No. 2514 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 FLAMENCO KRONIEK VAN DEN DANS XVI door J. W. F. W E R u M E u s B u N i N 3 Spaansche dansers. La Argentina, Vicente Escudero, Maria del Villar. De meeste Spaansche dansen die men zoo vertponen ziet, compleet met castagnetten, mantilla, hooge bakjes, zwarte oogen en een roode roos toe,?zijn een slordige verzameling van enkele geijkte Spaansche bewegingen, cabaretmanieren en halfslachtige ballettechniek. De waarachtige Spaansche dans is evenzeer in verval als de meeste nationale kunst; de ware kenners beweren dat de jongste generatie dansers bedorven is door het Engelsche en Amerikaansche step-dancing en dat men de echte Spaansche dansen enkel nog vindt in de zigeunerholen boven Oranada, in afgelegen oude stadjes van Andalusie' en slecht befaamde kroegjes in Sevilla, Dat zijn dan vooral de bailes de flamenco," de zigeunerdansen. In het Noorden leven nog oude Spaansche dansen, strenger en statiger, de jota" van de boeren van Arragon, e. d. Deze klassieke groep Bolero, Fandango, Seguidillas heeft passen aan de balletscholing ontleend. De andere groep, van Moorschen bloede, Farucca, Tango, Garrotin, e. a. verloochenen hun Oostersche afkomst niet; ze zijn soepeler, provocanter, verleidelijker. De scheiding spreekt ook in de costumes, de jota" wordt b.v. gedanst met een boersche rok, platte schoenen en zonder mantilla, de Fandango, als baile noble," draagt de hooge kam en de mantilla. ledere dans heeft zijn eigen kam, shawl, zijn losse of gebonden schouderdoek, zijn bloem. De reden van die keuze is blijkbaar al evenmin op te sporen als sommige gebruiken bij b.v. den Javaanschen dans, de dansers weten het zelf niet; maar vergissingen worden er niet gemaakt. De Baskische dansen, die nog louter volksdans zijn, schijnen nog het feestelijkste leven te leiden zonder veel aanraking met het tooneel, men vindt er als instrument o. a. de oude trommel en fluit terug die de Engelsche volksdansers hier indertijd als tabor and pipes" lieten hooren. Het laatste hoofdstuk geschiedenis van den Spaanschen dans is niet zeer hoopvol. Diaghileff's Quadro flamenco" die hij in de Tricorne" in troduceerde, hield het niet lang uit: deze dansers zijn gewend aan de intieme sfeer en het aanvu-rende roepen van een kleine omgeving, zij schij nen op het groote tooneel en tegenover ons rustig kijkende publiek geen ware bezieling te kunnen vinden. De Spaansche solo-dansers en dansparen hebben blijvender indruk gemaakt aan dezen kant van de Pyreneën. AndréLevinson heeft er, in een opmerkelijk artikel (?Theatre Arts Monthly, Mei j.l.) op gewezen dat mét de Franscne roman tiek die Spanje weer ontdekte, de Spaansche dans Europa weer veroverde. Taglioni waagde zich zelfs in het andere kamp, maar zij was te etherisch om als gitana succes te hebben. Fanny Elsler danste een beroemde Cachuca, die ze leerde van Dolores Serral. Lola Montes, Pepita de Oliva onze oudtantes trekken nóg bedenkelijk haar wenkbrauwen op Lola de Valence en Petra Camara die Baudelaire en Qautier tot dichters hadden sinds dien tijd is de Spaansche dans weer doorgedrongen, in de laatste jaren dan veelal in minderwaardige uitvoering. Want die eerste Spaansche dansers waren geen door impresario's getransporteerde zigeuners of namaak-zigeuners: zij kwamen van de Madrileensche opera, waar men, in de laatste helft der vorige eeuw, steunende op de Parijsche en Milaansche ballettraditie, de eigen Spaansche danswijzen tot technische perfectie bracht. Die per fectie heeft zichzelf echter snel ten doode gedoemd: de voedende kracht van de volksdansen werd te zeer verwaarloosd, men verviel in Italiaansche virtuositeiten en entte Milaneesche armbewegin gen op Spaansche passen, met het gevolg dat in geforceerdheid en tweeslachtigheid de veelbelo vende ontwikkeling ten einde liep. De oude geest echter van die opera te Madrid leeft, zegt men, nog in een enkele danseres, Ar gentina, die zich als kind reeds verzette tegen den vreemden dwang en tenslotte een eigen en vooral meer Spaanschen stijl schiep, waarin de hitte der Moorsche verbeelding getemperd en gezuiverd wordt door de Castilliaansche beheersching, en waarin de gevaren van het Italiaansche ballet ontweken werden. Ik zag haar in een enkel Parijsch ballet, De Falla's en Martinez Sierra's L'Amour Sorcier," te kort om een goede beschrijving te geven, lang genoeg om te weten dat zij een van de grootste danseressen is die Europa thans bezit. Haar dansen trof des te sterker omdat het te verge lijken viel met dat van een andere Spaansche, Maria del Villar, die in het Theatre des Champs Elysées" veel slanks en zwoels vertoonde in een interna tionalen cabaret-trant; weinig techniek en veel mantilla. Haar lijn is vaag, onbepaald en van die moeilijk te definieeren onaangenaamheid die men liefst unclean" noemt. Dezelfde motieven en nagenoeg dezelfde bewegingen van La Argen tina zijn oneindig hartstochtelijker: maar ook oneindig helderder en strenger. Als tegendanser in dit ballet had Argentina Vicente Escudero, dien men dien zelfden avond als solo-danser kon leeren kennen: een danser die ongetwijfeld haar mindere is, maar toch dezelfde vurige en strakke beweging heeft die dit Spaansche dansen van waarachtige afkomst schijnt te ken merken. Te zeldzamer treft ons zulk een mannelijk danser, omdat de mannendans op het tooneel schaarschis geworden en men in Nederland eigenlijk eerst met het Russisch ballet heeft leeren begrij pen wat hij geven kan. La Argentina is op een enkelen avond niet te leeren kennen, Escudero nagenoeg wel. Ik vestig dan ook hier alleen de aandacht op haar naam, meer dan dat ik haar zou willen beschrijven In dit ballet danst zij vaak bij een klein bekLA ARGENTINA ken met houtskool, bij een blauwe vlam die zij be zweert om den minnaar op te roepen. En dit dansen zelf is als een vlam: slank en helder, snel oplaaiend en wapperend, weer getemperd tot smeulen, bewegingen waarin alles als door het innerlijk vuur gelouterd en bezield is, bij allen hartstocht. In de felste werveling staat zij zonder overgang midden in een doodelijke stilte, een oogenblik als tusschen den blauwen bliksem en den don derslag die volgen moet; het elementaire van den volksdans is hier opgevoerd tot een hoogsten adel. Hier dan zag men wat het zapateado y tacones: het dansen alleen met hakken en teenen beteekenen kan, hier ook welke volmaakte lenigheid de Spaansche dans van het lichaam vergt in de breedere zwenkingen. Een klein koor van danse ressen vuurt haar aan met handgeklap en een enkelen schreeuw, en uit dien achtergrond van beJOTA ARAGONESA TENTOONSTELLING van werken door A. H. GOUWE. Schilderijen en teekeningen, portretten en caricaturen.?Van 14 tot 31 Aug. KUNSTZAAL VAN LIER naast het Postkantoor te LAREN (N.-H.) weging komt telkens, als een heldere strofe, de eerste danseres naar voren, als een storm, waarin muziek telkens begint te zingen. Waar het nieuwe dansen nog al eens in aesthetische bedoelingen blijft steken en het ballet zijn groote techniek vaak niet zonder eentonigheid weet te uiten, ziet men hier, geboren uit een feilen volksdans en getemperd door een oude, aristocratische beheersching, een dans die volkomen volledig en gaaf is, technisch volmaakt, rijk van nationalen en persoonlijken inhoud. * * * Voor Escudero danst, staat hij naast zijn twee guitaarspelers, met een hand op een stoelleu ning, nonchalant en slank in zijn korte zwarte jasje en zwarte lange broek. Dan gonzen de guitaren en plotseling ratelen zijn hakken even op de planken en zijn weer stil en beginnen weer: tot het tempo gevonden is. En dan paradeert hij als een driftig paard op een omtrek van enkele vierkante meters. Deze dansen hebben weinig groote beweging: een prach tig, vurig en beheerscht drentelen, een muziek van stampende hakken die zoo rijk aan schakeering is dat het beste step-dancing er eentonig bij wordt, enkele snelle wendingen van het lijf, enkele snelle armbewegingen. De overgangen in het rythme, de roerlooze stilte na de felste beweging bewijzen de perfectie van dezen dans, welks schoonheid zijn trotsche beheersching en levenskrachtige, brandende mannelijkheid is. Men zegt dat Escu dero niet meer de zuivere Spaansche dansen geeft, maar soms in virtuose fantasie vervalt. Het kan zijn; maar zooals het is blijft het prachtig . Indien men ons het komend jaar wat meer afwisseling in de dansavonden wil brengen zouden La Argentina, zoo mogelijk met Escudero, daarbij tot de eerste namen van onze verlanglijst behooren. N.B.: De reproducties van Flamenco en Jota zijn niet naar dansen van la Argentina. Phoenix Hoe wonderlijk herrijst mijn droomenvogel uit Den dagelijkschen zonnebrand, zoodra Ik mij des avonds neerleg en de oogen sluit. Hij houdt mij in de schaduw van zijn vleugelen geborgen, Hij kust mij met zijn neb- en ik heb Geen onvervulden wensch meer tot den morgen. Zoo wordt de nacht tot dag en schooner nog her boren. 'k leef dubbel en leef duizendmaal Totdat de dageraad mijn vrede komt verstoren, Met vlammend zwaard den vogel Phoenix slaat, Die in den grauwen dag tot asch vergaat 'k ontwaak en heb het Paradijs verloren. ELLA DE VRIES TROETEL CADILLAC V. 63 Ieder, die het heeft gebracht tot een CADILLAC V 63, behoeft het op auto mobielgebied niet verder te zoeken. K. LANDEWEER - UTRECHT