12 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2497 THEO MANN?BOUWMEESTER 1850?1925 Mevrouw Mann viert op 19 April a.s. haar vijfen-zeventigsten verjaardag. H:t woord vieren" zou hier misplaatst zijn, want de familieomstan digheden waaronder zij dezen dag herdenkt zijn zorgwekkend, indien wij dit woord niet schreven uit onze eigen gemoedsgesteldheid, uit het hart van het Nederlandsche volk. Juist in deze wankele dagen, tegen den zich verduisterenden achter grond, beseffen wij dubbel hoe sterk zij, de vrouwe lijke helft der Bouwmeesters, met en ondanks haar 75 jaren, nog in dit leven staat, hoezij, desgewenscht, alles nog zou kunnen spelen, in onze verbeelding, ook al zien wij haar niet vóór onze oogen op het podium, nog in elk repertoire op treedt." Mochten wij het hier, een paar weken ge leden, niet nog neerschrijven bij een beschou wing van Sygne's De held van het Westerland": die weduwe Quin" met haar rossen kop en on stuimig fantastische natuur, dat zou een rol voor mevrouw Mann zijn !" En hoe dikwijls komt het voor, dat wij haar op deze onstoffelijke wijze een rol zien vervullen en opzettelijk daarvan zwijgen, om niet met een vingerwijzing naar dit machtig voorbeeld de verdienstelijke praestatie eener minder begaafde met n slag van de baan te schuiven. Aldus speelt mevrouw Mann voor ons dieper bewustzijn en daar komt het bij het theatrale flitsen van den dag toch altijd nog op aan door loopend haar ongeëvenaarde gastrollen, en wij kennen deze rollen beter, vollediger en inniger dan de dramatische kunst, die aan den volgeladen tooneelboom veelal voor het grijpen hangt. En niet alleen geldt dit voor de figuren, die zij in onze herinnering liet: haar Hanna," haar Fedora," Madame sans Gêne," de kostelijke somnambule" uit Dekking'skwakzalvers-klucht,of die rampzalige heldin uit Bernstein's Le Secret," waarin zij, ver boven het gehalte van het werk uit, aan het wezen der hysterica erbarmingwekkend menschelijke gestalte verleende het geldt ook voor de figuren, die zij eventueel zou kunnen scheppen. Dat de eerste in ons bleven leven, minitieus en onverflauwd, vol en frisch, als dateerde onze heugenis van gisteren, is het kenmerk van alle waarachtige tooneelkunst, die zelfs scherper zich afdrukt naarmate zij in het verleden ver glijdt, en bij welker herinnering het middelmatig tooneelbedrijf onmiddellijk en spoorloos in den eigen nacht vervliegt. Doch naast dit kenmerk het criterium treft ons nog sterker getuigenis der uitzonderlijke persoonlijkheid: het feit, dat Tneo Mann-Bouwmeester volgens den Burger lijken stand driekwart eeuw oud nog voor het jongste geslacht een reëele illusie kan zijn. Een stuk schrijven voor Mevrouw Mann," welke jonge schrijver, die het zou kunnen, en het niet begeer lijk zou vinden het te doen ! Dsze vrouw, de harts tochtelijke die den hartstocht op ons tooneel heeft kunnen uitbeelden,bleef inspiratrice"tot op dezen dag. Zij heeft de bevruchtende fantasie, het fascineerend verbeelden dat vormen schept,het construeerend vermogen, dat voor den auteur meer dan het halve werk verricht. Wie een mensen" uit woorden wil scheppen, ziet duizend gedaanten zweven, hoort duizend stemmen suizelen, wordt van onbegrijpelijke gebaren omzwermd, door alle mogelijke mogelijkheden gedrukt. In dien bajert, woest en duister" staat mevrouw Mann als een baken in de zee. Zij is. Op talloozc wijzen is zij: een compleet mensen. Voor vrouwen van alle leeftijden tusschen 30 en 60 jaar, voor vrouwen van alle standen, en van hoevele hoedanigheden ! houdt haar wezen de geordende stof in. In haar bloeiende oogen herkent zich het onbestemd ver langen en de jongste vertwijfeling, uit haar stem, met het indringend, metaalvast timbre, klinkt het verlossend woord... .Het moet voor zoover het helaas niet als bewijs geldt voor de geringe ontvankelijkheid van ons ras aan vele averechtsche idealen van onzen tijd hebben gelegen, dat er in ons land betrekkelijk zoo weinig voor. en om deze groote actrice geschreven werd. Het voordeel zou daarbij niet overwegend aan haar zijde zijn geweest aan rollen" heeft het deze veelzijdige nooit ontbroken maar aan den kant onzer zwakke en schaarsche dramaturgie. Doch al heeft de inspiratie, die van haar uitgaat, wellicht niet den waren bodem gevonden, al bleef dit groote vrouwelijke temperament eenzaam, en haar stem een roepende in de theaterwoestijn, wat zij aan tragische kracht, aan verheffenden luim, aan vitaliteit, grootheid en panache in deze bene pen wereld heeft gezaaid, moet wortel schieten op den duur. Er is niets waarnaar ons tooneel zoozeer hongert als naar temperament, naar geest drift uit begaafdheid. Mevrouw Mann is er nog, en haar jaren tellen niet. Zij gaf zich aan het too neel zonder voorbehoud, en haar gehcele persoon lijkheid is er een voorbeeld en een sieraad van. Altijd geweest, en altijd gebleven. In 1882 crejrde zij, Frou-Frou," haar laatste optreden in Dumas Demi-monde" bewees hoezeer zij zich in haar emplooi gehandhaafd heeft! Het zou overvragen zijn wanneer wij bij onze gelukwenschen vroegen om nog meer dan zij in haar lang leven zoo gul schonk en onvergankelijk vestigde in de herinnering en de illusie harer tijdgenooten. En feitelijk behoeft mevrouw Mann maar op haar lauweren in een loge te gaan zitten om de geheele zaal te doen beseffen wat tooneelspel vermag te zijn, om de vonk te ontsteken Dat wij haar minstens daar dan nog menigmaal in gezondheid mogen zien! Teekcning voor de Groene Amsterdammer" door B. van Viij n:n THEO MANN?BOUWMEESTER VEREENIGD TOONEEL. De kleine Apostel." Een dram. verhaal in drie bedrijven met vóór- en naspel, van Jhr. A. W. G. van Riemsdijk. De première van Silvia Silombra" is op een 13en gegaan, en deze positieve uitdaging van het lot heeft den onversaagden auteur geen windeieren gelegd. Tot over de honderd mocht Silvia het brengen. De kleine Apostel" zag n dag te vroeg het levenslicht, n.l. op Zondag, den 12en dezer. Moeten wij zijn geboorte in dit verband ontijdig noemen? Het laat zich niet voorspellen. Vallen" doet op het Leidsche Plein, althans bij de première, geen enkel stuk meer, sinds het gezelschap zich zoodanig constitueerde dat de eene helft in de zaal kan gaan zitten, om de andere helft op het too neel toe te klappen, en Ivy Flower-Shop" zorgt voor het overige. De gelegenheid ons na dien rocmruchtigen avond van de stabiliteit van dit succes te overtuigen, ontbreekt veelal, aangezien dan gewoonlijk een onmiddellijk volgende blijde ge beurtenis onze artistieke aandacht in beslag neemt. Met voorbehoud van eventueel citaat, doen we dan maar het best te rapporteeren, dat onder deze omstandigheden de ontvangst van ,,f)j kleine Apostel" een onvermijdelijk geestdriftig karakter heeft gedragen. Het laat zich trouwens best hooren als men bedenkt wat er aan allemans-gading in dezen miniatuur Dienstknecht in het huis" vereenigd is. Van Gorki tot Georg Kaiser van Dickens tot Heyermans, van Kdnard Veterman tot Justtls van Maurik, een slag over de geheele dramatische linie, om van den christelijken inslag en de Paasch-gedachte nog niet te spreken. Wel iswaar vonden ze ook verschillen: Georg Kaiser schreef zijn Sensatie" voor de aardigheid, om eens te laten zien waar het kunstlievend publiek op belust is, en Jhr. van Riemsdijk schreef de zijne uit den grond van zijn bewogen gemoed. IK' ,,fooneelspeler" in Gorki's Nacht-Asyl" heeft het bij van Riemsdijk slechts tot ,,souffleur" ge bracht', en Oen strop iiet hij voor zijn contubernaal, den horlogemaker. Ook heeft hef ..beroemd tafe reel der elkander hun levensgeschiedenis verha lende vrouwen, terwijl de storm om het huis loeit, in Op hoop van zegen" niet in den nacht plaats. Maar op het gebied der romantiek werkt de nacht altijd het beste. In de slaapsteêvan juffrouw Schat (o, Eva Ge luk, met hoeveel droit de conquête draagt ge de onverslijtbare ironie van ook dezen naam !) zijn de pensionnaires in dit middernachtelijk uur uit hun bed gekropen om elkander, ten gerieve der, het berucht logement omsingelende, politie, in den breede te verhalen wat zij op hun kerfstok hebben. Er is n.l. een moord gepleegd op een averechtschcn" minister, en men had reden ecu juffrouw van de vlakte, (Francisca, Nel Stants) woonachtig in dit perceel, te verdenken, aangezien Zijn Excellentie'» verstijfde vuist een flard van haar Zondagschen rok omklemd hield toen men hem vond. Ja, lezer, zóó zat hij vóór zijn schrijf tafel, met dat souvenir! Dj Minister-President allemaal fijne beschuiten, hetgeen Verkade in zijn grime gansch niet loochende -?wendt al z'n invloed aan om, met het landsbelang voor oogen, het onfrisch geval in den doofpot te krijgen. Hoe hem dit dan toch nog gelukt, nadat hij aan vankelijk op den Politie-Commissaris, die van geen smoesjes wilde weten, was gestuit, gelukt, als door een hemelsch wonder...? dat moeten wij, ge loof ik, als de kern van dit dramatisch verhaal" beschouwen. Een boven-natuurlijk jongetje, een broertje van Little Nelly" en Tagore's Amal," wordt op een dag half-dood in de slaapsteêge dragen, en van dezen symbolieken Johan" gaat de louterende humaniteit uit, tot deze inderdaad miraculeuze consequentie: de Politie-Commissaris geeft zijn onvriendelijke betrekking op, en gaat in de phiiantropie. Djr Mensch ist gut," schreef Leonard Frank als titel boven zijn mooi boekje, weg de boeven ! De opgeluchte Minister-President heeft er da delijk een halve ton uit de Nederlandsche schatkist voor over om hem bij dit voornemen te doen vol harden, in het midden latend, waaraan deze on voorziene uitgave red u voorloopig eventueel zal worden besteed. Aangezien echter onmiddellijk na zijn Excellentie de jonge dame Francisca," die een gewezen liefje van den Commissaris blijkt te zijn geweest, het'vertrek binnentreedt om zich met hem te verzoenen," behoeven wij ons om trent de clientèle van dit Zedelijk-BeWustzijn niet lang ongerust te maken. Dit is dan de voornaamste zekerheid, welke wij van deze première meene men, en dit is ook de eenige, die ik den argeloozen toeschouwer zou. wenschen bij te brengen. Van de wrekende God" hebben zij den schuldige ook niet verraden. Het procédéverdient overigens patent : men plaatst een schoone jonge dame als de onmid dellijk verdachte" in het midden, ontziet geen schijn van bewijs om haar bijna-vaststaande schuld te verzwaren, en houdt een zielig oude heertje, op wien er uitteraard niemand komt," a! vanwege zijn physieke ongeschiktheid om een wapen te hanteeren, als den autentieken moordenaar in petto. Het is de tijd van de puzzle's. En waarom niet ! Van Riemsdijk verstaat het vak. Wie Francisca's rok heeft aangetrokken om Uit moorden te gaan, openbaarde hij ons juist vóórdat ons de ge duldige adem begaf, aan het slot van UI. In het duister bleef: waar zij zelve dan dien bewuste» nacht heeft doorgebracht? Overigens voor geen kleintje vervaard, kan zij dit niet zeggen," schrijft het ten slotte stilletjes op een papiertje voor den Commissaris van Politie allén. Ik weet met of dit van een schrijver, die de technische bekwaamheid tooneelstukkcn te schrijven zo-.i hoog schat over meer dan deze technische bekwaamheid hebben we het hier trouwens niet gehad Wel door den beugel kan? In elk geval zou ik in overweging wil len geven, stel dat DJ kleine Apostel" school maakt het metaphysisch-detectivisnie" deitoekomst je kunt het nooit weten ?- geen raad seltjes op te geven, die de verbeelding aldus nut teloos tarten. Ook in de opvoering vonden we den goeden ouden tijd met den nieuwen vermengd, l Innsclie vertegenwoordigde den eenen, Kloppers en Kom mer Kleyn den anderen, 't Ging best. Hunsche (Houtpoot) nam alleen wat veel plaats in. Klop pers, steunend op een willekeurig dialect,typeerde voorliet overige voortreffelijk. Ook Kommer Kleyn was zeer goed in dit genre, dat uitsluitend uiterlijke kanten heeft. De kleine Messias van Willy Haak kon ons niet overtuigen. Tilly Lus, Aiinie van lies, Lily Bouwmeester zijn in ons land voor het bovenaardsche aangewezen. Meer talent toonde Beppie de Groot in een gewone kindermi. Verdienstelijk waren nog: Care! van Hees, de huisknecht, niet de griezelende dienstmeisjes, terwijl, het lijk in de aangrenzende kamer ligt; en Henri Eerens, als de bekeerde Commissaris van Politie. 1. S, MEUWSEN, Hofl, A'DAM-R'DAM DEN HAAQ DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND