No. 2507 ZATERDAG 27 JUNI 1925 voor Onder Hoofdredactie van O. W. KERNKAMP Redacteurent H. Brugmans, Top Naeff en O. Nolst Trenité. Secretaris der Redactie: C. F. van Dam UITGEVERS: VAN HOLKEMA ft WARENDORF Prfli per jaargang f 10.?bfl foornitbetaling. Per No. 25 c«nt Advcrtentiën f 0.75 p. Regel Dlspositiekosten 20 Cent REDACTIE EN ADMINISTRATIE ? KEIZERSGRACHT 333 AMSTERDAM HET MASSA-SPEL Deze week is het te Leiden opgevoerd: het A. Z.-spel, een eerste pogen", zoo kon men lezen in de rubriek Letteren en Kunst" van de N. R. C., naar massa-kunst", die in de lucht zit", zooals o.a. blijkt uit den massa-bouw van massiever en massaler werken de bouwmeesters". De kunst is dan leelijk ten achter bij de politiek. Daar heeft het massa-spel zich al lang burgerrecht verworven. De volgende week, bij de verkiezingen, zullen wij er de zooveelste opvoeringvan beleven. Bij het Leidsche openluchtspel was er een kloeke speelplaats gebouwd; de 10 meter hooge figuren van Alva en Willem den Zwijger deze geweldige gestalten domineerden het gebeuren op het tooneel". Ook bij het massa-spel van de verkiezingen staken er soms boven het gewriemel van de menigte enkele beheerschende persoonlijk heden uit. Maar dezen keer zullen we het zonder een Alva en een Willem den Zwijger moeten doen. Het gewriemel is veel volmaak ter geworden dan vroeger; maar de voetstukken van de domineerende figuren zijn onbezet gebleven; die hebben een emplooi ge vonden buiten de politiek. Hoewel er is er toch n, die, uit het bedrijfsleven terug gekeerd naar de politiek, voor een groot aantal kiezers een ge weldige persoonlijkheid is geworden, een reuze-kerel. Ze zien hem zoo groot, omdat hij niet hoog boven, maar vlak bij hen staat, op hetzelfde niveau. Wat hij zegt, slaat bij hen aan, want het treft de gevoelige snaar: de portemonnaie. Colijn, de man, die den gulden een gulden heeft doen blijven, die de begrooting weer sluitend, of bijna sluitend heeft gemaakt is het wonder, dat in het land van den rijksdaalder een Colijn-cultus zich begint te vormen? dat hij wordt verheerlijkt als de man, die de belastingen wil verminderen, wat zeg ik: die de belastingen wil afschaffen? Stellig is Colijn uit ander hout gesneden dan de meeste politici. Ook wie de wijze, waarop hij bezuinigd heeft, niet kunnen be wonderen, moeten toch respect hebben voor het doorzettings vermogen, dat hij heeft getoond te bezitten. Alleen maar de vermindering van de directe belastingen is alleen nog maar in uitzicht gesteld; de vermeerdering van de in directe hebben we alvast. Op 's lands uitgaven is bezuinigd, maar vooral door gebruik te maken van het ruwste middel: de verlaging van het inkomen der ambtenaren. De sluitende begrooting is ons wel beloofd, maar we mogen er nog even op wachten. En ook de bijna sluitende begrooting heeft Colijn ons alleen kunnen bezorgen, omdat de opbrengst van 's lands middelen zijn pessimistische voor spellingen die ondertusschen dienst deden ter rechtvaardiging van het villen van de ambtenaren heeft gelogenstraft. De ver eerders van Colijn mochten dus wel een toontje lager zingen. Met dat al hij begint toch wel een beetje te lijken op een domineerende persoonlijkheid. Zelfs zou hij er eenige aanspraak op kunnen maken om de Alva-figuur te zijn bij het massa-spel der verkiezingen. Zooals Alva zich populair heeft gemaakt door zijn tienden penning, zoo wordt de naam van Colijn gezegend in de gezinnen der ambtenaren, van wie hij den tienden penning heeft gevorderd. De hemel beware mij voor den toorn der antirevolutionairen, die mochten meenen dat ik Colijn nu met Alva gelijk stel ! Neen, er zijn ook nog enkele punten van verschil. Hij lijkt b.v. niets op den Alva van Chris Agterberg. Laat ons hem dan maar schrappen als domineerende figuur, die het gebeuren op het tooneel der ver kiezingen beheerscht. Laat ons dan de verkiezingen van l Juli alleen maar een massa-spel noemen, zonder massale figuren. Aan massale aandoeningen ontbreekt het er in elk geval niet. En Nederland zou geen Nederland zijn, wanneer die massale aan doeningen niet mede door godsdienst of kerk werden gewekt. Voor de Roomsen-Katholieken zijn het geen politieke, maar kerkelijke redenen, die hunne stem bepalen. In Engeland kan een Roomsch-Katholiek zijne stem uitbrengen op een Labour-man of een conservatief of een liberaal. In Frankrijk heeft hij de keus tusschen een nog veel grooter aantal partijen. Bij ons stemt hij op de lijst van de R. K. Staatspartij, misschien op die van de R. K. volkspartij; zoo doet althans de overgroote meerdeijieid van de Roomsen-Katholieken. Ook bij de antirevolutionairen geven godsdienstige of kerkelijke motieven den doorslag voor het toetreden tot, of het stemmen op de lijst van die partij; eveneens bij een gedeelte van de Christelijkhistorischen, al is het voor iemand, die buiten het kerkelijk leven der Hervormden en Gereformeerden staat, een puzzle, welke kerke lijke verschillen de scheidslijn trekken tusschen antirevolutio nairen en Christelijk-historischen. Deze laatste partij pleegt echter ook toeloop te krijgen van wie, in het godsdienstige, tot de ,,gematigd-onverschilligen" kunnen worden gerekend, maar in de Christelijk-historischen een bolwerk zien van het behoud. Misschien heeft voor deze laatste categorie Colijn ditmaal nog grooter aan trekkingskracht. Massale aandoeningen, maar waaraan een bepaalde vorm van godsdienst vreemd is, zijn het ook, die aan de sociaaldemocratie haar volgelingen toestuwen: bij de idealisten het verlangen naar een maatschappij, waarin sociale gelijkheid en broederschap zal heerschen, bij vele anderen alleen het besef, dat de sociaaldemo craten het altijd opnemen voor de materieele belangen van arbei ders en kleine ambtenaren. En moet ook het sentiment, waardoor zij zich laten leiden, die hunne stem uitbrengen op een voorstander van nationale ont wapening, niet gerekend worden tot de massale aandoeningen, die in het spel der verkiezingen uiting vinden? Dit spel zou geen massa-spel zijn, indien liet aantal er niet overheerschte, indien massale aandoeningen er niet het daverendst werden vertolkt, indien massale groepen er niet de kleinere naar den achtergrond drongen. Naar den achtergrond maar zij nemen toch ook deel aan de handeling. Zij spelen niet mee voor spek of boonen. Zij kunnen straks van beteekenis worden, wanneer de groote groepen zich vereenigen tot coalities. Alleen voor het individu is bij dit spel geen plaats. Ten minsten : niet als individu. Wie zich tot geen enkele politieke partij rekent, moet zich, voor deze gelegenheid, voegen bij een van de groote of kleine groepen. Maar omdat het aantal van deze kiezers honderd duizenden bedraagt, kunnen zij ten slotte een belangrijken invloed uitoefenen op de numerieke sterkte van elke groep. Zelfs is het niet onmogelijk, dat bij de verkiezing van 1 Juli rechts zijne meerderheid verliest, of althans zóó ziet inkrimpen, dat het voor een uit de rechtsche partijen samengestelde regeering nog moeilijker zal worden, dan het voor het kabinet-Ruys reeds was, om regeerkracht uit te oefenen. Niet onmogelijk, hoewel niet waarschijnlijk. De heer Kooien heeft onlangs in een verkiezingsspeech voorgerekend, dat er 300.000 stemmen, die bij de vorige verkiezing op rechts werden uitgebracht, thans moesten overgaan naar links, om rechts zijn meerderheid te ontnemen. Deze berekening stelde het voor dien ommekeer vereischte getal te hoog. Maar ook al reduceert men het tot ruim 200.000, dan nog blijft het de vraag, of het zal worden bereikt. Er zullen misschien wel 200.000 kiezers, of meer nog, ditmaal op een andere partij stemmen dan den vorigen keer; maar dit behoeft niet alleen aan rechts afbreuk te doen ;cr kunnen er overgaan van links naar rechts; er kunnen er ook overgaan van de eene partij van links naar de andere. Hoe dit ook moge zijn, elk kiezer kan op den eersten Juli althans eenigen invloed uitoefenen op de samenstelling der Tweede Kamer, en daardoor op die van het ministerie. Meer dan alle wettelijke stemplicht, moge dit besef hem naar de stembus doen gaan. K E R N K A .H. P