,12 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2515 i H J ? M-UJALEIM KJ\M P ? CZ ? D EL . HET MERCATORPLEIN MODERNE STEDEBOUW door H. J. M. W A L E N KAMP Cz. HET MERCATORPLEIN IN AMSTERDAM-WEST. Slechts schaarsche gevallen zijn in de geschiede nis bekend, waarin belangrijke stadspleinen met de geheele hen omringende bebouwingen door een enkel architect ontworpen werden. Tot die uit zonderingsgevallen behooren voor Europa de enkele pleinen, door sommige prachtlievende vorsten gesticht. Dergelijke pleinen beoogden echter slechts in hoofdzaak de persoonlijke verlangens of wenschen van een enkel individu te bevredigen en waren dan ook voornamelijk door paleizen met hun vereischte nevengebouwen omringd. Het sprekendst voorbeeld hiervan is wel het, door Napoleon aan de vermaarde architecten Percier en Fontaine opgedragen, doch nimmer tot werklijkheid geworden ontwerp voor de bebouwing van het Champ de Mars te Parijs, waar zich nu de Eiffeltoren bevindt. Hier betrof het wel niet n, doch twee architec ten; maar deze waren zoodanig f rères-compagnons, dat zij als 'n enkele te beschouwen zijn. (Zij zijn de vaders van den vermaarden Style Empire"). ,, Ik wil aldus schreef Napoleon" tegenover Parijs, aan de poort mijner hoofdstad, om haar tot entree d'honneur" te dienen, het grootschte en schoonste monument der wereld stichten. Ik heb als algemeen middenpunt de, hoogten gekozen, welke de Seine en het Champ de Mars beheerschen, welk oefenterreinen voor mijn soldaten zal bestemd blijven, terwijl de Militaire Academie aan mijn officieren behooren zal; dit zal den achter grond van het tafreel vormen. Het paleis zelf, dat den ganschen omtrek beheerschen moet, zal den naam van den Koning "van Rome dragen, den zoon dien ik wacht. Alles moet zijner en mijner waardig zijn. Buiten groote eere-, feest- en ontvangstzalen, is het noodig, dat . ik met de keizerin, alsook met mijn zo,on, er op eervolle wijze verblijven kan, en dat de verschillen de koningen, koninginnen, prinsen en prinsessen mijner familie evenals mijn geheele hofstoet en mijn grootwaardigheidsbekleeders hun verblijf er vinden kunnen. Ik wensch vervolgens, dat de kunsten, de wetenschappen, de universiteit, de anHiieven er een eigen paleis bezitten zullen. Ik wil, in n woord, een Kremlin", honderd maal schooner dan dat van Moscou; dit zal mijn Keizer lijke zetel zijn, mijn Napoleontische zetel". Aldus schreef Napoleon zijn beiden architecten. Doch zijn plan zou nooit verwezenlijkt worden. Zijn tocht naar datzelfde Kremlin opende den weg tot zijn ondergang. Wanneer we hier in 't kort dit tragisch gebeuren nogmaals memoreeren, dan geschiedt dit met het uitsluitend doel, eraan te herinneren, hoe ontzachlijk veel gedurende de spanne van een eeuw zich in het wereldgebeuren gewijzigd heeft. Welke vorsten droomen nu nog van plannen, als dat vanNapoleon. Er wordt niet meer gedacht aan het stichten van trotsche pleinen en paleizen ter bevrediging van den wil van een enkelen mensch. Wat nu gebouwd wordt, gebeurt in hoofdzaak voor het welzijn der massa. Voor die der heerschers van voorheen is een andere wil, een ander verlangen, zijn andere levenseischen in de plaats getreden. Bescheidener, o, vél, veel bescheidener dan de vroegere; doch ge fundeerd, gegrondvest op een oneindig verhevener doel: dat van het algemeen welzijn. Geen gevallen werden ons tot heden bekend, waarbij een plein van belangrijke afmetingen door gebouwen, bestemd voor louter maatschappelijke en oeconomische strekking, omringd, door een enkel bouwkunstenaar ontworpen werd. Een plein uit n stuk" dus; hetgeen in scherpe tegenstel ling is met de vroegere, waarvan de bouwwerken door al-of-niet architecten en meestal willekeurig, met een god-zegen-den-greep, lukraak neergezet werden. Aan den bouw van een dergelijk plein nu werd kort geleden te Amsterdam begonnen. Hier vol trekt zich dus iets, dat wij terecht een gebeurte nis" mogen noemen. Het Mercatorplein is gelegen in de z.g. uitbrei ding: Amsterdam-West en vormt het middenpunt van dezen zoo belangrijken stadsuitleg, welke zich uitstrekt aan de overzijde van den Schinkel, van den Overtoom tot aan den Haarlemmerweg. Het ligt aan den Hoofdweg", welke weg terecht zoo genoemd werd, daar hij de voornaamste en breedste verkeersader voor de naaste toekomst van het Zui den naar het Noord-Westen der Hoofdstad worden zal. Gedeeltelijk is deze weg reeds voltooid; en wel stad een c van den kant van den Overtoom, te beginnen bij bepleit. V' de Overtoomsche schutsluis aan het einde van is het dus dien nieuwen heirbaan uit het hart der stad. gen, dat t Vele woningen werden reeds aan het begin van daag of g deze jongste verkeersader gesticht, waarvan zoo voor alleen te betreuren valt, dat de eerste gedeelten bouwwijze nog door conventioneele perceelen ingenomen schaal toe worden. deze, vooi Iets verderop echter neemt de moderne bouw, landen al waarvan het hoofdkenmerk, de z.g. Viakbouw methode ' (dus zonder de bekende schuine schijn-daken) reeds veel reeds in onderscheidene andere der nieuwste wijken kend was, toegepast werd, een aanvang. Deze bebouwing vorig nun strekt zich reeds tot het hier bedoelde plein uit; bij het art zelfs werd aan een gedeelte der perceelen van dit mans opg laatste, zooals gezegd, reeds begonnen. van het De ontwerper van het plein en al zijn omgrenzin- eeuwsche gen is de nestor der Ned. architecten. Dit belangrijk Dam). werk aan hem op te dragen was we! gezien. Men wei Niemand onzer architecten toch heeft meer is van het direct bijgedragen tot het in 't leven roepen dier toch zoo pi nieuwere bouwkunst, welke aan onze in wording Zij schuil zijnde nieuwe stadswijken zoo'n eigenaardig, ge- gebrek aa heel persoonlijk karakter verleent. Doch, wat dénauwe meer zegt, de ontwerper slaagde in deze opdracht stad. Gelu uitmuntend. Zijn ontwerp naamlijk is zoodanig. ment nie dat het niet alleen naar den omvang en de ligging, ruime niei doch ook acsthetisch het ware middelpunt dezer In aest! omvangrijke Westelijke uitbreiding vormt. staat het Het groote complex der zich om dit centrum lage's ont' bevindende straten is in op zichzelf afgeronde af- overdekte zonderlijke gedeelten aan onderscheiden jongere plein door architecten opgedragen, welke laatsten zich hier hetzelfde dus als 't ware symbolisch om dit middenpunt tegenwoon scharen. en onderbr Gelijk de hierbij gereproduceerde perspectief door toch duidelijk doet zien, zijn alle wanden van het Mer- tonie, de _ catorplein door winkelgebouwen ingenomen, waar- anders bij < boven zich huurwoningen bevinden. zetting dt De bijzondere eigenaardigheid hierbij is, dat al staan zou, deze winkels onder overdekte galerijen of groote zouden hei overstekende luifels gelegen zijn. Een niet genoeg pilaren-rijf te waardeeren praktische opzet in ons wisselvallig gelijk opgc klimaat, waar de weersgesteldheid het winkelen" inenten in in de open straten voor een niet gering deel van Hier werd het jaar zoo niet onmooglijk, dan ongetwijfeld toch het geheel zeer onaangenaam maakt. door afwis Reeds meermalen hebben we hier voor de hoofd- harmonie