No. 2497 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND President Borno en zijn vrouw DE REPUBLIEK HAÏTI De schrijver van het hieronder volgende ar tikel is de Kolonel Auguste Nemours, zaak gelastigde van de Ha tiaansche Republiek voor Nederland. Als rechts geleerde, als militair deskundige (hij is oudleerling van de cole spéciale militaire de Saint-Cyr) heeft hij zich jegens zijn land ver dienstelijk gemaakt: hij was militair gouverneur van onderscheidene de partementen, en is oud staatsraad van Haïti. Hij is een der beste kenners van zijn land. Van zijn hand zagen het licht:Ma Campagne franc.aise (1919), Princesses Créoles en laat stelijk Histoire Militaire de la Guerre d'ind pendance de Saint-Domingue (1925). Het eiland Haïti, waarvan de westelijke helft de Republiek van dien naam vormt, neemt een overwegende plaats in in de Antillenzee, de Middellandsche Zee van de Nieuwe Wereld, en deelt in de verhooging van belangrijkheid die de Antillen hebben geboekt nadat de smalle scheiding tusschen de blanke en de zwarte wereld eenerzijds, en de gele wereld anderzijds is doorgegraven. Schijnbaar een bergenchaos, vertoont Haïti drie bergketenen, regelmatig loopende van oost naar west, als bladen van een waaier; hun gelukki ge ligging laat de luchtstroomen vrij over de rijke valleien. Het klimaat is gezond en frisch, want de helling der dalen doet de strooming der rivieren versnellen, en de bergrivieren besproeien de zij dalen. Op de hooge plateaux in het binnenland, op de heuvels die als een hooge kraag de zeesteden beschermen, wordt de temperatuur lager naarmate men stijgt, en dit veroorlooft den aankweek van vruchten, groenten en granen van Europa. De warmte overdag, steeds door een bries gematigd, wisselt tusschen 25en30gr. Celsius;'s nachts daalt zij tot 20gr., en in]de bergen tot 14gr., soms tot lOgr., 's winters zelfs tot 6 gr. De bergen staan steil in de zee, de kust heeft majestueuse rotsen waartegen wild de golven breken. Soms vormen zij steile rotswallen (St. Nicolaaswal), soms neigen zij in zachte hellingen, die kleine baaien met stranden van fijn zand omlijsten, de z.g. anses, b.v. Petite Anse, bij Kaap Haïti; soms eindigen zij in kalkrotsen, met franje van koraalriffen langs de kust: vele kleine steden heeten Corail. Het hydrographisch samenstel is zeer uitgebreid. Een goed geregelde irrigatie en de Regeering zorgt voor de uitbreiding zou gemakkelijk het water overal heen kunnen leiden en van het eiland een lustoord kunnen maken. De voornaamste rivier is de Artibénite, die ontspringt op den Cibac; machtig stuwt zij haar groen water door de landouwen, die zij als een overzeesche Nijl vruchtbaar maakt door overstroomingen. De andere rivieren, om slechts de belangrijkste te noemen, zijn de Oroote Noordstroom, die, met zijn bijrivieren, de geheele rijke noordvlakte besproeit; verder de Drietakkenrivier, die de vruchtbare streken Marmelade, Plaisance en Gros Morne doorsnijdt, om in zee te vallen bij Port de Paix, in het N.W. Dj Matheuxrivier, de Arcahaierivier, de Baucassinrivier loopen door het weelderige Arcahaie dat zorgvuldig geïrrigeerd is en in hooge cultuur; hier bij is te noemen, uit de westelijke provincies de Rivière du Cul de Sac die door de gelijknamige vlakte waar zich de groote rhum- en suikerfabrie ken bevinden, loopt; de Gressier, de Momance en de Citroenenstroom, die de vruchtbare vlakte van Leogane besproeit; de Gosseline, de Groote Rivier, de Linkerrivier, bij Jacmel. En in het Zuiden: de Grande Anse, die zich in de zee stort bij Jérémie, en de Groote Rivier bij Cave, en eindelijk de twee rivieren aan welke, hoog stroomop, Baradères en Cavaillon liggen, de twee eenige steden, op het zuidelijk schiereiland, die niet aan zee liggen. Van het bergland hangt het schiereiland van St. Nicolaaswal en het zeer lange Zuiderschiereiland, met een veel grootere kustontwikkeling dan de andere deelen der Republiek. Alle belang rijke steden liggen daar, aan zee. Haar aantrekkelijkheid dankt de Republiek Haïti aan vele en verschillende eigenaardigheden: aan de zoo schilderachtige bergen, aan cte cascadeuse wateren, aan de zachte temperatuur en aan het gezonde klimaat. De natuur heeft zich ver meid dit schoone eiland te tooien als een verwend kind, en de oude Caraïbische legenden plaatsten op dit eiland den ingang van het Paradijs. Welk een goddelijke gratie ligt hier over alles ! Een land dat zonder ploegen of eggen twee of drie oogsten per jaar oplevert ! Vischrijke kustwateren, wouden vol wild, en in zijn aderen Ie fahuleux métal que Cipange niürit en ses minos lointaincs". Velden van suikerriet, van licht opaalgioeii. Katoenboomenvelden, als met rijp bestrooid, wouden van mahonie en Wouden van caiupëcheboomen, wit van bloemen; kleine stranden van ros zand waar de schildpad zijn pant ser koestert in de zon; vogels van wit gevederte over de groene wateren. Land van weclderigen overvloed, dat geboren schijnt uit den droom van dich ter en fee ! . Om de ligging, om de grootsche schoon heid, om de veilig heid der havens, de vruchtbaarheid van den bodem, om zijn klimaat en om zijn producten, verdient Haïti den naam die het sedert twee eeu wen siert: Liefelijke Koningin der An tillen. Toen het aan Frankrijk behoorde, was de warenwisse ling tusschen Kolon e en Moederland ongeveer een derde van den gehcclcn Franschen handel. En niet alleen de handel bloeide: ook landbouw en indu strie waren groot. Sedert 1791 is de landbouw gestadig vooruitgegaan. Het eiland voert allerlei levens- en voedings middelen uit, ka toen, plantenvezels, koffie, cacao, bana nen, vijgen, rijst, erwten, inais, gerst, artisjokken, aardap pelen. Vooral de in dustrie heeft groote vorderingen ge- ; maakt: in^dejhumdistillatie en in de suikerfabricatie voor den uitvoer, in de leerlooierijen en pannebakkerijen voor inlandsch gebruik. Onder den bodem liggen de rijkdommen gelijk zij op den bodem groeien. Vele zijn de rijke mijnen, de kolenmijnen van het Noorden, de kopennijncn van Terre Neuve, de petroleumvelden van Hincke, de goudmijnen van Cibao. De economische ontwikkeling heeft de oprich ting van banken en de instelling van een Beurs in Port-au-Prince met zich gebracht. Het Ha tiaansche geld, de eenheid is een gourde, gelijk aan den gouden franc , is stabiel: de handel is veilig ! De Regeering der Republiek Haïti bestaat uit drie geheel en al gescheiden machten, de Uit voerende macht, de Wetgevende macht en de Rechtsprekende macht. De Uitvoerende Macht is de President, gekozen voor vier jaren en her kiesbaar, bijgestaan door vijf Staatssecretarissen. De tegenwoordige President, Z.E. Louis Borno, is een van de voornaamste advocaten van de Balie der hoofdstad. Hij genoot zijne opleiding aan de Universiteit te Parijs, en is leider geweest van de Rechtsacademie te Port-au-Prince. Hij is de ont werper van een Burgerlijk Wetboek en van een Wetboek van Koophandel. Hij is een schrijver van naam, die de litteratuur van zijn land met vele hooggewaardeerde werken verrijkt heeft. Louis Borno is vele malen gezant geweest, Staatssecre taris voor Financiën en voor Buitcnlandsche Zaken. Hij was lid van de Haïtiaaib.che delegatie aan het Permanente I lof van Arbitrage te 's-üravenhage. Een zijner voorouders, P. Borno, behoorde tot de onderteekenaars, in September 17(11, van het be roemde Concordat de la Croix-des-Bouipiets, magna charta die de politieke rechten der eiland bewoners erkende. DJ Wetgevende Macht berust bij een Raad van State, van 21 leden; ieder departement stelt 5 leden, liet departement waar de hoofdstad ligt, (i. De Rechtsprekende Macht is bij een Mof van Cassatie, te Port-au-Prince, drie Hoven en verder Districtsrechl banken. De organisatie van zittende en staande magistratuur is op Franschen voel ge regeld. Zoo ook de Balie, met de Fransche instel lingen van Dekenaat en Stage. Men mag zeggen dat il e juridische studie iu l laïli zeer gecultiveerd wordt. In het algemeen is hel onderwijs in l laït i een voorwerp van aanhoudende zorg der Regcering". l ie Republiek l laïli i,- ION schien het eeltige land ter wereld waar hel oiulri Teekening voor de Groene Amsterdammer" door Jordaan DE SPHINX wijs in alle lagen gratis gegeven wordt; lager-, middelbaar- en hooger-onderwijs zijn gratis ! Het Gouvernement heeft zich rekenschap ge geven van de behoeften van het land, en heeft pas het landbouwkundig onderwijs op geheel nieuwe grondslagen geregeld. Het heeft bovendien om de economische ontwikkeling te steunen krachtdadig tot den aanleg van nieuwe wegen meegewerkt en de irrigatiewerken uitgebreid. Veld-en boschpolitie zijn goed georganiseerd; er is landvrede, dank zij een op Amerikaanse hen leest geschoeid corps van vrijwillige gendarmerie, onder de leiding van offi cieren van de Militaire Scholen te Port-au-Prince en te Hincke, waar het krijgskundige onderwijs zeer goed is. In het bijzonder wordt de schietkunst beoefend en verzorgd: de groep militaire schutters die Haïti bij de Olympische Spelen vertegenwoordigde, werd derde, en bleef bij de Fransche groep slechts met l punt achter. Alle eer voor die jonge sol daten,en voorhunne Amerikaansche instructeurs ! Dank zij de machtige Nederlandsche handels vloot, die regelmatig de havens van Haïti aan doet, en die zeker is daar steeds de noodige lading te vinden, moeten de relaties tusschen beide landen steeds sterker worden. Dj exportwaren van Haïti kunnen in Nederland een groot afzetgebied vinden. Onze tabak is van dezelfde hoedanigheid als de Cnbaansche, daar de bodem gelijksoortig is, hier en daar; onze koffie is beter dan de javaansche. Onze rhum, zuiver extract uit suikerrietsap, ge distilleerd en overgehaald, is beter dan wat dan ook onder dien naam in Europa verkocht wordt. In plaats van naar Curac.au en Columbia te gaan om vijgen-bananen en bananen, zonden de Neder landse iie koopvaardijschepen die vruchten uit onze havens kunnen halen. Dit zon voor die reederijen een gioote besparing van t ijd en van kosten zijn, ook van kolengebruik, en de vruchten en groenten zouden in beteren staat in Nederland aankomen. Dit overzicht van den tcgcnwoordigen toestand van de Haïtiaansclie Republiek toont aan, welk een toekomst voor dezen jongen Staat, den tweeden onafhankclijken Staat van Amerika, is weggelegd ; een toekomst die des te roemrijker zal zijn, en des te zekerder is, wijl de Republiek in haar eigen middelen, in haar vruchtharen bodem, in haar producten, en vooral in haar volk, alles heelt Wat noodi" i-, mi] tot den lioogsteii voorspoed te komen A i <i. N i: \i u r K ^