No. 2517 bE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NÊRLANi) NAPOLEON EN DE FILM door L. J. J o R D A A N. I. NAPOLEON F.N DE SLAG AAN DEN DONAU Cinema-Royal. an 't slot dezer film verschijnt op 't doek eenvoudig als stil leven de legendaire steekhoed, liggende op 'n paar wit-lederen handschoenen. Dit is 't eenige ontroerende moment van de heele historie. De zwijgende, authentieke grootheid dezer stille getuigen, omvlamd door de laai ende melodie van dat andere fransche wereld wonder: de Marseillaise imponeert meer dan al 't vechten, schieten, snuifjesnemen en minnekoozen, dat er, als in iedere rechtgeaarde Napoleon film, aan voorafgaat. En eens te meer is ons duidelijk geworden, dat de sereene glorie van den laatsten Caesar, ver buiten 't bereik van derderangsch film-regisseurtjes, wacht op den waarachtigen kunstenaar, die haar tot brandend leven zal weten te brengen. Daar is al zoo wat ge-Napoleond, op 't tooneel en later op 't witte doek. Er schijnt van den Keizer figuur 'n noodlottige aantrekkingskracht uit te gaan: iedere acteur wil Napoleon gespeeld hebben al dient erkend, dat de rol van tooneel-directeur tegenwoordig meer in trek is. 't Fatale zit-em hier in, dat geen karakter in schijn zoo gemakkelijk in wezen zoo ontzaglijk moeilijk, om niet te zeggen onmogelijk is uit te beelden. Nietwaar ik wees er reeds vroeger op ge hebt uw hoed slechts dwars op te zetten, uw eene hand in uw vest te steken, de andere op uw rug te houden en iedereen weet oogenblikkelijk, wien ge bedoelt. En toch moet de eerste dragelijke illusie van den Imperator nog gecre erd worden toch wreekt zich iedere afwijking, ook de subtielste, onder den driekanten steek. Geen wonder ook: hier valt niets weg te moffelen onder baard of pruik, niets bij te stucadooren met schminck, was of stopverf. De klassieke regelmaat van 't Napoleon-masker is niet te imiteeren en 't type van den soldaten-keizer schijnt al even zeldzaam te zijn als zijn genie. Dit neemt niet weg, dat men er zich met de grootste roekeloosheid aan waagt. Ik heb er al zoo eenige gezien: groote, kleine jonge en oude Napoleons. Napoleons met wipneuzen en onderkinnen niet hangbuiken en spillebeenen. En allemaal liepen ze met de fameuze kleine, vastberaden passen" allemaal namen ze druk snuifjes allemaal hadden ze hun handen in de voorgeschreven houding.... en allemaal maakten ze min of meer krasse karikaturen van 't origineel. Eén van de beroemdste creaties, is die van Sévérin Mars in ,,1'Agonie des Aigles". Mars was naast 'n fijnzinnig kunstenaar tevens 'n man van groote algemeene ontwikkeling en 't fransche Napoleon-epos behoort tot de allerbeste filmwerken. Des te onbegrijpelijker is 't dan ook, dat Mars de hoordrol zelf meende te moeten ver vullen en daarmee z'n eigen schepping als superieur kunstwerk den genadeslag toebracht. Immers z'n ietwat grove, vermoeide trekken, zoowel als z'n beenige lange gestalte misten iedere gelijkenis en hij als kunstenaar en franschman had be hooren te weten, dat de uiterlijke verschijning in 't algemeen, maar zeer zeker op de film on misbaar is voor de rake psychologisch-zuivere uitbeelding der Napoleon-figuur. Omdat zij symboliek i's ! De starre onbewogenheid, de marmeren rust en de on-aardsche gaafheid van 't Napoleonmasker zijn symbolen van dit historisch karakter, dat grootsch en on-aandoenlijk, in demonische bezetenheid als 't Noodlot-zelf, vooruitstaande naar onbekende einders ver over mensehelijk voelen en denken heen. Rondom de film-Napoleons spelen zich de film-veldsla gen af. 't Is vreeselijk ! Altijd dat eene wiel van de omgevallen caisson op den voorgrond -?altijd die rookwolken altijd die soldaten, welke met doodsverachting op elkaar inrennen en op 't kritieke moment steeds bang zijn zichzelf en anderen te bezeeren of hun sjako's te verliezen - altijd 't sil houet van den keizer te paard met de on afscheidelijke binocle en te lange beenen fde zit" van Napoleon, was zeer merkwaardig en overal te herkennen !) en altijd 't eenzame, brandende huis op den achtergrond. Zoo'n linnen bataille, die nota bene 't hoogtepunt beteekent in de Napoleon-film is nooit meer, dan 'n stumperige vertooning ondanks 't aantal en de geoefendheid der figuratie: leeg en armoed g. Hoe komt dat? De fout schuilt in de compositie. 't ,,Componeereii" van 'n veldslag, lijkt me n van de moeilijkste, maar ook n van de mooiste problemen voor den regissieur. In de eerste plaats moet ie aan den toeschouwer denken en hem uit de critische onverschilligheid losrukken, waarmeeie alle fouten en foutjes zit te bekijken. Hij moet 'cm laten deelnemen aan 't drama 'em laten schrikken, angstig worden.... 't doet er niet toe op welke manier maar hij moet vergeten, dat-ie dood op z'n gemak 'n in scène gezette vertooning aanschouwt. Ik herinner me eens 'n ruitergevecht op de film te hebben gezien, dat ik vrij koeltjes volgde tot plotseling, god weet door welke toevallige of opzettelijke manoeuvre 'n deel der cavalerie recht op de camera toesnelde. Die aanstormende lijven van paarden en kerels, door de snelle nadering onmatig vergroot zóó dat je soms flitsen van den strijd zag tusschen den monsterachtigen buik en de kolossale poofen van 'n paard door.... gaven de sensatie, dat jezelf onder den voet werd gerend en veroor zaakten 'n formeele paniekstemming. Met de critische onverschilligheid was 't gedaan: je was erin ! In 't algemeen lijkt me 't repoussoir, de groote voorgrond-figuur van enorme beteekenis. Het verdeelt en verkleint 't perspectief op vaak imposante wijze en suggereert door 't deel, het machtige geheel. Bovendien wie den aanstormenden soldaat zoo groot ziet, dat 't is of ie met 'em mee en naast 'em draaft, vergeet de manne tjes te tellen en hun houding in 't heetst van 'tgevecht gade te slaan. Daarom is de bataille-schildering geen kwestie van aantal of materiaal maar van artisticiteit. De waarlijk groote compositeur weet met 'n paar menschen en een eenvoudige mise en scène te bereiken, wat den massa-regisseur mislukt. Ik hoop 't te beleven, dit machtig probleem opgelost te zien door den ingenieuzen en genialen fantast Fritz Lang. Wat de film Napoleon, en de slag a. d. Donan" betreft ik heb ze uitsluitend aangegrepen. als motief om enkele opmerkin gen van film-technischen en aesthétischen aard te maken, 't Werk-zelf is absoluut onbelangrijk en onderscheidt zich in geen enkel opzicht, van de duizend en-eene Napoleon-films, die we al kennen. De hoofdrol, Michaél Xanthe, die niet al te bar van 't origineel afwijkt, bederft veel door 'n steekhoed te dragen, die 'em te joviaal op z'/i achterhoofd staat -?en de slordigheid te begaan ('n filmkunstenaar moet op a//cs letten !) z'n schouders te laten afloopen, waardoor 't silhouet pit en kernachtigheid mist. De liefdes historie is naar en de actie middelmatig. 'n Onvermengd genot biedt de schilderachtige glorie der Napoleontische soldateska. Wie 't Meissonnier-oog heeft en kijk op zoo'n heerlijke los in den zadel deinende dragonder-figuur geeft daarvoor al 't boezemjagen, zoenen en vechten van de rest cadeau. Tot slot vertoonde men Napoleon in z'n hansop, liggende in 'n ziiurkraampje met Dr. Antimarchi, Madame de Montholon en Maarschalk Bertrand, als willige clientèle. De beroemde ,,epiloog-op-het-tooneel", de ongelukkige vinding van Tuschinsky was tot nog toe smakeloos nou begint ze humoristisch te worden.... I)K JEUNE PREMIER PriKo. in- 7i:.Kki)Ovr-;i.' K'rinhraridl Theater, en van de zeldzaamste en kostbaarste artikelen op 't tooneel, is de jeune premier, 't Gezelschap, dat 'n goeie heeft, laat-ein niet los voor-ie geheel is opgebruikt en de gelukkige stapt om zoo te zeggen, uit z'n laatste liefdesavontuur in 't Besjeshuis. M'n buurman, die jarenlang 'n gezocht en gevierd jeune premier was bij n onzer eerste tooneeltroepen, moest tenslotte ontslag vragen uit dat emplooi wegens . .. .oudersdomsgebreken. Van nog veel meer beteekenis is de jeune premier voor de film. Hij moet 't machtig middel van de charmeerende stem missen en 't uiterlijk is alles. Daarbij komt, dat mannelijke schoonheid" en charme precaire dingen zijn. Godbewaar ons voor den mooien" man. Hij is in den regel om weg te trappen. En waar vindt men in onze dagen van sportpatserij, platvloerschheid en decadentie den waarlijk schoonen" man ----- d.wz. het volmaakt gebouwde, energieke intelligente type? Amerika, dat alles en gros levert, heeft er 'n heele verzameling de wereld ingestuurd, 't Opvallende daarbij is, dat 't allemaal merk waardig onbeduidende figuren zijn, wier charmes met 'n min of meer regelmatig gezicht, keurig geplakt haar en vooral met 'n zekere sportieve en modieuse chique zijn uitgeput. De Yankee ziet z'n helden graag volgens z'n eigen smaak en maat.... vooral niet grooter". Hij is dol op the smart young man", die geen hoogvlieger is -?netzoomin als hijzelf die goed tennist en bokst, als hijzelf en zich keurig kleedt, als hijzelf. Door dit confectie-type tot held te ver heffen, idealiseert-ie zijn eigen vlakke, alledaagsche psyche en Valentino en consorten hebben van deze pygmee-hebbelijkheid de voordeden ondervonden. Een van de meest dragelijke jeune premiers is Ben Lyons, naar wiens knap, pittig gezicht je 'n heele acte lang met plezier kijkt waarna hij je vijf acten lang verveelt. De buitengewoon knappe Deen Olaf Fönss, die jarenlang in de glansperiode der Nordisk" de programma's beheerschte, had 'n te streng en te somber type, om eigenlijk de minnaars-rol naar behooren te kunnen vervullen terwijl de indolente Gunnar Tolnacs vuur en passie miste. Werkelijk voortreffelijk van uiterlijk is de bekende Berlijner Harry Liedtke, wiens fraai, regelmatig gezicht en geestige, tintelende oogen, 'n plezier zijn om aan te zien ??terwijl z'n spel daarbij zeer goed is. t»-*» * Maar de allerbeste jeune premier, werd ontdekt door 't valken-oog van den re gisseur Fritz Lang. De Siegfried" uit de Nibelungen" werd mét dit werk wereldberoemd, 't Was 'n hoog aesthetisch genot, onder 't vele dat in dit meesterwerk geboden werd, den schoonen mensen Paul Richter gade te slaan. Z'n volmaakte gestalte, de nobele gratie van z'n houding en beweging, de prachtige kop met de blijde, zonnige lach alles werkte samen tot 'n volkomen harmonisch geheel. Er is daarbij niets in de heele figuur, wat niet absoluut mannelijk is. Integendeel blik, gebaar, alles is vurig en krachtig en z'n spel is gekund, beheerscht en edel. Ziedaar de ideale jeune premier ! Geen wonder dat z'n optreden in de film Petro, de Zeeroover" als iets bijzonders werd aangekondigd. Zijn plastische en mimische be gaafdheid, dragen 't stuk dat overigens ten duidelijkste de waarheid bevestigd dat twee het zelfde doende, nog niet hetzelfde doen. 't Welis waar enfantiele scenario, biedt toch gelegenheid te over om er picturaal en compositair iets bij zonders van te maken - terwijl de hoofdpersonen uit de Nibelungen" Richter en Klein-Rogge meewerkten. Welnu - de regisseur Arthur Robinson, geeft duidelijk blijk Fritz Lang's schep ping gezien en bewonderd te hebben maar daarbij blijft 't dan ook. Alles is er: de zware Teutoonsche Ltooneelbouw de groote zwarten en grijzen - - de uitstekend verzorgde en gety peerde figuratie alles.... behalve 't genie, dat schept, ordent, leven inblaast en ten slofte 't kunstwerk maakt. Wat niet wegneemt, dat de film prachtige mo menten heeft, 't Groote silhouet van Richter's kop, is compositair van groote schoonheid terwijl 't tweegevecht van adembenemende span ning en voortreffelijke actie, 'n succes voor de regie is. GRANDS VINS DE CHAMPAGNE POL ROGER & Cie. Agent General: JAGER GERLINQS, Haarlem