No. 2494 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND Hotel Rondeel AMSTERDAMSCHE BIJZONDER. HEDEN XX HET RONDEEL Oudere Amsterdammers herinneren zich nog wel het Hotel Rondeel, dat stond op de plaats, waar thans het Hotel de l'Europe vreemdeling en stadgenoot verzorgt. Maar weinigen zullen hebben nagedacht over den naam van dat oude hotel en er misschien zelfs den naam van een ouden herbergier in hebben vermoed. Het Hotel Rondeel heette naar geheel iets anders en droeg dien naam topographisch volkomen terecht, want hier stond inderdaad het oude rondeel. Het rondeel hield verband met de oude ver sterking van Amsterdam. De stad heeft zich in ?den loop der vijftiende eeuw uitgebreid tot de grenzen, die nu heeten: aan de oude zijde de Geldersche kade en de Kloveniersburgwal, aan de nieuwe zijde het Singel. Maar dat niet aüeen. Tot de vijftiende eeuw is Amsterdam alleen omgracht geweest, nimmer ommuurd. Maar die eeuw ?was zeer bewogen door allerlei commotie, geschil en strijd. Vooral Amsterdam werd gemakkelijk betrokken in den maalstroom van burgeroorlog en buitenlandschen krijg. De stad lag allergevaarlijkst, nu de oorlcg met Utrecht haast permanent was. Geen wonder dat de stadsregeering het niet liet bij een omgrachting, maar Amsteidam om ringde met een zwaren muur. Die muur was af gedekt'met kanteelen; aan den binnenkant liep een weergang op zware bogen, waarop de ver dedigers der stad zich konden plaatsen achter de kanteelen; zoo konden zij den vijand veilig bestoken. Die muur had bovendien een aantal vestingtorens, van waar uit de vijand nog met meer kans op goed gevolg kon worden beschoten. Eindelijk werd de muur afgewisseld door poorten op de plaatsen, waar de landwegen de stad be reikten en waar dus de zwakke punten van de verdediging waren: als gevolg daarvan waren de poorten dan ook zwaar versterkt. Zoo was de verdediging van Amsterdam in de vijftiende eeuw. Zij is in de volgende tijden zoo gebleven, tot de nieuwe uitbreiding van de stad in het laatst der zestiende eeuw. Maar hier en daar is de muur toch in dien tijd wel versterkt. Het geschut werd meer en meer verbeterd; al lijkt de artillerie der zestiende eeuw in onze oogen nog al onbeholpen en gebrekkig, in die dagen was zij perfect en werd zij zeer gevreesd. Men versterkte dus de muren daartegen, voornamelijk door een aarden wal aan de binnenzijde van den muur aan te leggen. Maar ook omgekeerd maakte men zelf gebruik van het nieuwe geschut en maakte daar voor speciaal voor dat doel bestemde versterkingen. Zulk een versterking was het rondeel. De stadsmuur liep hier van den Kloveniers burgwal langs de tegenwoordige Doelenstraat naar de zoogenaamde roode brug, thans de Doelenbrug, over den Amstel, het tegenwoordige Rokin. Dit gedeelte muur had Amsterdam te beveiligen aan de zijde van den Amstel, die hier een groote bocht maakt. Bij den Kloveniersburgwal was deze muur beschermd door den toren Swycht Utrecht. Aan den anderen hoek nam men nog andere maatrege len. Daar bouwde men op den muur vooruit in bijna-cirkelvorm een voorwerk, dat naar den vorm het rondeel heette. De muur van het rondeel was ?van zware constructie; de tusschenruimte werd met aarde aangevuld; boven op het rondeel werd geschut geplant, dat naar alle zijden den dreigen den vuurmond richtte en zoo den Amstel aan alle zijden kon bestrijken. Wanneer het rondeel is gebouwd, is niet zeker. Wij mogen aannemen, dat het in de eerste helft der zestiende eeuw tot stand kwam. Men heeft we! gemeend, dat het is gebouwd na. en naar aanleiding van het bekende wederdoopersoproer in 1535. Dit staat evenwel vast, dat het in 1544 bestond; op de bekende kaart van 1544 staat het duidelijk afgebeeld. In 1546 werd het als woning d. w. z. het benedengedeelte afgestaan aan den stadstimmerman. Geschikter was het stellig, dat niet lang daarna de busmeester, d. w. z. de op zichter van het stedelijk geschut erin kwam wonen. In de roerige tijden van onzen opstand tegen Spanje wordt het rondeel meer dan eens genoemd. Maar aan zijn eigenlijke bestemming, de ver dediging der stad, heeft het rondeel eigenlijk nooit behoeven te voldoen. Slechts saluutschoten zijn ervan gelost; voor het overige was het wachthuis, artilleriemagazijn en woning. Na de vergropting van 1585 kwam het geheel binnen de stad te liggen en had het dus zijn doel geheel verloren. In 1630 werd de Doelenstraat langs de oude fortificatie aangelegd; het oude rondeel werd kort daarna verkocht. In 1638 werd het gesloopt; op de grond slagen van de oude fortificatie werd een deftig logement gebouwd, dat den ouden naam van het Rondeel droeg. Het is daarna meerdere malen verbouwd. In 1853 kreeg het oude hotel den vorm, dien tal van Amsterdammers zich nog wel zullen herinneren. Het was toen al een oud en vrijwel uitgewoond gebouw, dat eigenlijk alleen zijn bijzonder fraaie ligging vóór had. Vandaar dan ook dat het in 1895 bij verandering van eigenaar is Hotel de l'Europe gesloopt. Met het oude logement ging ook de oude, toch wel karakteristieke naam Rondeel verloren. Het nieuwe hotel behield den ouden naam niet, die trouwens wel wat van zijn goede reputatie had ingeboet. Op dezelfde plaats kwam een nieuw hotel te staan, dat den nietszeggenden naam van Hotel de l'Europe kreeg. Zooiets kan overal staan. Maar het Rondeel was uniek en historisch Amsterdamsch. Thans is ook de laatste herinnering aan deze oude stedelijke fortificatie verdwenen. H. BRUGMANS SPREEKZAAL Geachte Redactie. Het Rondeel (fragment van de kaart van Cornelis Anthonisz) Het zal u bekend zijn, dat een der argumenten der Vrijz. Dem. partij ten gunste van nationale ontwapening aldus luidt: Internationale verminde ring van bewapening is sinds tientallen van jaren tevergeefs beproefd (behoudens het onbeduidende traktaat van Washington). Het is allerminst zeker, dat dit in de eerstvolgende jaren anders zal worden. Trouwens bloot vermindering der bewapening be spaart slechts kosten, doch neemt de onrust niet weg; het stelsel van wantrouwen blijft, ook al is het goedkoper wantrouwen. Voorshands blijft cus in elk geval de last der oorlogsuitgaven en wat erger is het oorlogsgevaar ten gevolge der bewape ning. Dit gevaar is voor kleine staten, gegeven het prakties wegvallen van het neutraliteitsrecht, het allergrootst. Daarom moeten zij altans tot een zijdige ontwapening besluiten. Aldus is ook de argumentatie der Deense rege ring. Uwe redaktie was het hiermede niet eens. Uw plaat van 15 Nov. j.I. vertoont Don Quichotte (waarmede blijkens het opschrift schrijver dezes in zijn strijd voor nationale ontwapening bedoeld is), nabij een brug die naar Genève leidt. De brug draagt het opschrift: ,,Conferentie Genève, Ver mindering Bewapening". Te vergeefs maant Sancho Pancha: Hierheen ! Dat is vlakbij en we blijven op den beganen grond !" Zijn meester ant woordt : Neen, ik versmaad dien weg, ik zoek luchtkasteelen". Wij schrijven 14 Maart 1925. Uw plaat, ironies getint aan ander adres, toont Charnber/ain, Hymans en Briand, die door den portier van de Volbond verwezen worden naar de begrafenis van het Protokol van Genève: U bent hier verkeerd, heeren ! U moet aan de overzijde zijn" (ter be graafplaats). Wat is nu vlakbij", wat zijn de luchtkastelen? Amsterdam, 21 Maart 1925. D. V A N E M B D E N Nog altijd lijkt de weg, die naar Genève voert d.w.z. vermindering van bewapening door inter nationale overeenkomst ons korter en meer practicabel dan de weg naar dat andere doel: op heffing van het oorlogsgevaar door nationale ont wapening. Die overtuiging hadden wij op 15 Nov. 1924, en ze heeft ons op 14 Maart 1925 niet begeven. De plaat van laatstgenoemden datum bracht in beeld: de begrafenis van het protocol van Gen ve. Zoo dit protccol niet ten doode ware gedoemd, zou de internationale vermindering van bewapening eerder tot stand zijn gekomen, dan nu het geval zal wezen. Wij verwachten echter nog altijd, dat Genève ons die vermindering van bewapening zal brengen, a l zal het langer d Uren, dan wij op 15 Nov. konden vermoeden. REDACTIE