W1No. 2493 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 19 DIERSTUDIE: PINGUÏNS Teekening voor de Groene Amsterdammer" door H. Verstijnen EEN GOED JAAR VOOR DE KONINKLIJKE PAPIERFABRIE KEN VAN GELDER ZONEN GEHEEL OVER DEN INVLOED DER CRISISJAREN HEEN. De papiernijverheid is hier te lande een oud bedrijf, maar geen eigenlijk inheemsch bedrijf. Evenals zoovele andere industrieën hebben wij de invoering van deze ook te danken aan de landverhuizers uit zuidelijke gewesten, aan Walen en Franschen. Vroeger dan de tweede helft van de zestiende eeuw gaat de aanwezigheid van papiermolens niet terug. De oudst bekende zijn die te Dordrecht en te Arnhem, welke resp. van 1586 en 1592 dagteekenen. Dan vestigt Martin Orges zich in 1613 te Apeldoorn, waar reeds spoedig een vrij belangrijke papiernijverheid ont staat, waaraan echter in 1672 een eind komt, wanneer de papierfabrikanten van de Veluwe zich gedwongen zien voor de oprukkende legers van den Zonnekoning terug te trekken en hun zaken naar de Zaan over te brengen. Het ligt voor de hand, dat het vooral Amsterdam met zijn ontelbaar aantal drukkers en uitgevers was, waar zich de papierhandel concentreerde. Volgens overlevering werd daar op n dag niet minder dan 100.000 riem papier van 500 vel ver kocht. Toch verkreeg het Hollandsche papier zijn groote vermaardheid eerst in de achttiende eeuw. Immers in de zeventiende was het voornamelijk nog het Fransche papier, dat uitmuntte door qualiteit, waarom dan ook Elsevier in 1668 zijn papier nog te Parijs kocht. In de achttiende eeuw bracht de papierfabricatie aan de Zaan het echter tot grooten bloei, hetgeen niet naliet den naijver van het buitenland op te wekken, dat zich niet ontzag het Hollandsche papier na te maken, zoodat zelfs in 1781 een placaet moest worden uitgevaardigd, waarbij de uitvoer van alle voor de papierfabricatie benoodigde ingrediënten ver boden werd. Kort daarna, n.l. in 1783, wordt door den eigenlijken stichter van de Koninklijke Papier fabrieken Van Gelder Zonen, den heer Martcn Schouten, de molen ,,de Eendragt" te Wormer voor papierfabricatie ingericht. Reeds in 1795 komt hij te sterven en wordt dan opgevolgd in de zaak door zijn schoonzoon P. Smidt van Gelder, zoon van den doopsgezinden p/edikant Hendrik van Gelder van Zaandam, die aanvankelijk even eens voor het predikambt bestemd was, maar er de voorkeur aan gaf een dienaar van Mercurius te worden. Nog steeds staat een der fabrieken van Van Gelder Zonen op dezelfde plek, waar de molen de Eendragt" bijna anderhalve eeuw ge leden voor het papierbedrijf werd ingericht. Onder leiding van P. Smidt van Gelder breidde het bedrijf der firma zich gaandeweg uit tot acht molens, hetgeen voor dien tijd reeds een omvang van beteekenis was, maar evenals bij zoovele andere takken van nijverheid liet de malaise, veroorzaakt door de Fransche overheersching, zich ook bij dit bedrijf haar ongunstigen invloed gelden. Bij het herstel der onafhankelijk heid trad echter een nieuwe periode van bloei in, zoodat hij, toen hij zich in 1830 uit de zaken terugtrok, aan zijn vier zonen de bloeiendste papiermakerrj aan de Zaan en daarmede van het geheele land naliet. Getrouw aan zijn leuze ,,een papiermolen, die niet timmert, gaat niet vooruit" had hij zijn bedrijf aanzienlijk uitgebreid. Na 1830 braken echter weder moeilijke dagen voor de zaak aan. Door den Belgischen opstand was het geheele Zuidelijke debiet verloren gegaan en langzamerhand breekt nu ook de tijd aan, dat de aanwending der nieuwgevonden stoomkracht in het bedrijf haar intrede zal doen. Het is niet van belang ontbloot, dat het dezelfde Th. Ainsworth, de voormalige Gentsche fabrikant, welke ook den stoot tot oprichting der Twentsche textiel industrie heeft gegeven, was, die op de ontwik keling der Papierfabrieken Van Gelder Zonen het stempel van zijn machtigen geest heeft gedrukt. Hij leerde de firma gekleurd papier te maken en verbeterde ook de bleekerij; tevens liet hij een kleinen stoomketel in den molen ,,de Eendragt" aanbrengen, hetgeen hier te lande de eerste aan vang van de toepassing der stoomkracht in de papierfabricatie werd. Eerst in 1838 verleenden Gedeputeerde Staten echter hun formeele goedVERBETERAAPS VAN HET keuring aan de oprichting van een stoommachine in den papiermolen de Fortuin" te Zaandijk, evenwel onder beperking, dat in die stoom machine .... geen steenkolen gestookt mochten worden. Wanneer wij nu hier tevens vermelden, dat Van Gelder Zonen thans niet minder dan 175 millioen K.G. steenkolen per jaar verstoken, dan heeft men dadelijk reeds een behoorlijke voor stelling van de geweldige ontwikkeling, die het bedrijf sedert de eerste aanwending van de stoom kracht in haar molens heeft ondergaan. Deze steenkolen zijn noodig voor de bewerking van al het uit ScandinaviëjFinland en Rusland afkomstige hout, waarvan zooveel voor de papierfabricatie der firma benoodigd is, dat elk jaar ongeveer 800 H.A. bosch moeten worden geveld om te voorzien in de behoefte aan papier, vooral ten behoeve van dag- en weekbladen en andere periodieken. Het zou tot de twintigste eeuw duren, alvorens het bedrijf in den tegenwoordigen bestaansvorm zou worden uitgeoefend. De oprichting der N.V. dagteekent van 1900. De zetel bevindt zich thans te Amsterdam, terwijl een filiaal te Rotterdam werd opgericht, de voornaamste fabriek b.vindt zich, gelijk bekend, te Velsen, maar ook te Wormer is de oude fabriek nog steeds in stand gehouden, terwijl op de Veluwe eveneens nog altijd fabrieken aanwezig zijn en wel te Apeldoorn en te Renkim. Het kapitaal bedraagt sedert 1920 ? 15.000.000. De vennootschap heeft geen obligatieschuld te haren laste. In den loop der jaren werden aan zienlijke reserves gevormd, welke in 1920 tot boven / 3.000.000. waren gestegen. De malaise van na den oorlog heeft natuurlijk ook het bedrijf dezer papierfabriek niet onaangetast gelaten. In 1921 werd een verlies van meer dan / 2.000.000 geleden, dat van de reserves werd afgeboekt, terwij! toen toch nog het preferente dividend van 6 pCt., eveneens ten laste van de reserve, tot tiitkeering werd gebracht. Het jaar 1922 gaf echter reeds weder de aanzienlijke winst van / 2.665.000 te zien, waardoor de vennootschap in staat werd gesteld een dividend van 9 pCt. op het gewone kapitaal en een dito van 6.6 pCt. op het preferente kapitaal uit te keeren. In 1923 is de netto-winst weder gedaald tot /l.743.000, zoodat het dividend op de gewone aandeelen toen verminderd werd tot 4 pCt., maar het afgeloopen boekjaar 1924 is weder buitengewoon gunstig ge weest, daar de netto-winst toen die van 1922 nog met bijna een ton overtrof. De productie bereikte het vorige jaar een record-hoogte, waartoe het aanbrengen van verschillende technische verbe teringen veel bijgedragen heeft. Het dividend kon even hoog bepaald worden als dat over 1922, n.l. 9 pCt. op het gewone aandoclenkapitaal en (Ui pCt. op het preferente. Van de winst werd / 976.000 voor afschrijvingen gebruikt, terwijl de reserve met /177.595 werd versterkt en aldus op /l.463.000 gebracht. PADOX HOUTBOUW Houten Scholen, Winkels, Directiekeeten Lavering in korten tijd. Fabrieken Warmond Uit deze cijfers ziet men, dat op ruime wij/e wordt afgeschreven. In de laatste 12 jaar werd dan ook ongeveer / 10.000.000 afgeschreven, waar bij natuurlijk in aanmerking moet worden genomen, dat de in 'de oorlogsjaren aangebrachte uitbrei dingen buitengewone afschrijvingen noodzakelijk maakten. Maar ook zonder dat blijkt uit de afschrijvingen, die ook in normale jaren aan zienlijk zijn. voldoende, dat een uiterst conser vatieve politiek wordt gevolgd, die het de ven nootschap mogelijk maakt ook jaren van gioote moeilijkheden, zooals wij thans achter ons hebben, zonder kleerscheuren door te komen. Er bestaat o.i. alleszins reden aan te nemen, dat de Vereenigde Koninklijke Papierfabrieken der firma Van .Gelder Zonen den invloed der crisis jaren thans volkomen te boven is, waarbij ge constateerd kan worden, dat de vennootschap docr hare krachtige reserves en afschrijvingspolitiek in staat waf dien ongunstigen invloed het hoofd te bieden, terwijl zij door nieuwen opbouw harer reserve en door voortzetting harer conservatieve afschrijvingspolitiek haar bedrijf weder in sterke financieele positie heeft gebracht. P A u L SABEL VERSCHENEN: De Stille Getuige DOOR TOP NAEFF ZESDE DRUK Ingenaaid / 3.50 Gebonden / 4.50 Want dit boek is vol van bizondere en schoone gevoeligheid. W. G. VAN NOUHUYS in Groot Nederland. Uitgave van Van Holkema en Warendorf, Amsterdam.