalve de werkelijkheid: 't symp toom van 'n verbitterden strijd. Van den strijd tusschen twee beschavin gen, de Europcesclie en de Amerikaansche, om den nieuwen uitdrukkings-vorm, de 4nieuwe gemeenschapstaai, de nieuwe kunst, die cinematografie heet. Aan beide zijden van den Atlantischen Oceaan heeft men de hand gelegd op dit machtige cultuur-materiaal en tracht 't in steeds vaster greep tot 'n speciaal ras-eigendom te maken ieder op zijn wijze: Europa door de idee, Amerika door den dollar. De Amerikaansche kino-techniek nu, gesteund door 'n sterken finantiëelen grondslag, zakelijk uitmuntend beheerd en arbeidend met de hard nekkige energie van 'n machine, bombardeert de Wereld letterlijk met films. Zij let in alles nauwkeu rig op den smaak van 't groote publiek en werkt vooral met 'n daverende, oorverdoovende reclame. En de massa, half versuft en totaal overdonderd, vergaapt zich op 't voorbeeld van 'n onbevoegde en kortzichtige pers, aan de Valentino's, de Cecil. B. de Mille's en de Gloria Swanson's, die in be angstigende drommen het oude Europa overstroomen, dat uitgeput door den oorlog en finantiëel verzwakt 'n schijnbaar makkelijke prooi is voor de Amerikaansche invasie. Maar zie ? onder dit cinematografische spervuur, bloeit in 't deerlijk verwoeste no-mansland der Oude Wereld 'n tweetal films, de eene op, in Duitsche, de andere in I-ransche ateliers ver vaardigd: Nibelungen" en Kean" die tot de schoonste en gaafste kunstwerken gerekend kun nen worden. Of er geen woedende, schreeuwende, zwoegende Amerikaansche concurrentie bestond ! Toch schijnt de Eiiropeesche film-indi.strie zich schrap te zetten en ook eens propaganda te willen maken voor eigen werk. Geen wonder dat ieder, die 't met de toekomst der film wel meent, deze Ufa-maand met belangstelling tegemoet ziet en haar van harte succes tocwenscht. " Behoudens ten bedenking, waarop ik later terugkom is De laatste man" 'n absolute overwinning voor de Europeesche film-techniek. Zoo'n werk heeft noii eenmaal 'n eigen atmosfeer, 'n eigen uiterlijk in scherp contrast met de Ameri kaansche nheids-film, omdat 't is ontstaan door den wil om iets te bereiken en niet om iets te verknopen! Let eens op, hoe alle dankbare factoren, die 'n film coulant en populair maken versmaad worden. Hier geen modejournaal-schoonheden, geen ballet-einlagen,geen bad-scenes,geen stars", geen super-gedoè.... niets van al datgene, wat de vlotte society-fïlm zoo bemind maakt bij 't ge makzuchtige groote publiek. Men heeft 't aange durfd tot held van 't drama te kiezen n der meest prozaïsche figuren uit 't alledags-leven:'n hó::;lportier. En de zuiver psychische debacle van dezen ouden man, die met z'n symbolieke, pomperze uniform al de glorie van den Cerberus moet prijs geven, voor 't nederige baantje van wachter bij de toiletten maakt 't onderwerp der historie uit. Wilt ge klaarder bewijs van 't ernstige streven der Europeesche film-techniek, - die blijk geeft in te zien, dat 't terrein voor de cinematografie niet uit sluitend ligt in de sensatie -- en hou me-vast"dramatiek, maar de verdieping en verfijning van ziels-conflicten volstrekt niet uit den weg behoeft te gaan. Hoewel de film blijkbaar draait om de creatie van Jannings, ligt voor mij 't zwaartepunt in de regie. Zij toch gebruikt hier de cinematografie als eigen uitdrukkingsmiddel als volkomen onafhankelijken Kunst-vorm. Ik kan niet genoeg herhalen, dat dit 't beginsel is van alie werkelijke film-kunst ? de film behoort niet te zijn 'n fotografie van 't drama -- maar 't drama-zélf. Plastiek, mi miek en wat ik zou willen noemen de physiognomie van 't beeldvlak geven aan de film expressie middelen die geheel haar eigendom zijn. En met deze expressie-middelen zijn in De laatste man" prachtige dingen gedaan. De groote beteekenis, die aan 't tegenover elkander stellen van't mon daine hotel-leven en 't achtcrbuurt-gedoe, ook als ontwikkelings-factor van 't psychologische drama is toegekend, is artistiek zuiver gevoeld en voortreffelijk] geslaagd. De achterbuurt bij avond, nacht en morgen is als 'n oud. vermoeid gezicht waarop afmatting, doffe vergetelheid en pijnlijk, zorgvol ontwaken zich afspiegelen. Gevoelt ge, hoe hier gebruik is gemaakt van 'n uitingsvorm, die geen andere kunst bezit ? en hoe, door 't ont wikkelen en verfijnen van deze en dergelijke (er zijn er meer !) eigenschappen, de film de artistieke plaats zal innemen, die haar toekomt? n^Zeer mooi is ook de droom van den ouden man de beelden schuiven als nevelige visioenen over elkaar, zijn soms niet van elkaar los te maken ?-terwijl telkens een of ander schijnbaar redeloos moment domineert in de groteske vergrooting van 'n hoonlachenden vrouwenmond of de enorme trompet-beker van 'n bruiloftsmuzikant. 5't Stelen van de jas is in prachtige grijzen en zwarten gehouden en geeft dat deel van de historie 'n stemming van gedruktheid en hopeloosheid, die op geen andere wijze /oo te benaderen valt. ' Ook met de typeering van levend materiaal is wonderen gedaan. De buurvrouwen, de hótelemployé's, speciaal 't toilettenmnnnctje in de laatste acte zijn prachtig en verbluffend van realistiek. Geen oogenblik heeft men den indruk van aangekleede en geschminkte tooneelspelers evenmin als van zoo-maar-uit-de-werkelijkheid daar neergezette figuranten. Om kort te gaan, de film als regie-creatie is Europeesch in den schoonsten en volmaaktsten zin van 't woord, d.w./;. voornaam, artistiek en consciëntieus. Nu de hoofdrol: PJnil Jannings. Ik wil in 't kader dezer bespreking, niet al te uitvoerig over hem oordeelen hij verdient 'n artikel voor zich alleen. Toch moet ik er op wijzen, dat hij in deze creatie haast al z'n verdiensten, z'n onmiskenbare zwak heden toont. Hoe langer zou meer kom ik tot de overtuiging, dat de^e, zeer zeker enorme acteur overschat wordt beter gezegd: zichzelf overschat en werk op zich neemt dat 'em niet ligt. Jannings schildert, zooals ik vroeger reeds opmerkte met 'n fel, primair palet en doet dit met onmiskenbare virtuositeit en kracht. Alle tusschentinten echter worden ver-Janningst d.w.z. caricaturaal over dreven en daardoor on-ccht. 't Vie! mij^reeds op HET adres voor prima PARKETVLOEREN tegen sterk concurreerende prijzen is FRÊD.MEIJER, Amsterdam v. Baerlestraat 160 - Tel 25615 - Qev. 1908 in 't fijne speel-stukje Nju", waar de eenvoudige, alledaagsche burgerman onder zijn handen 'n befachelijKc, grof-bewerktuigdc O. W'er werd en moest worden. Zoo ook met ,,De laatste man". Ik stel mij deze tragiek van den armzaligen ouderdom stiller, ingehoudener, meer van binnenuit gespeeld voor. 't Is te bar te luidruchtig te formidabel en daardoor niet ontroerend. Dit alles neemt niet weg, dat 'n kunstenaar als Jannings ook van deze uitbeelding natuurlijk nog iets zeer moois en iets zeer bijzonders maakt. Wat mij altijd weer voor hem wint, is zijn zeer apart instinct voor 't beel dend karakter van de film. Hij is de film-acteur in hart en nieren zie hem wegsukkelen na z'n vernedering versuft en verslagen. Is 't niet of-ie 'n soort van tweede gezicht heeft, dat 'm in staat stelt z'n eigen figuur en silhouet zóó expressief in 't beeldvlak neer te zetten? Alles bij elkaar genomen is de Laatste A'an" 'n prachtig resultaat van de Europeesche film kunst. Nu de opmerking, die ik tot 't slot bewaarde: die laatste, aangeplakte zesde acte 't bekende, misselijke blijde einde" brengt de heele film als kunst-uiting in gevaar ! Deze concessie aan den man, die zich met alle geweld amuseeren wil is der Ufa" onuaardig ! Meer wil ik er niet van zeggen. Alleen nog dit: zij moet gecoupeerd hoc gauwer hoe beter! Denkt eraan, Ufa-menschen: Noblesse oblige ! J o R D A A N CORRESPONDENTIE. W. Sies Numan, Chicago (Illinois) L'. S. A. Dank voor uw zending tijdschriften ? heb er zooals ge gezien zult hebben, dankbaar gebruik van gemaakt. Houd me aanbevolen. Joh. Vo'telink. C. Huygcnsstr. A'dam Dito met 'n sterretje voor uw Amerikaansche filmcaricaturen ? hoop er te zijner tijd gebruik van te maken. Freil. Goedhart, Nassaukade A'dam. Nog eens langs dezen weg bedankt (ik schreef u reeds) i'oor 't buitengemeen interessante boekje en de alle machtig aardige attentie. Als regel ben ik geen fihnlitteratuur-verslinder, maar ik ben met deze ken nismaking toch wel erg blij. Vele anderen : zie correspondentie volgend No. Leekenspiegel VV. N. te A. In ,,l~>e geschiedenis der me.nscliheiu" schrijft Hendrik van Loon dat in liet jaar 08 Aescutupiiis Cnlteltus, arts te Home een brief schreef aan zijn nee] (iladius nsa, kapitein van de Gallische infanterie te Jern;alem, om inlichtingen te vragen omtrent ttejeer van zekere Jozua (Jezus). Aesculapius was n.l. eenigc dagen te voren geroepen bij li?t ziekbed van Paulus, van wie.ii hij wondere dingen over dien Jezus had vernomen. Nu vermeldt de eneyclopaedie van Oosthoek onder ^Christendom" dat i°. Paulus waarschijnlijk ver moord went in M en 2°. dat er behalve de blieven van Paulus geen andere bronnen uil dien tijd aan wezig zijn. '/.oudt u mij ck> juistheid hiervan willen mededeelen'? , In de oorspronkelijke uitgave vangcnocmu werk staat: In the automn of the year of thecity 815 (which would bc 62 A.D., in our way of counting time)", terwijl de nederlandsche vertaling zegt: In den herfst van het jaar 821 van de stad Rome, gelijkstaand met het jaar 68 van onze jaartelling". Waarom de vertaler deze jaartallen veranderd heeft weten we niet. Vrijwel vast staat dat Paulus niet later heeft geleefd dan het jaar 64. Voor bronnen omtrent Paulus' leven worden behalve /ijn brieven ook nog genoemd de Handelingen der Apostelen, waarvan de eerste bewerking schijnt te dagteekenen uit de jaren 70 tot 80, en de Hande lingen van Paulus, welk geschrift dateert uit de tweede eeuw. (Zie: Wetenschappelijke Bladen, Maart, 1925). J. S, MEUWSEN, Hofl. A'DAM-R'DAM DEN HAAO DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND