Onder Hoofdredactie van G. W. KERNKAMP Redacteuren: H. Brugmans, Top Naeff en G. Nolst Trenité. Secretaris der Redactie: C. F. van Dam UITGEVERS: VAN HOLKEMA & WARENDORF Prijs per jaargang f 10.-Jbjj vooruitbetaling. Per No. 25 cent Advertentiën f 0.75 p. Regel - Dispositiekosten 20 Cent REDACTIE EN ADMINISTRATIE: KEIZERSGRACHT 333 AMSTERDAM ONDERWIJS AAN VOLWASSENEN Een vertrek in het Utrechtsche politiebureau, alleen te bereiken na een tocht door een doolhof van gangen, en nadat men een bin nenplaats is overgestoken. Een tien a twaalf rechercheurs en agenten zitten er bijeen; zij hebben het zich gemakkelijk gemaakt en rooken een pijpje of een sigaar; voor hen, op de tafel, liggen schriften en boeken; ze volgen een cursus in het Engelsen; de onderwijzer laat ze n voor n lezen en vertalen; het gaat er ongedwongen toe; ze verbeteren elkaar en hebben plezier om elkaars fouten. Weer een ander vertrek, nu een lokaal van een lagere school. In de banken ze kunnen er amper in zitten een twintig a vijf en twintig agenten, verscheidenen van de bereden politie. Ze krijgen les in het Nederlandsch; de onderwijzer is bezig hun een dictee te geven, hetzelfde dat hij hun gaf op de eerste les van den cursus, toen ze nog struikelden over de eenvoudigste dingen en sommigen zelfs het woord politie niet zonder fout konden spellen; nu gaat het veel beter; zoo merken ze, dat ze vooruit zijn gekomen en niet tevergeefs elke week een paar avonduren aan hun ontwikke ling hebben besteed. Zijn de Utrechtsche politieagenten en rechercheurs zulke brave jongens,of maakt de lucht van de academiestad ze zoo leergierig?Er zal wel een practische reden zijn, waarom deze mannen weer op de schoolbanken gaan zitten; om bevorderd te kunnen worden tot een hoogeren rang, moeten ze een behoorlijk gesteld verbaal kunnen opmaken, zonder grove fouten; een beetje kennis van een moderne taal komt hun te pas bij het terecht helpen van vreemdelingen. Maar al ben ik met de politie begonnen, omdat het even op je lachspieren werkt, als je deze ontzagwekkende mannen in uniform, die van middag misschien aan het hoofd van een optocht reden, al hun aandacht ziet concentreeren op het zoeken naar het onder werp en het lijdend voorwerp ze zijn de eenige volwassenen niet, die weer af en toe het gevoel van een schooljongen krijgen. In de winterhelft van het jaar zijn er te Utrecht een 6 a 700 mannen en vrouwen, op een leeftijd, varieerende tusschen 18 en 40 jaar, die gedurende enkele avonduren een cursus volgen, niet in een of ander onderwerp van speciale vakkennis, maar meeren deels voor algemeene ontwikkeling. De vakken, waarin onderwijs gegeven wordt, zijn: schrijven en lezen, Nederlandsch, Fransch, Duitsch, Engelsch, rekenen, boek houden, teekenen; dat zijn althans de vakken, waarin geregeld onderwijs wordt gegeven. De cursussen gaan uit van speciaal daartoe gevormde vereenigingen: een Roomsen-Katholiek, een Protestantsch Christelijk, een modern (van de S.D.A.P. en den Bestuurders-Bond) en een neutraal bureau; verder heeft ook de sinds lang bestaande Toynbeevereeniging ,,Jong Leven" cursussen voor volwassenen in het leven geroepen. De gemeente subsidieert; zij draagt 70 pCt. van de kosten; de regeling en het bestuur van de cursussen is overgelaten aan de ver schillende vereenigingen, maar deze zijn daarbij gebonden aan door het Gemeentebestuur gestelde voorwaarden en hebben zich te onderwerpen aan de controle van een door den Gemeenteraad benoemde Commissie van Toezicht. Ook de door de Utrechtsche Volksuniversiteit ingestelde cur sussen genieten hetzelfde gemeentelijk subsidie en vallen dus onder de bepalingen van het onderwijs voor volwassenen; daar echter de onderwerpen, die op de cursussen van de Volksuniversiteit worden behandeld, buiten de sfeer van het elementair onderwijs liggen en degenen, die eraan deelnemen, meerendeels tot andere maatschappelijke kringen behooren, dan waaruit het overige onder wijs aan volwassenen zijne leerlingen krijgt, blijve de Volksuni versiteit hier buiten beschouwing. De bedoeling van het normale onderwijs aan volwassenen is: aan hen, die na het verlaten van de lagere school, op lateren leeftijd bemerken dat zij hun kennis van een der gewone vakken van lager onderwijs weer moeten ophalen en vermeerderen, of die een van de moderne talen of boekhouden verlangen te leeren, de gelegenheid daartoe te bieden. Voor de overgroote meerderheid behooren de bezoekers van deze cursussen dan ook tot de klasse van arbeiders en kleine amb tenaren. Zij zullen ook meerendeels wel een bepaalde, practische reden hebben, waarom zij in dit of dat vak onderwijs verlangen te krijgen: zoo bij kantoorbedienden, die een cursus in boekhouden volgen, of bij kleine winkeliers, die zoo'n zelfden cursus bijwonen, omdat zij eenige kennis van boekhouden noodig hebben voor hun eigen administratie; er zijn kantoorbedienden en telefonisten, die iels van een moderne taal moeten weten, maar ook tal van ar beiders, die daarin onderwijs verlangen, dikwijls omdat hun werk hen naar den vreemde voert, maar toch even dikwijls uit zucht naar meer kennis en ontwikkeling. Het is een gelukkig teeken, dat ook de cursussen in het Neder landsch die zoo uitstekend dienstbaar kunnen worden gemaakt aan algemeene ontwikkeling goed zijn bezocht. Velen voelen het als een hinderlijk gemis, dat zij zich in hun eigen taal niet behoorlijk kunnen uitdrukken en bij het schrijven grove spelfouten maken; velen wenschen ook een grooter vaardigheid te krijgen in het stellen. Op een cursus voor reeds meergevorderden in het Neder landsch trof ik b.v. bestuurders van vakvereenigingen aan, die zich oefenden in het maken van verslagen, het opstellen van rap porten, het schrijven van notulen; de onderwijzer vertelde hun b.v. wat er gebeurde op een door hem gefantaseerde vergadering of ouderavond, en dan moesten zij zelf een kort verslag daarvan maken, alsof dat voor de krant bestemd was. En op die cursussen in het Nederlandsch zijn er ook Duitsche vrouwtjes, die in ons land kwamen wonen en nu onze taal machtig willen worden; n was er bezig maar dit gebeurde buiten den cursus om, en de onderwijzer had er extra tijd voor over om ,,De kleine Johannes" van van Eeden uit de Duitsche vertaling weer terug te vertalen in het Nederlandsch ! Als je die mannen en vrouwen daar 's avonds in zoo'n schoollokaal ziet zitten, met die ernstige gezichten, waarmee ze den onder wijzer volgen, kom je onder den indruk van de toewijding van deze menschen: ze hebben allemaal al een arbeidsdag achter den rug, ze komen soms op de fiets van naburige plaatsen, ze zijn al zoo ontwend aan de school en aan schoolsche wijsheid. Voor die soort van menschen, die altijd klagen dat de arbeiders in hun vrijen tijd maar naar de bioskoop gaan en verstrooiing zoeken, zou het goed zijn, eens een bezoek te brengen aan zoo'n cursus voor volwassenen; ze zouden dan merken, dat sommige arbeiders heel wat over hebben voor hun ontwikkeling. Ook financieel moeten zij daar en zeer terecht iets voor over hebben; het lesgeld bedraagt /l.?per maand, en in den regel betalen de cursisten zelf de leermiddelen. Maar ook de toewijding van de leiders der cursussen verdient waardcering. Het zijn leeraren en onderwijzers, die ook allen een volle dagtaak achter den rug hebben, wanneer ze daar 's avonds les geven. Ze moeten dikwijls een nieuwe methode van onderwijs bedenken: het zijn geen kinderen meer, die ze voor zich hebben, en er moeten spoedig resultaten worden bereikt. En natuurlijk moeten ze anders met hen omgaan dan met schooljongens; alle schoolmeesterachtigheid is hier uit den booze; ze moeten zorgen, dat de cursisten zelfvertrouwen krijgen en valsche schaamte overwinnen. Aan den ijver van de cursisten ontbreekt het gewoon lijk niet; zij komen immers om te leeren; zij toonen meestal groote waardeering voor het onderwijs, dat zij krijgen; voor hen, die dit geven, moet een groote voldoening liggen in het besef, dat zij een buitengewoon nuttig maatschappelijk werk verrichten. Over het onderwijs aan volwassenen te Utrecht kan ik uit eigen ervaring spreken. Dat ik er hier over schrijf, geschiedt niet de bedoeling, andere steden op te wekken, het voorbeeld te volgen. In een aantal plaatsen, in enkele reeds jarenlang, worden cur sussen voor volwassenen gegeven, ongeveer in dezelfde vakken als te Utrecht, soms door vereenigingen, met of zonder subsidie van de gemeente, soms door de gemeente zelf. Maar bij een enquête, die wij onlangs hebben gehouden, bleek dat er verscheiden steden zijn, en daaronder niet van de kleinste, waar op dit gebied nog niets wordt verricht. Voor het particulier initiatief bestaat daar alsnog de mogelijk heid, een groot particulier en sociaal belang te dienen, door aan volwassenen, die daarom vragen, de gelegenheid te bieden elemen tair onderwijs te ontvangen, dat tevens aan hun algemeene ont wikkeling ten goede komt. KERNRAMP