No. 2531 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 Is. QUERIDO, Mooie Karel, Scheltens en Giltay, Amsterdam, 1925. J. DE MEESTER, Het avontuur van David Zangvogel en andere vertellingen, C. A. J. van Dishoeck, Bussum, 1925. Louis COUPERUS, Proza, derde bundel, Van Holkema en Warendorf, Amsterdam, zonder jaar. De situatie bij het begin van het vierde deel van dit Jordaan-epos wordt gevoegelijk weer gegeven door deze beide zinnetjes: Corry Scheendert woonde nu in den Haag en werkte als afdeelings-chef in een groot mode-magazijn. Pink steren zou zij overkomen naar de Goudsbloem. dwarsstraat, bij Nel en Frans Leerlap." En dit: Hij (Karel) zou haar niet meer tartend en minac'itend uit de hoogte wegkijken. Hij zou haar weer aanklampen onstuimiger dan vroeger, met alle middelen ! Want het weggehuicheld heimwee was in Karel Burk geen oogenblik meer te brei delen." Van hier gaan de beide groote krachten uit, die elkaar voortdurend aantrekken en dan weer feller afstooten, tot ten slotte de on ontkoombare samenploffing volgt. De span ning in dezen geweldigen strijd wordt ver hoogd door een geheel nieuwe demonische kracht, Frans Poort, die eveneens in felle begeerte op vlamt voor Corry en, overtuigd, dat zij voor hem onbereikbaar blijft, nimmer dulden zal, dat Karel haar bezit. Al zijn sluw, welberekend overleg richt zich erop Karel mee te sleuren in de diepste verwording van Jordaan en Zeedijk, zoodat Corry van hem walgen zal. Heel die machtige strijd speelt zich af midden in het breed en toch uit voerig (misschien soms wat al te uitvoerig) geschilderde Jordaan- en Zeedijk-leven. Waar zal men zich meer over verbazen bij dit boek, over het soliede compositie-vermogen, het diep psychologisch begrip, de grootsche, overwel digende fantasie, de nuchtere studiekracht, ge steund door een vaardige intuïtie? Want dit is toch wel een onwrikbaar feit: heel die glorierijke bouw van zijn geniale ver beelding, rust op voortdurende ernstige studie in de realiteit, immers zonder een basis van realiteit kan geen enkele fantasie leven. Nu mag Querido zelf verklaren: Ik lach om termen als: waarnemingskunst en realisme, omdat ik louter wil geven wat uit de diepte der eeuwen opgezameld is aan gevoel en verbeelding van een volk dat ondergaat in duistere verdoeming of opleeft in religieuse verrukking. Ik vind niets ververachtelijker dan menschen te copieeren naar een werkelijkheidsbestaantje. Mijn heele visie is een zuiver poëem." Toch om dit poëem te scheppen, deze verbeelding zoo vast en heerlijk op te bouwen is noodig geweest, als steeds, een verzamelen van materiaal, een nuchtere détailstudie in de werke lijkheid, een voortdurend speuren en scherpzinnig waarnemen om het meest zuivere besef te krijgen van die werkelijkheid en van de ziel die erin leeft. Reeds de enorme werkkracht, kennis en scherpte van geest, hiertoe noodig, voor dat primaire, die heipalen, waarop heel zijn kunstwerk rust, hetzij hij ons de oude Oostersche wereld opbouwt, hetzij hij ons die voor ons even onbekende, geheim zinnige sferen invoert, waar wij Amsterdammers hoogstens zoo nu en dan met een trammctje doorsukkelen, is op zich zelf als arbeid voor n man, een man, die (misschien gelukkig) geen ge schoolde opleiding kreeg, iets dat onze hooge be wondering afdwingt. Wat is er bijv., afgezien van alle artisticiteit, voor den gewonen nuchteren taalvorscher al niet te leeren uit heel dien taalschat van de boevenwereld en de Jordaners, die Querido zelf zich toch maar alleen door noeste studie van de realiteit heeft kunnen eigen maken. Hoeveel te meer staan we in bewonderende extase voor het schitterende bouwwerk, dat zijn fantasie uit deze barre realiteit deed verrijzen. Hoe heeft hij uit deze wereld van menschen, die, midden in Amsterdam, de meesten onzer wel zullen voorkomen als een bende abjecte wezens zonder wet en beschaving, juist het diepe innige, het heroïsch menschelijke hoog verheven naast de heldenpoëemen van alle tijden. ,,lk heb Archilles naar de Jordaan verplaatst" zei hij in een interview. Met welk een fijne teederheden, welk een gevoelige zielsbewegingen midden uit die wereld van vcrdierlijkt gespuis, weet hij ons soms plotseling te treffen. Hoe staan de beide males vooral scherp en geweldig in dezen heldenstrijd tegenover elkaar: de pure, opene, royale, ruwteedere Karel, met zijn hooge wereldwijsheid, tegenover Frans Poort in zijn langzame en nood zakelijke verwording uit aanleg en omstandigheden, in zijn angsten en sluwheden, zijn hardheid, zijn gevoel voor de bekoring van het avontuur, zijn trots op zijn successen, zijn genot in zijn misdaadtriumfen. En toch ook hij, als hij soms de groote, wijde lucht ziet in den nacht, een ontroerd dichter, een gevoelige jongen soms, die zijn buit terug stuurt, als hij hoort, dat hij het eenige hebben en houwen van een arm koopvrouwtje stal. De Meester leidt zijn werk in met de opmerking: Het is uit de pessimistische jaren van iemand die weliswaar, naar de onomstootelijke waarheid van ,,1'appétit vient en mangeant", op zijn ouden dag een ietsje hartelijker over het leven en de dingen-des-levens is komen te denken." Ik moet zeggen, toen ik het boek tot de laatste pagina genoten had, heeft me die mededeeling eenigszins bezwaard, in het onzekere gebracht over mezelf. Die pessimistische jaren moeten dan toch zeker wel als waarschuwing voor een pessimitischen geest in het boek zelf dienen. Heb ik er den waren, echten toon dan zoo weinig van gevoeld? In verreweg de meeste van deze korte verhalen hoor ik een fijnen, joligen humor, voel ik~een gezond, vroolijk innerlijk vermaak in het zonderling gewurm van de lieve menschheid. Die David Zangvogel, zeker, hij is een zielige onbeholpen ouwe heer, die door een paar snollen allerzotst in de maling wordt genomen; en wat is de teekening van heel het geval zuiver en ge voelig , het is diep tragisch, dat David bij zijn onschuldig avontuur zijn dierbaren wandelstaf in schiet. Toch heeft het geval me allesbehalve aan het snikken gebracht. Er is een fijne samensmel ting van het melancholische met het leutige, echte humor. Hoe ik ze ook herlees, uit Een warme dag, noch uit de Plaatsvervangster stijgen pessi mistische dampen op. Wel grijpt De Meester ons eenige keeren aan door diep, innig gevoeld ziele leed, teekent hij de kleine, lage sentimenten; doch hij doet het voor mij hier niet als pessimist. Zelfs in dat mooie, sombere Zondagmorgen waar we een kunstenaar gedrukt zien onder de zorgen voor zijn huishouden, onder den dwang van zijn slafelijken arbeid, die hen opzwiept tot onredelijkheden, breekt ten slotte de zon door; er is het geloof aan het leven. Als de kranteman na den nachtdienst bij het eerste morgenlicht naar huis trekt: God, wat was de morgen prachtig ! Wat was de Natuur toch enorm, en die liefde leefde de mensch niet uit, opzettelijk en stelselmatig drong hij de mogelijk heid van dit genot weg, zijn tijd, zijn aandacht, zijn lust verkwanselend in maatschappelijk gedoe. Er was zoo iets broos in de fijne zuiverheid van dit transparante licht. Waarom bleef het geen morgen, waarom bleef niet alles altoos in den-morgen. Hij hoorde in den morgen, niet in den dag althans niet in den dag dien hij leefde". Hier zijn stellig melancholische elementen, pessi mistische misschien, maar daar naast toch weer die groote liefde voor de natuur, voor den morgen, de jeugd, de komende groeiende, kracht. Zoo heeft De Meester zelf ook door alle sombere stemmingen heen, bij alle misère van het leven, in zich gevoeld die zuivere natuurliefde, geloofd in de frissche jeugd, in de komende, groeiende kracht, in machten die triumfeeren over de ellen de van het leven, in de liefde bovenal, ook, als uiterste in de liefde, die medelijden heet. Dat gaf hem de kracht om den ernst van het sombere leven te zien in geestigen humor, in milden fijnen spot met het kleingeestige en lage. Al dit kleine werk is sterk, gezond, een beeld van het leven, dat gelooft en triumfeert over het kleine en miserige, werk van den kunstenaar, die De Zonde en Geertje schiep. Ik kan hier niet verder in détails treden, maar wijs toch nog even in het bijzonder op die kleine tooneelschets Dat....", zoo voortreffelijk gedacht als tooneel, als werkelijk speelbaar, ook in zijn uitvoerige tooneelaanwijzing. Men ziet het stille spel, enkel als men den tekst leest. En dan het koste lijke Petite Reine. Dat werd in enkele decenniën in onze valsch en gevaarlijk kuischc tijden bijna een cultuurhistorisch document, al is het dan niet bepaald geschikt voor een historisch leesboek in de school. Welk een gemoedelijke, argelooze, stra lende guitigheid in zoo'n stukje, welke een losse, gemakkelijke Fransche zwier. Een derde bundel van de deelen Proza, waarin Couperus' kleine werk is saamgebracht, dat hij schijnbaar spelend, zoo terloops voor zich heen wegfantaseerde, als iemand die aardige, grillige figuurtjes zit te teeketien, terwijl zijn gedachte, zijn dieper zijn eigenlijk elders is. Nieuwe aspecten op den schrijver, den kunste naar van Eline Vere geeft dit boek natuurlijk niet. Het zijn charmante, kleine vertellingen, luchtige verbeeldingen, geestige reisverhalen, intieme im pressies, epigrammen, zooals we er reeds zeer vele kennen; wat niet wegneemt,dat ook weer deze bundel zijn bijzondere waarde als zoodanig heeft. AU CAVEAU PAR1SIEN" AMERICAN BAR - DANCING AMSTERDAM Afternoon-ThéDansant 4?6.30 Soiréa-Dansante 8.45?12 ALS GROOTSTE ATTRACTIE VOOR DEN DANS DE BEROEMDE ENQELSCHE BAND THE LONüON SYNIPHONY FIVE" Ook deze litteratuur moet er zijn; zij is aangename verpoozing in den luien stoel, na ingespannen arbeid; zij voert in een sfeer van licht en kleur en jolig spel, zonder dat de lezer voortdurend op zijn qui-vive moet zijn om dat spel te volgen. In dit nuttige genre is Couperus bewonderenswaardig; naast zijn hoogere serieuze kwaliteiten als kunste naar bezit hij, meer dan cenig Hollander,de uitermate-gezellige-causeursgave. 't Is alsof hij maar behoefde te beginnen over het eerste het beste wat het toeval in de machtige grijparmen zijner fantasie bracht, het werd altijd geestig, rijk, weidsch, boeiend, voor zoover dit in het luchtige genre mogelijk is. Laat het gaan over een huwelijk in Japan of den aschman, over blague of het epische wereldmoment" van den Oorlog, over Haagsche winkeliers en winkelmeisjes of over het slappe oor van zijn herdershond, over een hooikist-idylle of Thibetaansche kunst, 't is immer en altijd amusant. Dit is nu eigenlijk wel je ware, superieure ontspanningslectuur. J. PRINSEN J.LZN. WINTEÜGENOEGEN Vraagt ons nieuw model Projecticlantaren, of onze wonderlantaren voor het proj ? teeren van ondoorzichtige voorwerpen (aanzichtkaarten etc.) te leveren met electr.of acetyleen licht franco door geheel Nederland tl. 35,?. JOS. HARTOG Hoofdsteeg 17 Nobelstraat 28 ROTTERDAM UTRECHT MARIA FAVAÏKIEVITS. Vertellingen uit Italic. Bussum 1925. C. A. J. van Dishoeck. Ik weet niet goed waardoor het komt, dat ik dit boek dadelijk nadat ik het ter recensie kreeg, met veel verwachting begon te lezen. Ik kende van deze schrijfster nog alleen verzen, waarbij eenige bijzonder goede; misschien kwam het daardoor; misschien ook doordat het woord vertellingen" op zich-zelf iets aanlokkelijk?, heeft; misschien ook doordat het boek er zoo aantrekkelijk uitziet. Het werd een teleurstelling. Er is in dit boek niet n bladzijde die me geboeid heeft. De schrijfster wil blijkbaar suggestief werk leveren; de keus van haar onderwerpen zoowel als de manier waarop zij ze uitwerkt, toonen dat aan. In vertellingen als Siföne, Clea, Maskers, lijkt het wel even iets te zullen worden, maar voor het iets is, verloopt het verhaal in quasi letterkundigen omhaal, een redelooze veelheid van woorden, die de beide hoofdkenmerken van het boek: armoede aan fantasie en gemis van beeldend vermogen., niet bedekken kan. HERMAN MIDDENDORP HETBOEK VAN DEWEEK r Van Schout tot Hoofdcommissaris De Politie voorheen en thans door H. J. VERSTEEG Commissaris van Politie te Amsterdam Met een voorwoord van W, DE VLUfiT Burgemeester van Amsterdam Ing. ?5.25 Geb. ?6.50 Uitgave van VAN HOLKEMA & WARENDORF AMSTERDAM