DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2531 fe r t' Dr. W. G. C. BYVANCK f Lang geleden bracht het toeval mij in kennis met een oud-leerling van Byvanck uit den tijd van zijn leeraarschap aan het Leidsche gymnasium. Ik informeerde naar de gestie van dezen merkwaardigen man, die zoo weinig beantwoordde aan het denkbeeld en misschien ook niet aan het ideaal, dat men zich van een leeraar voorstelt. Het ant woord, dat ik kreeg op mijn belangstellende vraag, Was eigenlijk niet veel anders dan ik had verwacht. Het gedoceerde vak heette eigenlijk aardrijkskun de, maar het omvatte verder ongeveer alles wat er aan geestelijke Wetenschappen aan gymnasiasten is bij te brengen: letterkunde, kunst, geschiedenis, wijsbegeerte van ongeveer alle volken en van haast alle perioden, met een zekere voorliefde voor de Romanen. Het sprak van zelf, dat dat alles niet in den vorm van een statig en strak gebouwd be toog Werd voorgedragen, maar in den vorm van digressies in soms zeer los verband. Maar het was altijd belangwekkend en wie van de geestelijke dingen van vroeger, nu en straks iets meer wilde Weten dan in beknopte en droge leerboeken stond, kon bij Byvanck terecht. Hij zal de Leidsche gym nasiasten wel niet hebben afgericht voor het eind examen; maar hij heeft zonder twijfel de besten van hen iets en zelfs veel aan geestelijke waarden meegegeven voor hun verder leven. Ik heb deze herinnering even willen vastleggen, omdat zij zoo geheel overeenstemt met mijn eigen ervaring, maar vooral ook, omdat zij Byvanck zoo uitnemend typeert. Zeven jaren heb ik met hem samengewerkt aan de Koninklijke Bibliotheek. Ik kwam daar in het tweede jaar van zijn bibliothecariaat; hij Was toen in de volle kracht van zijn frisch enthousiasme voor de reorganisatie der wat verachterde boekerij. Hij zag de Koninklijke Bibli otheek als een instituut van nationale cultuur waarde. Zij moest niet alleen het publiek dienen, maar het ook voorgaan; zij had niet alleen te bie den wat de lezers en onderzoekers vroegen, maar hen ook te brengen bij de geestelijke schatten, die zij slechts vermoedden. Dat leek iets op een open bare leeszaal, maar was het toch allerminst. Want de Koninklijke Bibliotheek had zich volstrekt niet te richten naar het actueele, maar naar het waarde volle. Juist om dat waardevolle te onderkennen en zich te verwerven, daarin lag de roeping der boe kerij. Aan dat ideaal is Byvanck getrouw gebleven niettegenstaande misverstand en ook tegenwer king. In ruime mate heb ik zijn arbeid van nabij kunnen waardeeren, omdat ik Was geplaatst aan het hoofd van een afdeeling, die hem zeer ter harte ging, die der handschriften. Het is voor mij en, naar ik mag aannemen, ook voor hem een ge noegen en een voldoening geweest samen te mogen werken aan de kostbare sectie der manuscripten. Die afdeeling was lange jaren geheel verwaarloosd, of liever, zij had geheel stil gelegen; zij was dood, beter, schijndood. Want zij is door Byvanck tot nieuw leven gewekt. Toen ik aan de bibliotheek kwam, was er in jaren geen handschrift van beteekenis aangekocht. Wat hij in mijn tijd en ook daarna heeft weten te verwerven aan kostbare manuscripten, kan men in de verslagen van die jaren nalezen. Rijke getijdenboeken en andere liturgische bceken, belangrijke letterkundige ma nuscripten, zeldzame alba amicorum, ten slotte uitgebreide brievencollectiën werden voor de bibliotheek verkregen. Dat alles bracht de handscjviftenafdeeling weer op peil en soms wel er boven. Met klimmende sympathie heb ik Byvanck daarbij ter zijde gestaan. Er was maar n bezwaar aan deze sterke Werkzaamheid verbonden : door de beschrijving der nieuwe aanwinsten werd de tijd zoozeer in beslag genomen, dat de hoog noodige catalogiseering der geheele afdeeling handschriften daaronder sterk heeft geleden. Overwin die vermoeidheid met Sanatogen Denk eens terug aan die dagen dat gij U sterk voelde, fleurig en energiek, klaar voor elk feestje en voor iedere wandeling. Zoo kunt ge U weer voelen binnen enkele weken, wanneer gij slechts aan Uw bloed en zenuwen juist die stoffen toevoert die noodig zijn met Sanatogen. Zooals een bekend Engelsch geneesheer schrijft: Sanatotjen gaat naar de kern der gezondheid, n.!, de cellen en bouwt die op tot 'n blijvend krachtig lichaamsgestel". Sanatogen zal bloed en zenuwen belangrijk versterken. Zoo deefcr.de bekende schrijfster ANNIE SALOMONS mede: T)e uitwerking van Sanatogen iaas verrassend. Ik voel me, sedert ik met het gebruik ervan be gon, energieker en fleuriger dan sinds /aren en raad het iedereen met volle overtuiging aan." Geniet een sterke gezondheid met: SANATOGEN ^^^ Het zenuwsterkend voedsel Verknigbaar bij alle Apothekers en Drogisten vanaf /' l,?per bus. Bij die samenwerking aan de afdeeling hand schriften heb ik Byvanck's veel omvattenden geest leeren kennen en hoogachten. Van hem kon waar lijk als van den ouden Vossius worden gezegd, dat wat in boeken stak, in zijn hoofd gevaren was. Maar daarbij had hij niets van wat men een boekenwurm pleegt te noemen. Een veelweter in den gewonen zin was hij allerminst, hoewel hij ongelooflijk veel wist en ook spontaan voor den dag wist te brengen. Maar dat alles was geheel door zijn geest gegaan; zijn vermogen was veel meer dan zuiver receptief; hij Wist alles, wat hij in zich had opgenomen, te ijken met het keurmerk van zijn geheel oorspronkelijken geest. Zoo werden besprekingen over handschriften tot wisseling van gedachten, denkbeelden, indrukken, gevoelens over de meest uiteenloopende geestelijke dingen. En het ging altijd weer als op het Leidsclie gymnasium: het vak heette eigenlijk bibliotheekWetenschap, maar het omvatte ten slotte alles wat een geestelijk sterk levend men se h belang kon inboezemen. En dat alles ging met den bekoorlijken zwier, die aan zijn Fransche neigingen evenredig was, en die een gesprek met Byvanck tot een in tellectueel genot maakte. Op deze wijze heb ik heel wat van Byvanck's studiën zien worden. De jeugd van Isaac Da Costa was toen wat achteraf geraakt. Maar met Willem III hield Byvanck zich toen bezig; zijn Fruinstudiën ontstonden na den dood van den groot meester der Nederlandsche geschiedenis; en vooral Dorus' droefheid was in wording. Het merkwaar dige was, dat hij zijn buigzamen geest aan ver schillende onderwerpen tegelijk kon geven en zich geheel kon verdiepen in historische onderzoekingen van zeer uiteenloopenden aard. Dat dat ook zijn groote bezwaren had, heb ik van nabij kunnen waarnemen; want indien iemand de gebreken van zijn eigenschappen had, dan was het Byvanck. Zijn belangstelling reikte soms verder dan zijn gezichtskring. Ook miste hij de gave de grenzen van zijn groot talent duidelijk te zien. En ten slutte was hem die geestelijke energie onthouden, die het den onderzoeker mogelijk maakt een nasporing door te zetten ook door de doornen der alledaagsche navorsching heen. Vandaar, dat zijn zeer sugTABA SIGAREN ZIJN TOCH DE BESTE gestieve kracht uitgeput was, als anderen nog zeer veel van haar verwachtten. Een persoonlijkheid als Byvanck vindt in een land als het onze niet gemakkelijk de plaats, die haar toekomt. Daarom is het gelukkig, dat hij aan de Koninklijke Bibliotheek een ambt vond, dat misschien niet geheel met zijn rijken aanleg strook te, maar dat hem toch de gelegenheid schonk met zijn gaven in ruimen kring nut te stichten. Ik zou ten minste geen anderen w'erkkring Weten waar hij beter thuis zou zijn geweest; want in menig opzicht had hij een teveel, dat evenwel een tekort aan de andere zijde niet kon aanvullen. Zijn be wonderenswaardige veelzijdigheid heeft hem belet diep op enkele speciale onderwerpen in te gaan, maar aan den anderen kant hem ook verhinderd in duffe beperktheid zich terug te trekken. Want ten slotte was Byvanck boven alles een sterk leven de persoonlijkheid, die zijn altijd receptieven geest naar alle zijden wijd open zette. Een man, door Wiens ziel eigenlijk alles was gegaan wat den mensch kan verrijken en veredelen. Een man in n wuord, wien niets menschelijks vreemd was. H. B R u G M A N s Koninklijke Meiibellianspott-Maatschappi DE GRUYTER &Co. DEN HAAG AMSTERDAM ARNHEM Verhuizingen per Auto-Trein