10 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2522 Teekening voor de Groene Amsterdammer" door B. van Vlijmen JAC. VAN DEN BOSCH Directeur van het jubileerende Binnenhuis. HET ROTTERDAMSCH-H'OFSTAD-TOONEEL. De Vijandin, door Dario Nicodemi. Het Rotterdamsch publiek dat in deze dagen partij-trekkend Mevrouw Tartaud toejuicht in een tooneelspel van geen gehalte, en in een rol, die haar talent nauwelijks een kans biedt, is het zelfde publiek, dat haar een paar jaar geleden, toen zij het schoonste heeft gegeven w'at ooit in haar vermogen kan liggen (de moederrol in Pirandello's Het leven, dat ik u gaf") volslagen in den steek liet. Een schepping, zoo gaaf en diep, dat zij er Europa mee had kunnen veroveren, op n lijn met het edelste wat ik van theaterkunst ken. n avond aan avond was het bij die, ook als vertooning, onder regie van Cor van der Lugt, zoo waardevolle kunstgave, zóó leeg, dat men door de stoelenrijen kon schieten, en na een paar weken bleek a! dit ernstig werk om-niet gedaan; een deficit.... moreel niet het minst. Dergelijke ervaring van betrekkelijk recenten datum maakt de publieke demonstratie zoodra er in de tooneelhuishouding moeilijkheden op te lossen en te beslechten zijn van niet meer waarde dan de houding van ons volk, dat zich bij vechtpartijen blindelings schaart aan de zijde waar de klappen vallen. Een beter standpunt zou m.i. zijn, bij den staat van ontbinding, waarin ons tooneelbedrijf verkeert, daarmede te wachten tot in het causaal verband de orde en het recht in den schouwburg zich geleidelijk herstellen. Er zou al een dictator moeten opstaan, wilde dit alles, wat zoo gecompliceerd is en zoo lang ge woekerd heeft, snel zijn beslag krijgen. Doch het publiek, dat voor zijn favorites" opkomt en zich voor. het overige mengt in zaken,waaromtrent het slechts oppervlakkig kan zijn ingelicht, is voor dezen post wel het laatst geroepen. En het talent van Alida Tartaud behoeft van deze zijde ook geen bevestiging meer, het is daar, zou ik zeggen, boven verheven . De Vijandin" van Dario Niccodemi werd ge schreven op het verouderd motief van de booze stiefmoeder", aangepast aan een geval, dat tijdens den jongsten oorlog speelt. Het stuk bezit de hoedanigheden der jeugdig-beminde Marlitten Werr.er-romans, en heeft ook het hertogelijk kasteel daarmede gemeen, waarin wij op dien leeftijd bij voorkeur romantisch vertoefden. In zijn soort komen mij de beide eerste bedrijven geslaagd voor, en stel ik ze nog hoog boven De Schaduw" van denzelfden Italiaanschen stukkenfabrikant, dat mij alle triomfen, door Alida Tartaud en Tilla Durieux daarin behaald, ten spijt, altijd als een toonbeeld van leven- en kunstvervalsching heeft tegengestaan. In deze eerste bedrijven vinden wij de hertogin van NièvreSj tussehen den oudsten en den jongsten zoon des huizes van wien de eerste,de erfgenaam, doch een melancholieke knaap, in haar moederlijke oogen geen goed kan doen. Of laat ik het liever anders zeggen, want juist dit banaal-feitelijke heeft de schrijver verdienstelijk vermeden: van wien de eerste niet weet hoe tot zijn moeder, die hij zeer liefheeft, te naderen. Het is vooral het onnatuurlijke en mysterieuse, dat hem in hun verhouding beklemt. De dochter van den familie notaris licht op een oogenblik van driftige rancune tegenover den jongen man, die van haar avances niet gediend blijkt te zijn, plotseling een tip van den sluier op. Niet echter het rechte verraadt zij hem ; haar insinuatie: als zou Robert een schandekind" zijn wij zijn nu eenmaal in de romantiek van de hertogin, is onjuist. Doch zij is voldoende om eindelijk, in een theatraal goed geschreven scène tusschen moeder en zoon, het ijs te breken. Hetgeen daarop uitloopt, dat de Hertogin, door het misverstand gedwongen, haar belofte jegens den overleden gemaal breekt en het geheim van het huis openbaart. Robert is een vóórzoon van den hertog. Zijn moeder", die hij vergeefs in haar zocht, is zij dus naar den bloede niet. En wat haar, sinds zijn meerderjarigheid,onoverwinnelijk tegen hem opzette, was de onrechtvaardigheid, dat dezen telg titel en fortuin geheel en al toevielen, ten koste van haar eigen, in wettigen echtgeboren, kind. Mevrouw Tartaud durfde het aan dit tooneel in den modernen stijl te spelen. Het scheen daar door, niettegenstaande de vele phrasen in den tekst, een natuurlijk gesprek tusschen twee menschen, die eindelijk, onwillig, een lang verkropt leed uitspreken. Zooals zij daar zat aan de schrijftafel, gepreoccupeerd en autoritair, den jongen eerst afscheepte, en allengs den overgang vond naar menschelijker houding, gaf zij op zichzelf streng beheerscht en boeiend spel, en ook Jan van Ees wist daar den toon gevoelig en zuiver te houden. Des te erger viel daarop het derde bedrijf af, waarvan de holheid de beide zonen gaan in den oorlog en, zooals te verwachten was, sneuvelt de echte", waarna de ,,onechte" de leege plaats in het berouwvol moederhart mag innemen niet te verbergen bleek. Ware het geheele stuk in den romantischen stijl gespeeld, dit derde zou zich beter hebben gehandhaafd. Er is eigenlijk niets voor een stuk zoo fataal als stijl-verscheidenheid en waar de schrijver, zooals hier, daarvan de schuld draagt, daar blijft den regisseur (Herman Schwab) altijd nog de taak naar herstel van een heid te trachten.Bij de soberheid", van den opzet, waarin Kitty K'uppell de rol van de notaris-doch ter, die zulk hoog spel speelt, ook veel te vlak hield, terwijl de notaris zelf, door Gimberg, min of meer naar de klucht werd getrokken, was het derde, dat sterke uitdrukkingsmiddelen behoefde, ver oordeeld. De zedepreek van den Kardinaal (van Gasteren) verkreeg allen nadruk, ten koste van de spanning, gepaard aan het naderend onheil, (het doodsbericht van den jongsten zoon) waarvan de geestelijke de stille drager is, en weldra de bode zal zijn. Het meest in den stijl" speelde feitelijk Juhette Roos, de Gravin-Moeder. In haar beste oogenblikkeii ging de herinnering aan Mevrouw Coelinyh-Vorderman over het tooneel. N.v.%F.VANDERHEIDE HILVERSUM 'SORAVELANDSCHEWEQ. TEL. 1150. VRAAGT U EENS TEEKEN INGEN EN PRIJSOPGAAF VOOR HET SMAAKVOL INRICHTEN VAN uw LANDHUIS OF VILLA. BEKNOPT PROSPECTUS FRANCO. STADSSCHOUWBURG. O;;; liet kind, A. Stein-Landesmann. door juist zooals hij een jaar geleden tot Herman Heyermans mocht zeggen: Leg je hoofd maar rustig neer, het komt terecht" , en niets zal den zieke gelukkiger hebben gemaakt dan deze bood schap namen s den eersten Financier van Amsterdam, welke de voorzitter van diens belangen wilde zijn. Het tooneelspel Om het kind", vroeger bij Het Tooneel" gespeeld onder den titel: de Baanwachter", kenmerkte zich door denzelfden eenhoud als de gehede opzet van dit jubileum; het bood de praktische voordeelen van n decor en een kleine bezetting, en bovendien een rol, die wij weliswaar niet voor mevrouw de Vos gekozen zouden hebben, maar die toch haar veelzijdig talent" gedurende vier bedrijven deed waardeeren De toewijding", terecht als een harer grootste verdiensten vermeld, bleek ook hier een sterk hulpmiddel der natuurlijke begaafdheid. Het stuk geeft de tegenstelling tusschen het gevestigd burgerlijk geluk, zooals de baanwachter Ewald en zijn Martha" dat binnen de grenzen van hun huisje tevreden en plichtsgetrouw twintig jaren hebben genoten, en den avontuurlijken droom, gelijk deze, in de gestalte van een jonge zigeunerin, welke daar op een avond binnenvalt, zich plotseling aan hen doet kennen, en den vrede verstoort.De man laat zich door deze natuurkracht, in zijn onmiddellijke nabijheid, een oogenblik meesleepen, en dit oogenblik beteekent voor de vrouw, de echtgenoote, de vernietiging van haar simpel, maar ondeelbaar geluk. Met zijn eenvoudige structuur zou dit drama als pantomime vertoond kunnen worden, het talent der diseuse" kwam den tekst van dit, meer om de Handeling, dan om den woordelijken inhoud boeiend geval, nauwelijks ten goede. Het vraagt geen verfijning, maar krachtige omlijning, en een feilen toets. Er is stellig veel goeds in dit /.wak werk uit de modern-naturalistische school. Men zou het feitelijk door vijf ccrsten-rangs tooneelkunstenaars moeten zien maken", in een tempo, maathoudend met de strooming van het bruischend zigeunerbloed. Belangwekkend wordt dan het slot, waar de vrouw, zonder hardheid, zonder dogma, en zonder beklag dit vooral heeft mevrouw de Vos in de rol van Martha mooi doen uitkomen -de consequenties aanvaardt van wat niet alleen haar levensbelijdenis, maar het onloochenbaar wezen van haar wezen is. Zij staat haar plaats in dit huis af aan de vrouw, die, wijl zij het kind, dat haar onthouden bleef, onder het hart draagt, het hoogste recht heeft, het moederrecht. Haar eerlijk pleit geldt: het gezin, de heilige drieé'enheid van vader, moeder en kind. Het lapwerk, dat haar eigen huwelijk ten gevolge van dit avontuur geworden is, weegt niet op tegen de zuivere kans, welke de natuur aan het ideaal in deze, rusteloos, biedt. Vier jonge spelers, waaronder een goede leerling van de Touneelschnol, Riehard Hink, door wien de mannelijke hoofdrol verdienstelijk werd gespeeld, hebben mevrouw de Vos met hun beste krachten bijgestaan. Dezelfde hartelijke stemming die in de zaal heerschte, kwam ook van liet tooneel: de goede wil van allen om de onderneming glansrijk te doen slagen. Neen, voor de groote kunst van het tooneel is het Nederlandsen publiek niet warm te maken, zelfs niet voor wat zich even boven het gemiddelde verheft maar des te warmer \\ordt het dan ook zoodra het persoonlijk wel-en-wee van zijn uit verkoren kunstenaars er mee gemoeid is. Dan komen ze als n man" op, ook zij, die wij den geheelen winter in den schouwburg missen, met glundere gezichten. Dat mevrouw de Vos Poolman niet vergeefs een beroep zou doen, liet geen twijfel. Weinigen liggen dat goede hart zoo na als de de Vossen", en nu zij het geheim doel van haar laatste optreden niet onder stoelen of banken heeft gestoken.... Het gaat goed", zeide wethouder Wibaut in zijn hartelijke toespraak tot de vrouw van Jan C. Het oude Hollandsche schilderij van een bekend meester en in goeden staat IS DE BESTE BELEGGING. De grootste en uitgebreidste collectie in persoonlijk bezit HUYS VAN JOHAN DE WITT" KNEUTERDIJK 6 DEN HAAG DORUS HERMSEN