10 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2514 VAN PEKING NAAR MOSKOU SVEN HEDIN, Van Peking naar Moskou, bewerkt door Jhr. R. H. O. Nahuys. Met 94 afbeeldingen en een kaart. Uitg. W. de Haan Utrecht. Overzetten is een zware zaak." De bewerker van het nieuwe boek van Sven Hedin heeft dat niet genoeg ter harte genomen. Charivarius zou deze bespreking met een ander zinnetje begonnen zijn: Deutschland, Deutschland ueber Alles. Ik hoop echter, dat deze medewerker van de Gr. A. het boek niet in handen krijgt; het zou voor een taalzuiveraar als hij te schokkend zijn. Het is een slechte gewoonte, boeken te laten vertalen uit een andere taal dan waarin zij ge schreven zijn. Sven Hedin is een Zweed en Jhr. Nahuys 1) heeft heel klaarblijkelijk uit het Duitsch vertaald. Het is noodig het karakter van zijn vertaling eerst te bespreken om niet onbillijk tegenover Sven .Hedin te zijn. Sven Hedin immers is een knap scribent. Zelfs wie goed thuis is in het Zweedsch zal echter achter deze vertaling niets kunnen gissen van den stijl, waarin het boek oorspronkelijk is geschreven. Het Zweedsche ka rakter is volkomen verdwenen achter het ondoor dringbare scherm van den Duitschen text, die gebruikt is. Het ongeluk wilde daarbij, dat de vertaler van Nahuys geen goed Nederlandsch kan schrijven en Duitsch onvoldoende verstaat. Ik kan van de honderden verbluffende voorbeelden van deze twee gebreken, die ik aangeteekend heb, geen overzicht geven, alleen maar eenige staaltjes. Op de eerste bladzijden begint het. Men leest b.v. op blz. 7: De taak was in geenen deele een gemakkelijke. Bij Nankou, niet ver van de graven van de MingKeizers, neemt het nauwe, zich kronkelende dal een aanvang, wat opwaarts voert naar het hoog land van Mongolië." Hier heeft men reeds een uitstekende karakteris tiek van den Nederlandschen stijl. Voortdurend blijft het o.a. hinderen, dat de vertaler den relatie ven zin niet machtig is. Ook zijn interpunctie is vaak vreemd. Hoe het met zijn Duitsch staat, blijkt op de zelfde blz. reeds als hij van dorpen sprekend zegt: Zij bieden een open doorgang aan voor de groote landstraat, die nog immer, als voor duizenden jaren" enz. Da vertaler had Landstrasse" liever in een Duitsch woordenboek moeten opzoeken. Aangrijpen" voor' aanvallen, hij ontging aan de opmerkzaamheid," bij zijn geweldig opgang gemaakt hebbende navorschingen," automobielen, die voortdurend, ook in gematigden gang, voorbij suizen," zoo gevaartijk zal het toch niet worden" als germanisme voor zoo erg niet," overzetting" van een auto voor versnelling," buiten in het vrije" voor in de open lucht" konden wij onze snelheid opvoeren tot een grootere" enz. afspannen" van paarden, bevriezen" voor het koud heb ben," drinkgeld" voor fooi," ziehier een distel lezing die men tot kolommen zou kunnen uitbrei den. De vertaler kent minder Duitsch dan de gemid delde ontwikkelde Nederlander. Anders zou hij Brieftasche niet met brieventasch, doch met porte feuille vertalen, dan zou hij een Zugjuehrer hoofdconducteur en niet treinvoerder (!!) noemen. Hij zou Hedin niet laten vertellen, dat de Denen reeds een reeks melkerijen aangelegd hebben, waarmede zuivelfabrieken bedoeld zijn. Het is hem blijkbaar niet bekend, dat het Duitsche vornehm en flink menigmaal onmogelijk met voor naam en flink in het Nederlandsch vertaald kun nen worden. Heel dwaas is het, wanneer hij Sven Hedin met een Noorschen handslag" van een anderen Zweed afscheid laat nemen;pijnlijk voor Sven Hedin ! Maar dat komt ervan als men een vertaler heeft die niet op het onderscheid let tusschen norwegisch en nordisch. Het lijstje van dergelijke fouten zou men lang genoeg kunnen maken. Men kan de vertaling soms slechts begrijpen, als men in het Duitsch terug vertaalt. Als de schrijver van een vreedzaam hotel vertelt, dat in geval van nood een paar reizigers in de hal slapen, weet men eerst over welke om1) Niet te verwarren met Alice van Nahuys, die, zooals uit kritieken in dit blad bleek, vele uitstekende vertalingen heeft gegeven. RED. standigheden hij spreekt, als men aan Duitsch zur Not, desnoods, denkt. De vertaling is ongepermitteerd slecht en het taaltje, waarin zij geschreven is, is vee lal stumperig. Wel is de tweede helft van het boek wat beter in deze opzichten dan de eerste helft. Men moet oppassen, bij de beoordeeling van Sven Hedin's boek niet ook de fouten van de vertaling ten nadeele van den schrijver te laten meespreken. Maar op zich zelf reeds is het boek onbelangrijk. Het is heel middelmatige reisjournalistiek, die bezwaarlijk een Nederlandschen uitgever gevonden zou hebben, als de naam van den schrijver niet afzet beloofde. Men moet steeds weer lezen,hoe koud het was en hoe ver. In het eerste gedeelte hoort men heel weinig belangwekkende mededeelingen. Het is een reisbeschrijving, die in vele bijzonderheden treedt, welke den lezer heelemaal niet aangaan, en die niet door beschrijvingskunst belang daarvoor weet in te boezemen. Desniettemin heeft vooral het relaas van den tocht door Rusland zijn beteekenis als document. Van een studie is nooit sprake en is er ook niet de pre tentie. Hedin is op de snelste manier door Si beriënaar Moskou gereisd. Door het slechte Weer heeft hij blijkbaar uit den trein heel weinig van het land kunnen zien. Hij geeft slechts eenige indruk ken van stations, en dan nog zeer oppervlakkige indrukken. Verder somt hij eindeloos alle eer en vriendelijkheden op, die hem onderweg ten deel vallen. Maar a l brengt hij ook geen nieuws, zijn reis verhaal getuigt opzettelijk en onopzettelijk van het betrekkelijk normale uiterlijk, waarmede Sowjet-Rusland den vreemden reiziger verrast. Nergens ziet Sven Hedin iets van de barbarij, die hij, uit het verre Westen en Oosten komende, nog schijnt te hebben verwacht. In de hoofd-bolsjewiki, waarmede hij onderweg te doen krijgt, leert hij beleefde, behulpzame en aangename men schen kennen, die van eerbied zijn vervuld voor zijn Wetenschappelijke reputatie. De uitwerking van de roode revolutie voor de bevolking in Oost Siberiëvalt hem mee. Hij reist allerbehagelijkst en snel van Werchne Oedinsk over Irkoetsk naar Moskou. Reeds in Siberiëmerkt hij, hoezeer de Sowjetregeering het wetenschappelijke leven gaan de houdt en bevordert. Allerwege ontmoet hij oude vrienden en kameraden uit het Rusland van den tsaar, die nog steeds in eere gehouden en voortgeholpen worden door de nieuwe machthebbers. Het relaas van de persoonlijke ontmoetingen waarbij men al te vaak te hooren krijgt wat er ge geten is, van de bijeenkomsten tot zijn huldiging, van de lezingen die hij gehouden heeft, van het geen men hem als eeregast heeft laten zien, dat alles geeft, hoe vermoeiend ook, een werkelijk grootscheepschen indruk van het intellectueele en wetenschappelijke leven in Rusland. Het tafereel is teveel zonder schaduwzijden. Hedin verzwijgt die zeker niet opzettelijk. Maar door gebrek aan tijd, door zijn gebrek aan critischen blik en door de omstandigheden heeft hij die niet kunnen zien. Ook kwam hij iets te vroeg, om de?zuivering"der studentenwereld van boerzjoei" elementen te kunnen medemaken. Maar de een zijdigheid van zijn voorstelling kan geen kwaad. Zij staat tegenover de veel verkeerdere voor stellingen naar den anderen kant, die zoo moeilijk zijn uit te roeien. Hedin is heel duidelijk alles behalve met voor liefde voor de bolsjewiki naar Rusland gegaan. Maar men merkt: het is hem meegevallen. En dan heeft hij geen weerstand kunnen bieden aan de hulde en vleierij, hem ten deel gevallen. Hij ziet alles in verfraaiend licht, vooral de personen, waarmede hij in aanraking komt. Wie de wereld der machthebbers te Moskou, met hun goede en zwakke zijden een beetje van nabij kent, zal niet zonder stille ironie Hedin's opgetogen persoonsbeschrijvingen lezen. Het boek is een document humain, teekenend niet slechts voor Sven Hedin, met zijn verregaande belangstelling voor alles wat zijn eigen persoon betreft, maar ook voor het tegenwoordige Rus land. Het is nuttig, dat de schrijver, naar het toe val van hetoogenblikeen zoeklicht hanteerende,de aandacht op dingen vestigt, van welker bestaan velen bij ons geen vermoeden hebben. Bovendien bevat het boek een paar als reis beschrijving aardige hoofdstukken, (Russische boerenplaatsen in het uiterste Mongolië; en Over de Siberische grens) benevens nuttige inlichtingen over Dr. Ossendowski's Dieren, Menschen en Goden. Om dit alles te vinden moet men echter heen door het vagevuur van de vertaling, door het vaak hinderlijk egocentrische der verhalen en door politieke beschouwingen, wier aanmatiging men vergeeft om het kinderlijke hunner eenzijdigheid. Wat Duitsch nationalisme betreft, zal Sven Hedin op het oogenblik menig Duitsch nationaal politicus in Duitschland beschaamd maken. Zijn felheid is nog toegenomen naarmate hij er ? terecht gemakkelijker vergeving voor ge vonden heeft. BOUWT IN HET OOSTERPAPK BILTliöVEN INLICHTINGEN VERSTREKT DE DIRECTIE TEUF.INT.NS6538 Ik kom hierop, omdat het boek niet afloopt zon der onbeteugelde Duitsch-nationalistische en antigeallieerde ontboezemingen. Men moet zich bij Hedin aan dergelijke dingen niet stooten. Evenmin als aan het feit, dat hij niet alleen voortdurend zijn eigen beroemdheid maar ook zijn vrijgevigheid in het zonnetje zet. De mededeelingen daarvan zijn vaak van een grappige naïveteit. Kostelijk is het einde van een hoofdstuk met een beschouwing over uitstekende droge rijst, die hij in China gegeten heeft. Hij knoopt daaraan beschouwingen over keuken en beschaving vast. De Chineezen, het oudste cultuur-volk der aarde, hebben het in de culinaire kunst waarlijk ver gebracht. Te Peking zat ik eens met gele ministers, generaals en admiraals aan tafel. Doch dit behoort niet hier thuis.." Hiermede stapt hij op iets anders over. Zoo een buiten den samenhang vallend, met de haren erbij gesleept snobbish", zinnetje is zoo onvervalscht Hedin. Het boek bevat vele fotografieën. Sven Hedin's eigen opnamen van zijn reis per auto door Noord China, Mongoliëen Oost Siberiëzijn veelal vaag of wel gebrekkig belicht. Veel beter zijn als afbeel dingen, de foto's uit Rusland, die echter helaas bijna allen oud en niet actueel zijn. De waarde van het boek bestaat vooral in zijn onopzettelijk getuigenis voor den toestand in Rusland, en zijn even onopzettelijke schildering van het doordringen van den Russischen invloed m Mongolië, waaraan men in Europa merkwaardig Weinig aandacht schenkt. Verder staat de omvang van het boek heel erg buiten verhouding tot zijn waarde. M. VAN BLANKENSTEIN EDITH WHARTON. Maneglimpen. Vert. v. J. Lourens. Amsterdamz.j. Van Holkema en Warendorf. Een boek voor de vacantie. De geschiedenis van twee menschen, die tezamen zoowel als ieder op zich-zelf de incarnatie zijn van de zorgeloosheid; in de beste kringen verkeeren zonder een cent te bezitten;na hun huwelijk overal in Europa wonen in geleende" huizen; als het avontuurlijke van de trouwerij er af is, elkaar kwijt raken en ieder apart op de zwerf gaan, rondloopen met andere huwelijksplannen, en ten slotte elkaar terug vinden met de overtuiging, dat hun huwelijk toch meer dan een avontuurtje was. Erg waarschijnlijk klinkt de historie niet, maar de beide hoofdpersonen zijn Amerikanen, en na het Dayton-proces zijn we er weer van overtuigd, dat in Amerika alles mogelijk is. En als men niet een al te letterkundigen maatstaf aanlegt, is het zeker een boek, om er zich een paar uur mee te amuseeren. HERMAN Mi DDEN DORP Een vroolijk troep/e, door RINA VAN DEN HOUT. Amsterdam, van Holkema en Warendorf. Dit is een aardig boekje voor meisjes van 12?14 jaar. Er zijn leuke voorvallen in en een paar fijne, gevoelige trekjes; over 't algemeen is 't wat al te breedvoerig, konden vele gesprekken eigenlijk vervallen. Zijn de vier vriendinnen niet wel wat hél kinderachtig getypeerd voor meisjes uit een II Ie klas jongens H.B.S.? 't Doet over 't algemeen zoo bedacht, zoo gewild aan, maar.... misschien zijn we wat verwend door de soms zoo echt doorleefde verhalen van Ella Vernar, Willy Pétillon en de heerlijke Joop ter Heul-Serie van Cissy van Marxveldt! M. VERSTER BOSCH-REITZ OL.DO _ "TABAK. . _ fo.25 . &N