DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2511 V' TjybGENGüf EN'' l/.liliTfi'v'i.'iiiiM i ,h:,i!i'i/ VIRGINIA WOOLF * l Mrs. DALLOWAY, EEN ROMAN EXPERIMENT I Heb ik het wel, dan wordt Virginia Woolf, de schrijfster van Mrs. Dalioway, thans gerekend tot een van de machtigen en vooraanstaanden in het gebied van den roman, en het is een positie van gewicht welke zij inneemt, nu in Engeland het geestelijk beschavingsleven vooral uiting vindt in de verbeeldingen die Wij gewoon zijn te betitelen met den eerenaam van romans. Ten tijde der echte Duitsche romantiek op den overgang tusschen 18e en 19e eeuw, noemde men het 't hoogste kunstgewrocht. Wat het leven uit eigen beweging aan de menschheid had geschonken, wanneer men dat als beeld voor zich wilde zien, werd in zijn vollen luister voor oogen gebracht als de roman van het leven. Andere tijden, andere stemmingen. Niemand zal tegenwoordig de modellen opnemen die meer dan een eeuw geleden aan het zielenleven voldeden. Honderd jaren en meer hebben den menschengeest doorploegd, het leven is ruimer en rijker geWorden, soberder en verfijnder. Men staat anders iegenover het leven, en het leven staat anders voor .ons. Hoe vertoont het zich dan voor ons? Maar dit is juist Wat wij aan den roman hebben 1e vragen. De menschen staan in sommige opzichten meer gebonden tegenover de werkelijkheid; maar in andere Wederom hoeveel vrijer gevoelen wij ons! Wij zoeken haar te beheerschen, de werkelijkheid; wij rekenen niet tot ons recht te zijn gekomen, ?wanneer wij niet trachten boven haar te staan; waar Wij nederig zijn, willen Wij het bewust wezen en die bewustheid geeft ons onze waardigheid terug. Wij willen niet onderdoen, als gelijken willen wij van het onze geven uit de levensbron die in ons individueel, persoonlijk is. Zoo kunst is een geestelijke schepping, willen wij vrijmachtig deel hebben a'an het opbouwen van de geestelijke we reld. Was het niet Goethe die heeft gezegd: Houdt gij u voor poëeten, zoo commandeert de poëzie? Als wij het Werk van Virginia Woolf haderen, valt, onwillekeurig, het gezegde van Qoethe ons te binnen; Wij krijgen het idee in tegenwoordigheid te zijn van eene die bevel voert in het rijk der verbeelding en die er schik in heeft haar macht te doen gelden. . Mrs. Dalioway is geen breed opgezet verhaal met verwikkelingen en een afloop, het volgt den nieuwen trant en. biedt alleen de indrukken van enkele oogenblikken van het leven, maar het plaatst die momenten in de volle ruimte en geeft hun daar de afmetingen welke hun toekomen. Er is geen schrielheid in haar voorstelling, in tegendeel, ondanks het korte bestek waaraan de schrijfster zich bindt, zijn het noch de levendig heid noch de rijkdom van détails, die aan haar roman ontbreken. Want het is een roman, geen novelle. Maar laat ik mij niet met algemeene beschou wingen ophouden. Mrs.Dalloway vertelt ons enkel, dat de draagster van dien naam, die tot de voorname kringen der Londensche uitgaande wereld behoort, van plan is den Juni-avond van den dag die het boek opent een groote-receptie in haar huis te houden, voor ?welk feest vrienden en bekenden zijn genoodigd; het eindigt met het vertrek van de gasten na afloop van het geslaagde feest. 's Morgens om tien uur begroeten wij de gast vrouw die uitgelokt door het heerlijke lenteweer zelf de bloemen wil gaan bestellen voor haar partij, 's avonds verlaten wij haar in haar triomf. Den tijd hebben Wij veelal in haar gezelschap doorgebracht. Maar avonturen zijn uitgesloten. Het wordt niet eenmaal gezegd, maar verschillende keeren wordt er op gewezen, dat zij over de vijftig is en nooit het voorrecht had voor een schoone vrouw door te gaan, zij bezat haar aantrekkelijk heid door haar vriendelijke manieren, haar slag met menschen om te gaan, maar een rol van beteekenis in de samenleving vervulde zij niet. Men laat zich meesleepen door den geest, den rijkdom, en vooral door de vloeibaarheid van atmosfeer van het gebeuren en men blijft te mid den van het alledaagsche onder den indruk van het eigenaardige en ongenaakbare van het leven. Echte en diepe waarheden zijn niet in woorden mee te deelen, zeggen de wijzen van het Oosten, men neemt ze alleen over als ondereen invloed: het heeft iets van een verrassing, van een besmetting; men ziet, men onderscheidt, men ontdekt, maar onder preciese woorden brengen zijn gewaarwor ding, vermag men niet. Toen Mrs. Dalioway dien Junimorgen met volle teugen voor het geopende raam de morgenlucht opsnoof zij had haar jeugd op het land door gebracht, schoot haar het woord te binnen van een vriend uit haar jonge jaren: jij, die 't altoos onder de groenten zocht, 'n mensch heeft met menschen niet met bloemkool te maken! Vreemd, dat uit de heele betrekking met Peter Walsh zoo'n woord, een echte jongensopmerking, in haar geheugen was blijven hangen, terwijl de verhouding toch lang genoeg had geduurd en intiem genoeg was geweest. Maar Peter tot haar echtgenoot te kiezen, waarop hij stond, daartoe had zij niet kunnen overgaan. Er was een pijnlijke scène voorgevallen: hij had er op aangedrongen, dat zij zich duidelijk zou verklaren, en zij had hem niet begrepen of niet willen en niet kunnen begrijpen. Daarop was zijn vertrek naar Indiëgevolgd. Daar had zijn hu welijk plaats gehad, dat gelukkig was geweest, voor zoover men had vernomen, ofschoon Peter Walsh het nooit zoover had gebracht als zijn vrien den wel van hem hadden gehoopt. Eigenlijk was er iets onmogelijks in hem. Hij had hebbelijkheden, die hem niet waren af te leeren, maar de kern was goed, hij was een trouwe vriend al had hij het zwak geen aardig meisjesgezicht te kunnen weerstaan en continueel verliefd te wezen. Uit Indiëhad Peter Walsh de kennis nog aan gehouden, van tijd tot tijd verscheen er een brief van hem aan zijn vroegere geliefde, de inhoud echter had nooit veel om 't lijf, daaruit zeker zou Mrs. Dalioway niet een woord of een gedachte hebben kunnen putten om een tegenwicht te vormen tegen de jongenswijsheid over de geringe bezieling van bloemkool voor de gedachte. Overigens als zij Richard Dalioway tot haar echtgenoot koos, had hij geen aanmerking. Maar voor Mrs. Dalioway rees soms de vraag welke trek in haar karakter haar had ingegeven om tegenover Peter, dien zij wel mocht, zoo vasthoudend te zijn in haar weigering. Had zij geen gevoel voor liefde? was zij niet in staat tot een offer? Eenmaal had zij de geheele overgaaf van haar persoon ervaren voor een andere persoonlijkheid. Dat was in haar meisjesjaren geweest voor een ander meisje. Zij herinnerde zich niet meer hoe de kennis was aangekomen met Sally Seton, alleen hoe zij haar op den grond had vinden zitten met haar armen om haar knie geslagen, een sigarette rookend. De verovering had in een oogwenk plaats gevonden. Het was een bijzonder soort schoonheid geweest die 't haar had aangedaan, het genre, dat zij verweg boven alles bewonderde, de donkere groote oogen waaruit een ziel sprak, een spanning die overbruiste.... Dat was niet de koelheid waaraan men in Enge land gewoon was, Fransch bloed stroomde in haar aderen. Zij bracht nieuw leven met zich toen zij als gast buiten kwam logeeren". Aan Sally be merkte zij welk een onervaren wicht zij was ge bleven en hoe nauw zij was opgesloten geweest. Van sekse, van sociale vraagstukken had zij geen besef gehad; de uren van den nacht waren nu de vertrouwelijke uren geworden die haar inleidden in kennis van de wereld. Samen waren zij aan het hervormen van de samenleving gegaan; boeken en dingen, waarvan men zich vroeger ge schaamd zou hebben het bestaan zelfs te vermoe den, werden schering en inslag van hun discussies^ Sally deinsde voor geen opmerking en geen hande ling terug. Zij sleepte de andere mee door haar voorgaan. Onbedacht gaf zij zich zooals zij was. Het was alsuf zij zichzelf telkens op het spel zette. Had zij haar spons in de badkamer vergeten, zij ging terug van haar kamer om die te halen, al had zij geen stuk aan 't lijf, zooals de dienstboden zeiden, die van schandaal spraken.' Maar haar vriendin was overgelukkig, zij had de vrouw gevonden in wie zij kon gelooven. Ja, Mrs. Dalioway zag zich zelf, als zij gelijk nu boven de vijftig was, in oogenblikken terug, dat zij volmaakt gelukkig was door het feit dat een vrouw als Sally bestond, zij had willen sterven als op het toppunt van haar wenschen. Geen liefde kon reiner wezen dan haar gevoel voor Sally Seton. Zij wilde met haar zijn en blijven om haar te kunnen beschermen tegen het onrecht dat de menschen haar zouden aandoen. QROOTE KEUZE IN AMEUBLEMENTEN GEREED TOT LEVEREN Maar Peter Walsh was toch ook van grooten invloed op haar leven geweest, moest Mrs. Dalio way bij zich erkennen; hij had haar getoond hoe de mannen de dingen bezien, en in de wereld is het de moeite waard dat te weten, zoo lang de mannen nog den boventoon voeren, 'n Twintig, dertig jaar lag die oude tijd misschien reeds achter haar, thans pp den Junidag. Peter had gelegenheid ge had zijn hart op te halen aan Indische schoonen. Van Sally daarentegen had zij in langen, langen tijd nooit meer iets gehoord. Die was gehuwd met een schatrijk industrieel in Manchester en had een aantal zoons.... En zij zelf, Mrs. DalloWay? Was zij veel ouder geworden? Kon men haar haar ouderdom aanzien? Sinds haar laatste ziekte die haar had geknakt was zij vergrijsd, maar zij hield zich rechtop. Als zij op haar receptie aan het hoofd van de trap haar gasten zou ontvangen, mocht niemand aan haar houding merken, dat haar vriendelijk tegemoetkomend gebaar haar moeite kostte. Haar spits gezichtje wist zij nog te plooien, dat het expressieve van mond en kin in 't volle licht kwam en met een intellectueele uitdrukking de vrienden begroette Neen, zij gaf haar triom fen nog niet op; het was een genot voor haar de Mrs. Dalioway die zij was aan de wereld te vertoonen, en zij rekende er op dat genoegen nog enke le jaren te genieten. Zonder meer daarom te geven dan het Waard was. Want hoe betrekkelijk, hoe weinig stand hou dend deden zich de waarden voor van het leven. Haar dochter Elisabeth, een mooi, slank ding van achttien jaren, oogappel van haar vader, had een enthousiaste vriendschap opgevat voor een juf frouw in een ouden groenen regenmantel, van Duitschen oorsprong en zij bad en zong met haar voor een broedergemeente, het was een physischc antipathie voor Mrs. Dalioway. En had de oorlog, gedurende zijn aanzijn en zijn nasleep, niet een menigte slachtoffers op den voor grond onder de oogen der menschen gebracht die de wisselvalligheid van het bestaande in het openbaar demonsteerden, niet langer verheimelijkbaar, zooals vroeger wel het geval was. De macht van het persoonlijkste in den mensch was gebroken, en toch niet opgeheven. Mrs. Dalioway dacht soms wel aan die brokjes zelfbewustzijn die op aarde naast elkander zich bewogen zonder verder iets van zich te kennen, of te kennen te geven. Zij dacht daaraan, ook op dezen belangrijken dag voor haar dat zij 's avonds haar partij zou geven. W. G. C. B v v A N c K AAN DE MEDEWERKERS Brieven en bijdragen bestemd voor het redac tioneel gedeelte moeten worden geadresseerd aan het secretariaat der redactie, Keizersgracht 333, Amsterdam, zonder vermelding van perso nsnamen. Koninklijke Meiiiielfransporl-Maaiscliappjj DE GRUYTER &Co. DEN HAAQ AMSTERDAM ARNHEM Internationale Verhuizingen