16 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2523 [Bela Bartok. Er zijn ons dit seizoen vele vreemde gasten beloofd, en Bela Bartok is er een van. Het is alweer twee jaar geleden, dat Bela Bartok, vrijwel onopgemerkt, hier op een enkel concert speelde, en, eveneens vrijwel onopgemerkt, weer verdween. Zijn tweede komst in Nederland vindt ons beter voorbereid. Er schijnt in deze laatste twee jaar toch genoeg veranderd te zijn in de vaststaande dingen van ons muziekleven, en er is ruimte opengekomen voor nieuwe frissche indrukken. Zoowel het Concertgebouw als de Kunstkring ,,Voor Allen" hebben Bartok op hun programma geplaatst. In het Concertgebouw bezet Bartok een der kamermuziekavonden en speelt als solist zijn (tot nog toe eenige) compositie voor piano en orkest, zijn Rapsodiefantasie op. l, waarbij zich dan de uitvoering van zijn nieuwste werk, de Tanzsuite voor orkest aan sluit om de zeer eenzijdige indruk van hetgenoemde jeugdwerk weinig Bartok op te heffen. Bij de kunstkring Voor Allen" opent Bartok met een Hongaarsche avond de serie der 14 klavier avonden, die volgt op de serie der 14 kamermuziek avonden van verleden jaar. Ditmaal zal Bartok Teekening voor de Groene Amsterdammer" doar V. E. van Uytvanck \ BELA BARTOK dus een groot gehoor vinden voor de kennismaking met zijn prestaties en die van andere Hongaren. Bela Bartok is de man van de nieuwe muzikale orienteering in Hongarije. Bijna alle landen van Europa hebben gedurende het groote kenterings tijdperk (van 1910?1920) zulk een leidende figuur gehad, die den strijd tegen de academische muziek (van Duitsche scholing) aanbond ten bate van de volksmuziek. Zulk een man wordt dan als een vaandel vooruitgedragen door de nationalisten. Toch heeft dit opnieuw ontdekken" van een eigen folklore en dit steun zoeken bij eigen natio nale elementen geen eenzijdige afsluiting der muziek dier landen bewerkstelligd, zooals men van een chauvinistischen ijver zou kunnen vreezen. Integendeel zijn de invloeden van buitenlandsche muziek zoo nauw betrokken geweest in de bevrij ding" der eigen muziek, dat de grenzen bij voor baat niet te stuiten waren. Aanvankelijk had het er iets van of men zou kunnen spreken van een Latijnsch-Slavische unie in de muziek onzer dagen. Frankrijk was sinds het begin der 20ste eeuw reeds met een Debussy voorgegaan met zijn strijd tegen de academische muziek, die wegens haar Duitsche scholing wel onvermijdelijk moest ontaarden in een strijd tegen de Duitsche psyche. Deze strijd volgde in Italië, in Spanje en ook in Hongarije, landen, die zelf eertijds een zelfstandige grond toon" hadden bezeten, doch die onder deze Duitsche muzikale overheersching er van ver vreemd waren geraakt. De strijd voor een eigen muzikale folklore is in Hongarije al oud. Doch ten slotte hadden de idealisten met concreta rekening te houden en deze concreta waren de leidende instellingen, leeraren en academici, de muzikale opvoeders der jeugd. De positieve strijd daartegen dateert eerst van latere jaren en de ontreddering, die gedurende den grooten oorlog in de geheele Oostenrijksche staatsmachine aan den dag trad, maakte de eind overwinning op de leiding van hoogerhand" voor een zelfstandig Hongarije gemakkelijker. Bela Bartok heeft met al zijn enthousiasme aan dezen strijd deelgenomen. Na het schandaal van zijn symphonisch gedicht Kossuth", waarin het Oostenrijksche volkslied geparodieerd werd gaf Bartok zich over aan den invloed van Franz Liszt, doch spoedig genoeg ontdekte hij, dat Liszt voor de studie der nationale muziek weinig waarde had, daar ook deze de ingedron gen zigeunermelodieën voor de Hongaarsche mu ziek hield en ze met haar had geïdentificeerd. Bartok's naspeuringen brachten aan het licht, dat er inderdaad een eigen muzikaal idioom voortleeft onder de Hongaarsche, Sloveensche en Roemeensche boerenbevolking, doch dat niets te maken had met het zigeuner-karakter, dat de Hongaarsche volksmuziek verbasterde. Om zijn onderzoekingen vruchtdragender te doen zijn richtte Barok met behulp van zijn vriend Kodaly in 1911 de Neue Ungarische Musikgesellschaft" op. De resultaten van zijn folkloristische onderzoe kingen omvatten 7000 Hongaarsche volksliederen. Een collectie van 350 Roemeensche volksmelo dieën, daaruit bijeengebracht, werd door de Roemeensche Akademie van Wetenschappen te Boekarest uitgegeven. Doch niet dit opnieuw ontdekken der Hongaar sche folklore was het einddoel van Bartok's streven. Hij zag voor zich de trotsche mogelijkheid op de nieuw gevonden basis, uit deze volksmuziek, waarin de oer-kracht van een volk sluimerde, een nieuwe Hongaarsche school te grondvesten. Zijn folkloristische studieën beoogden niet alleen de uitgave en verspreiding der volksmuziek, de har monische rythmische en melodische uitkomsten van zijn naspeuringen dienden ook om zijn eigen muziek een nieuwe kracht en een nieuwen toon te geven. Dit was wel de treffende demonstratie op den avond, dat Bartok voor den kunstkring Voor Allen" speelde wat te veel als co.nponist, wat te weinig als pianist hoe uit het harmonisch en rythmisch element der folklore zijn werk vereenvoudiging onderging en tegelijk volte verkreeg. In het oeuvre van Bartok waren reeds verschil lende invloeden aan den dag getreden: Duitsche van Strauss en Reger, invloeden van Liszt, doch op dezelfde wijze als ook Ra vel in zijn werk affiniteiten met Liszt heeft, nml. pianistische, daarna van Debussy en Strawinsky. Deze invloe den op de techniek zijn bijna alle nog min of meer aanwezig gebleven in Bartok's composities. Psychisch is Bartok geen modernist in den bi-, a- en poly-tonale zin van het woord. Dit verklaart waarom men in Bartok's oeuvre werken naast elkaar kan vinden, als de sonatine voor piano,de Tanzsuite voor orkest, vol van den toon en de rythmen der volksmuziek en bijv. de tweede vioolsonate, in de onafhankelijke techniek van de verindividualiseering der instrumenten geschreven. Monteux dirigeerde ons de ,,London-symphony" van Vaugham Williams voor, van welk werk hij indertijd de eerste Parijsche uitvoering leidde. Jean Aubry noteert, dat het werk toen met respect, maar zonder warmte ontvangen werd. Hetzelfde zou te zeggen zijn van de eerste Amsterdamsche uitvoering verleden Donderdagavond in het Con certgebouw. Men krijgt zoo vaak de indruk bij Engclsche componisten, dat zij hun kunst door vlijt en studie verkregen, niet door inspiratie. Hun muziek bezit nooit een toon". Zij is practisch, zakelijk, kundig, soms ook spiritueel, meer door den vorm dan door het gevoel geleid, (en daarom ook meestal te lang) hoogstens met een vleugje sentimentaliteit er in. Zij is meestal volmaakt zonder poëzie, hoewel de poëzie juist vaak bij zulk werk als aanleiding tot de te verklanken stemmingen wordt gekozen. Er bestaat een andere London-symphony die echter niets met Londen te maken heeft, die van Joseph Haydn, dat een hart meer vreugde bereid als zij gespeeld wordt CONSTANT VAN W E s s E ,\t PAST STALEN RAMEN TOE VAN DE KON.FABR.F.W.BRAAT-DELFT SPECIALITEIT: VERZINKTE STALEN RAMEN. EEN PRIJSVRAAG VOOR HET ONTWERPEN VAN BEHANG SELP APIER door J. D. V o s K LM L Door de Vereeniging St. Lucas, werd, in opdracht van de firma L. Goudsmit, een engroshandel in behangselpapier te Amsterdam, een prijsvraag voor het ontwerpen van behangselpapier uitge schreven. In het gebouw Marnixstraat 40uo *) waren de ruim zeshonderd en vijftig inzendingen, waarvan twee met een eersten en n nut een derden prijs bekroond werden, tentoongesteld. Wanneer we ons thans tot eenige opmerkelijke eigenschappen van de geëxposeerde werken in het algemeen bepalen, dan valt reeds onmiddellijk op, dat men zich maar al te vaak veel te weinig rekenschap geeft van het doel, waarvoor het ontwerp gebruikt moet worden. Het schijnt wel, of vele bij het maken van een plan zich niet duidelijk genoeg voor oogen stellen, datmen geen klein vlakalleen te versieren heeft, maar een figuur of eenige motieven teekenen moet, welke zich honderdvoudig op den wand herhalen kunnen, zonder zich aan den toeschouwer op te dringen. Immers het behangsel is slechts een bedekking van den killen muur, die atmosfeer" in het vertrek brengt en tegelijkertijd toch achter grond blijft, waardoor het karakter van ;de meubels en de versieringen duidelijker uit kan komen. Daarom is het zeer onjuister een prent" van te maken, want zooiets eischt te veel de aan dacht voor zichzelf op, waardoor het behang niet meer ondergeschikt blijven kan aan de voor werpen in de kamer; de juiste verhoudingen zijn dan verstoord en het geheel maakt daardoor een rammelenden" indruk. De prijswinnaars en nog enkele anderen toonden daarentegen eenige beschaafde en logische ont werpen, welke zuiver decoratief gehouden waren. C. Mus behaalde onder motto Idee P." met een, in rustige tinten en pittige figu ren gecomponeerd werk, een eersten prijs, terwijl eveneens een eerste prijs aan Sicco VAN DER WOUDE onder motto Mullem" toegekend werd. Zijn ontwerp onderscheidde zich vooral door de levendige en vaak rijke kleurencombinaties, hoewel zijn vormgeving mij niet altijd oorspronkelijk leek en dikwijls sterker zijn kon. Hij is echter een geboren colorist en daarom uitermate g-.'schikt voor het ontwerpen van behangselpapier. Door M. A. H.v. D. BURG, die het woord ..cirkel'" tot motto gekozen had, omdat de cirkel de grond gedachte vormde van zijn ornament, werd de derde prijs gewonnen. Het lijnenspel scheen, daar het een hechten vorm als basis had, beheerscht te worden door een streng rhythme, dat om zijn gaafheid aantrekkelijk was, doch hierdoor tege lijk ietwat verstard van karakter bleef. Buiten de bekroonde ontwerpen zullen er ook nog eenige andere uitgevoerd worden, waardoor deze prijsvraag voor velen een succes geworden is. *) De tentoonstelling wordt thans te 's Oravenhage, in Pulchri Studio, gehouden. NIEUWE DRUKKEN Bij P. Noordhoff te Groningen zijn \erseheiien: J. VELDKAMP en K. DE BOER, Kun /V nog zingen, zin» dan mee. Met begeleiding van P. Jonker. 24e druk. Misunderstood, by Florence Montgomery. Anno ta ted by L. P. H. Eykinan and C. J. Voortnian. 7th edition. The (mmo Series IV. Hoofdlijnen der Staatlniislwudkunde, du ?:' Mr. I. B. COHKN. Tiende druk. Schoolatlas der algemeene en Vaderlandtche ge schiedenis (ook Voor het Handelsonderwijs), door A. L. DE BONT, in ruim 180 kaartenen bij kaarten. Negende, herziene en vermeerden; druk. Vraagt steeds VAN OUDS HET BESTE MERK