De Groene Amsterdammer

Historisch Archief 1877-1940

Alle jaargangen 1925 30 mei pagina 4

30 mei 1925 – pagina 4

Dit is een ingescande tekst.

DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No.|[2503 DE EURASIËRS De bolsjewistische revolutie, die alle econo mische en- sociale verhoudingen in Rusland heeft omgekeerd, heeft een verschijnsel ver oorzaakt, dat zijn weerga in de wereldgeschiedenis niet kent. Wij bedoelen daarmede de geweldige emigratie, de vlucht uit het land van waanzin en verschrikkingen naar het buitenland. Ongeveer 3 millioen Russen hebben hun vaderland verlaten en zwerven nu over de wereld, voortdurend naar het Oosten turend in de hoop, dat daar eindelijk een ommekeer zal plaats vinden en zij in staat zouden zijn naar huis terug te keeren. Het feit zelf van het bestaan van een emigratie is natuurlijk geen fenomeen: ook de Fransche revolutie kende immers haarémigré's, maar de Russische emigra tie onderscheidt zich door twee eigenschappen, die haar tot een zoo merkwaardig historisch feit stempelen: 1) het aantal emigranten, vrijwillige en onvrijwillige, is zoo groot, als nog nooit te voren, 2) in de emigratie spelen de vertegenwoor digers van het oude regime, de monarchisten, een zeer ondergeschikte rol, want de meerderheid der emigranten bestaat uit intellectueelen en arbei ders, uit de felste vijanden van het oude régime dus. De resultaten van de revolutie werkten op de tegenwoordige Russische emigranten als een koude douche en zij temperden bij velen hunner hun vroegere revolutionaire gezindheid, ofschoon de grootste meerderheid van hen ook nu nog vij andig tegenover een herstel van de monarchie staat. Het verblijf in West-Europa heeft hen leeren inzien, dat lang niet alles in het Westen beter is dan in het vroegere Rusland, dat hun critiek vroeger wel eens onrechtvaardig en ongegrond was geweest. Dit heeft bij de emigranten het gevoel van nationale eigenwaarde versterkt en de vroegere internationalisten, althans zeer velen onder hen, werden in mindere of meerdere mate nationalisten. In het algemeen kan deze ommekeer als een voor uitgang beschouwd worden, want de menschen hebben de waarde van het eigen volk en zijn capa citeiten leeren kennen, maar bij velen heeft de ontgoocheling door de West-Europeesche bescha ving tot een afkeer er van geleid, zelfs tot een .haat tegen het Westen (gevoel van maat is nu eenmaal geen Russische deugd). Deze Europa-haters vor men nu een eigenaardige cultureele strooming, die den laatsten tijd veel van zich doet spreken, het z. g. Eurasiisme." De Eurasiërs gaan uit van de stelling, dat er geen algemeen menschelijke beschaving bestaat. Er bestaan volgens hen slechts scherp van elkaar gescheiden nationale culturen, die vreemd en zelfs vijandig tegenover elkaar staan en nooit iets van elkaar overnemen. Er bestaat dus geen eenheid in de ontwikkeling der menschheid, er kan geen sprake zijn van een proces, dat, in verschillende periodes en bij verschillende volkeren zich op eenigszins andere wijze kleurend, een onmis kenbare eenheid vormt; de geheele geschiedenis der menschheid is integendeel de geschiedenis van afzonderlijke nationale processen, elk waar van een afgesloten geheel vormt. De Eurasiërs beschouwen deze stellingen als vaststaande, onaantastbare feiten. Zij stellen zich echter niet tevreden met het boekstaven van deze feiten, zij willen ze ook philosophisch verklaren (het theoretiseeren is een algemeen verspreid gé.brek van de Russen). Hun philosophische ver klaring van de door hen als vaststaand aangenomen feiten is zeer eenvoudig en dikwijls naïef. Een universeele beschaving, zeggen zij, kan niet be staan, omdat zij in strijd zou zijn met de leer, dat geen ziel zich herhalen kan. ledere ziel bestaat slechts n maal, dus kan ook de ziel van een nati*(d. w. z. haar beschaving) zich niet herhalen, dus kan er ook geen sprake zijn van een univer seele beschaving, die zoo niet de gelijkheid der nationale zielen dan toch in ieder geval haar verwantschap veronderstelt. Onder de verschillende nationale beschavingen, diéde geschieöenis der menschheid heeft gekend, treden, naar de meening der Eurasiërs, naar voren twee typen: de Europeesche beschaving en de Aziatische, die lijnrecht tegenover elkaar staan en onverzoenlijk zijn. In de beschaving van Azi neemt het godsdienstige element, het verlangen naar de oplossing der grootste problemen van het menschelijke denken, een belangrijke plaats in en de geheele beschaving onderscheidt zich door de overheersching van den geest boven de materie; de Europeesche beschaving daarentegen is atheïs tisch en materialistisch en zal daarom moeten verdwijnen, want de geest is sterker dan de materie en wie de materie boven den geest verkiest, zal te gronde gaan. West-Europa, de bakermat der Europeesche beschaving, is door en door verrot en nadert zijn dood, terwijl het Oosten, Azië, herboren wordt en een schitterende toekomst te gemoet gaat. Welke plaats neemt Rusland in den strijd tusschen Oost en West, tusschen Aziëen Europa, in? Rusland, samen met Siberiëen Toerkestan, vormt volgens de leer der Eurasiërs een afzonderlijk gebied, dat zij Eurasie noemen. Rusland (zij spreken steeds van Eurasie, maar wij zullen in dit artikel dat vreemde woord door het meer be kende Rusland vervangen) is geroepen de positieve beginselen van beide beschavingen te vereenigen, een synthese te geven van beide uitersten. Rus land is het terrein, waarop de Aziatische en Euro peesche beginselen elkaar ontmoeten en waar zij met elkaar een verbitterden strijd voeren om de heerschappij, waarbij het telkens blijkt, dat de veel hoogere (immers religieuse) beschaving van Aziëde materialistische beschaving van het agoniseerende Europa overwint, althans zoo be weren de Eurasiërs. De overwinning van de Azi atische principes in Rusland is onafwendbaar, zeggen zij, omdat het Russische volk meer Azia tisch dan Europeesch is en instinctmatig aange trokken wordt door de cultuur van Azië. Al het goede, al het verhevene, dat het bezit, heeft het Russische volk aan Azië, vooral aan de Tataren en hun aanvoerder, den geweldigen overwinnaar Dzjengis-khan, te danken. Zelfs de definitieve triomf van de Orthodoxe kerk in Rusland is het gevolg van de Tataarsche overheersching, want de Tataren hebben tusschen West-Europa en het door hen veroverde Rusland een muur opgetrok ken, waardoor Rusland onttrokken werd aan de nadeelige invloeden van het Germaansch-Romaansche Katholieke West-Europa. Dat zijn in het kort de leerstellingen, die de Eurasiërs, waaronder zich eenige zeer begaafde personen bevinden, in boeken en tijdschriften, op groote vergaderingen en in intiemen kring propageeren. Laten wij nu deze leerstellingen aan een criüsch onderzoek onderwerpen, om na te gaan of en in hoeverre deze beweringen den toets der critiek kunnen doorstaan. Wij .laten de vergelijking van de menschelijke ziel, die slechts n keer kan voorkomen en die nooit haar gelijke kan hebben, met de nationale ziel, een vergelijking, die mank gaat, met rust en zullen ons beperken tot de zuiver empirische beweringen van de Eurasiërs. De Eurasiërs plaatsen tegenover elkaar twee beschavingen, de West-Europeesche en de Azia tische, maar dan werken zij met ficties, want er bestaat geen West-Europeesche beschaving als een eenheid (men derrke slechts aan de groote tegenstelling tusschen de Duitsche en de Fransche beschaving !), terwijl in nog mindere mate van een Aziatische beschaving als een eenheid gesproken kan worden. Deze twee beschavingen, zeggen de Eurasiërs, zijn antipoden en haar ontwikkeling vertoont geen overeenkomsten; ook dit is onjuist, want de historische processen, die zich in Azi hebben afgespeeld, vertoonen wel degelijk veel overeenkomst met de processen, die de geschie denis van West-Europa heeft gekend. De bewering, dat West-Europa verrot is en zijn plaats aan Azi zal moeten afstaan, kan ook niet voetstoots aan genomen worden. Europa is ziek, zwaar ziek zelfs, maar ook Aziëis door deze ziekte aangetast, ook daar, en in nog sterkere mate dan in Europa, heerscht een chaos(men denke slechts aan China !) maar terwijl Europa tegen de ziekte worstelt, zich verweert, weerstand biedt, blijft Aziëin dolent, bezit het geen elementen van weerstand. Nog sterker springt in het oog de onjuistheid, de ongerijmdheid van de beweringen der Eurasiërs, wanneer zij over den gunstigen invloed van de Tataarsche overheersching op de ontwikkeling van Rusland spreken. De Russisch-Tataarsche idylle, die zij in kleuren en geuren beschrijven, bestond alleen in hun verbeelding. Uit de Russi sche kronieken weten wij, dat het Russische volk met den moed der wanhoop tegen de horden der woeste Tataren vocht, dat het Russische volk de Tataarsche invasie als het grootste ongeluk beschouwde dat het ooit getroffen had, als een nationale catastrophe. Het Russische volk ver heerlijkte grootvorst Dmitriej Donskoj, omdat hij den strijd tegen den Tataarschen overheerscher heeft aangebonden, en Sergiej van Radonjezj, de man die het Russische volk in die donkere dagen moed heeft ingesproken, uit wiens beschei den hut in het oerwoud zich over het geheele ge knechte en vertrapte land een helder licht ver spreidde, deze man, die als de grootste vertegen woordiger van de Russische kerk kan beschouwd worden, heeft Dmitriej Donskoj den zegen gegeven voor den strijd tegen den overweldiger. De Ta taarsche overheersching was geen idylle, maar een vloek, een vreeselijk ongeluk. Het Eurasiisme is voor een groot gedeelte het product van de naoorlogsche stemming, die zich ook bij andere volkeren openbaart, maar de kern van de beweging is toch zuiver Russisch. Het is een richting, die, onder verschillende namen en in verschillende gewaden, door de geheele Rus sische geschiedenis te volgen is. Het meest ver toont, het Eurasiisme aanrakingspunten met zijn onmiddellijke voorgangers, de Slavophilen, maar het onderscheidt zich toch op zeer vele.belangrijke RINGER8 RINGERS /AELK-CHOCOLADE mtt flmip.dilen in Moru'r\$ punten van deze beweging. De Slavophilen gingen ook van het standpunt uit, dat het Westen heeft afgedaan, maar zij stelden tegenover het Westen (de Oermaansch-Romaansche wereld) niet Azië, maar de Slavische volkeren. De Slavophilen be schouwden de geheele ontwikkeling der menschheid als n opgaande lijn (zij waren Hegelianen), maar zij waren overtuigd, dat de hoogste top van de menschelijke beschaving bereikt zal worden niet door de Oermaansche of Romaansche volkeren, die trouwens hun woord reeds hadden gezegd, maar door hun erfgenamen en opvolgers, de Slavische volkeren en vooral door de Russen, dat Rusland het centrum zal worden van de univer seele beschaving. Wij zien dus, dat deze twee bewegingen naast de vele overeenkomsten ook zeer belangrijke verschillen vertoonen. BORIS RAPTSCHINSKY J. S, MEUWSEN, Hof), A'DAM-R'DAM-ÜEN HAAG DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND NIEUWE UITGAVEN Ons Speeluur, theoretisch-praktisch handboek bij de leiding van het openluchtspel op de lagere school en ten dienste van hen die studeeren voor het examen J. (lich. oefening) samengesteld door de Technische commissie v. d. N.B.O.L.; geïllustreerd. Uitgave J. B. Wolters' uitgevers maatschappij. Onze letterkunde, door A. Gratama, directrice van de middelbare school voor meisjes 't Kopje" te Bkfemendaal en W. L. Boldingh?Goemans, Derde Deel. Uitgave J. B. Wolters' Uitgeversmaatschappij. Ons nieuwe leesboek voor het voortgezet onder wijs, verzameld door J. Ek en C. Moerman Jr., onderwijzers aan de Centrale school te Hilver sum, geïllustreerd door Henri Verstijnen, Eerste deeltje. Uitgave J. B. Wolters' uitgeversmaat schappij. Deze boekjes zijn bestemd voor het 7e en het 8e leerjaar van scholen voor Gewoon L. O. en voor U.L. O., voor de laagste klassen van Handels scholen, Nijverheidsscholen, voor het Vervolg onderwijs en voor Avondkursussen. Ook kan men ze hier en daar reeds gebruiken in het 6e leerjaar. . Dieren en Veehouderij, door J. Kok. Deel IV van de serie: Eenvoudige leerboekjes voor Landbouwwinterkursussen. Uitgave Wolters' Uitgevers maatschappij Ten Brink's Wegenatlas van Nederland voor Automobilisten, wielrijders enz., Arnhem, H. ten Brink. J. F. van de Ven's afstandkaart van NoordNederland (Groningen, Friesland, Drenthe en Noord-Holland) en Zuid-Nederland (N.-Brabant, Limburg, Zeeland en Noord-Belgie) met kilo meterafstanden tusschen alle plaatsen onderling, alle rijwielpaden en wandelwegen A. N. W. B., voor wielrijders, motorrijders, automibilisten en wandelaars. Uitgave J. F. van de Ven, Baarn. O1.OO l

De Groene Amsterdammer Historisch Archief 1877–1940

Ga naar groene.nl