No. 2534 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND l? ONZE KUNSTENAARS Teekening voor de Groene Amsterdammer" door P. P. Koster DE U. F. A.-DÉBACLE door L. J. JORDAAN Ceterum censeo Carthaginem esse delendam !". En overigens zijn wij van meening, dat 't Amerikanisme vernietigd moet worden !" Ziedaar de moraal, die wij jaar en dag na bijna elk artikel verkondigden met de noodige verontschuldi gingen aan den ouden heer Cato. 't Amerikanisme dat is de vervlakking en de verburgerlijking dat is de valsche moraal en de schijnheiligheid dat is de Triomf van de Middelmatigheid dat is vóór alles de Stilstand en de Steriliteit! Ja, ja 't moet den heeren Americanophielen, die zoo graag den mond vol nemen met de activiteit en de daadkracht" der Yankee's vreemd in de ooren klinken: Amerika en stilstand Amerika en onvruchtbaarheid ! En inderdaad voor wie meenen, dat de menschheid vooruit wordt gebracht door jachtig zaken-doen en luidruchtig Beursgedoe voor dezulken is de toekomst van de wereld-cultuur aan gene zijde van den Atlantischen Oceaan in de beste handen. Maar wie van oordeel zijn, dat de verrijking en de ontwikkeling van den menschelijken Geest zich langs andere banen beweegt, met 'n eigenzinnigen voorkeur voor de Daad boven de activiteit voor de Gedachte, de Idee boven de pienterheid zij zullen met groote bezorgdheid de groeiende macht van 't Amerikanisme in de film-productie hebben gade geslagen. Zij zullen met angst en leedwezen hebben gezien, hoe de groei en de ontwikkeling van den jongen, nieuwen expressie-vorm in steeds lang zamer tempo ging in gelijke mate als de Amerikaansche hegemonie in kracht toenam. Zij zullen met ons hebben moeten waarschuwen tegen 't groote gevaar, dat de massa-psyche bedreigde in de film-almacht der Yankee's. Ceterum censeo !" Er zijn nog steeds tallooze menschen onder de z.g. intellectueelen, die in de film niets anders zien dan 'n kinderachtig vermaak voor onontwikkelden 'n schadelijk, inferieur uitwas van 't variété-wezen. Zij staren zich blind op 't feit, dat 't meerendeel der bioscoop-programma's inder daad uit minderwaardigen rommel bestaat. Wij hebben ons steeds krachtig tegen deze opvatting verzet ??wij hebben er uit den treure op gewezen, dat nog gén expressie-vorm onder zulke fnuikende omstandigheden zich moest ontwikkelen. Wij hebben de aandacht gevestigd op de verwonderlijken groei van 'n bedrijf, dat tot aan den nek in 't drijfzand der tingel-tangelsfeer steekt, neergedrukt door de harde vuist van den kouden, zakelijken Winst-speculant. Wij hebben steeds gevraagd: Tracht de cinematografie historisch te zien in de groote lijnen harer ontwikkeling en verwonder u over de innerlijke kracht en de taaie energie waar mee ze zich in schokken en rukken boven 't niveau der platte vermaakskunst zoekt te verheffen. En vooral laat die hooghartige onverschilligheid varen ! Bedenk, dat 't film-verschijnsel z'n momenteele waarde daargelaten uit den aard van onzen tijd, diep wortelt in 't geestesleven van de massa. Bedenk, dat 't contact met de volksziel ??? door velen zoo gretig gezocht in de bioscoop schuilt! Strijdt met ons voor de veredelde film weert de neerhalende, remmende invloeden.... weert 't Amerikanisme!" 't Ware dwaasheid te beweren, dat Amerika alleen slechte Europa uitsluitend goede films zou hebben geleverd. Er is in deze kroniek meer malen gewezen op de evolutie naar den vorm, die zich in de Amerikaansche film-productie heeft voltrokken. De Yankee-rolprent is geraffineerder en genietbaarder geworden zij heeft zich minder naar de mentaliteit van 't Verre Westen en meer GRANDS VINS DE CHAMPAGNE POL ROGER & Cie. Agent General: JAGER GERLINGS, Haarlem DIRK VERBEEK naar den smaak der oude wereld gericht. Zij heeft zelfs vooral onder Europeesche leiding en met Europeesch materiaal artistieke kwaliteiten ontwikkeld. Maar dit alles geldt den uiterlijken vorm intrinsiek is zij blijven stilstaan, is zij gebleven, wat zij was: winst-materiaal handels artikel. Waarom? Omdat zij de scheppende, stuwende Idee mist omdat zij 't zoekende, strevende Idealisme niet kent omdat zij nimmer oorspronkelijk is ! Amerika levert epigonen-werk, verfijnd, kostbaar, technisch merkwaardig.... maar epigonen-Werk. Al wat de cinematografie essentieel vooruitbracht de rukken en schokken, waarmee wij zooeven beweerden, dat de film zieh tracht te verheffen ontstond in 't Europeesche brein. Ondanks de enorme finantieele voorsprong der Amerikaansche film-productie ??ondanks haar geweldig afzetgebied ondanks haar zake lijke triumfen, heeft zij niet n, maar ook niet n! werk voortgebracht, dat de cinematografie in nieuwj banen leidde dat nieuwe perspectieven opende. De ontwikkelingsgang der film-kunst beweegt zich Van Dubarry", Caligari", Schuld und Sühne" naar Die Strasze" en culmineert in de Nibelungen" met se reene negatie van de De Mille's, de Valcntino's en de Swanson's. Dat is wat wij 't meest fatale in 't Amerikanisme noemden: de Stilstand ! Want als ooit 'n kunst behoefte had aan de bevrijdende, voortstuwende Daad aan de Idee aan 't Experiment, dan is 't zeker wel de ongelukkige cinematografie, vastgeklonken als zij is aan de souvereine wil van vermaaksspeculanten. En die Daad, dat Experiment, zijn al-maar zeldzamer geworden ! 't Europeesche genie werkte steeds moeilijker en langzamer, verstikt onder 't Amerikaansche aantal. En eindelijk is 't dan zoover gekomen, dat de Ufa, 't laatste sterke bolwerk der Europeesche film-kunst, heeft moeten capituleeren en zich op genade of ongenade heeft overgegeven aan den triomfeerenden Dollar. !t Doet hier niets ter zake. dat de Ufa den laatsten tijd sterk achteruit was gegaan dat zij reeds lang teerde op haar ouden naam. Misschien was zij zelfs niets anders meer dan 'n naam God weet langs welken weg van zakelijke intriges en handels-manoeuvres zoo'n proces zich voltrekt. 't Kan den ernstigen criticus koud laten vast staat, dat zij 'n symbool was, 'n panache en dat met haar val de nederlaag der Europeesche film kunst openlijk en voor 't oog der wereld 'n feit is geworden. Overigens heeft men 't berichtje in de dagbladen kunnen lezen, voorzien van 'n vluchtig, onver schillig commentaartje en 't is karakteristiek voor de verhouding der pers tot deze Ufa-debacle en tot 't film-vraagstuk in 't algemeen, dat men uit sluitend oog had voor ? en gnuifde in de commercieele handigheid der Amerikanen. Dat hier nog de meest volmaakte wagen. AUTO-CENTRALE - HAARLEM heel andere'belangen op 't spel stonden dan aandeelen en dividenden dat hier 'n titanen-strijd werd beslecht tusschen twee Kuituren, de strijd om de ontwikkeling en de mentaliteit van de volken der wereld dit besef is ons nergens gebleken. Dezer dagen lazen we, dat van 'n Amerikaansche filmkunst en dies van ,,Amerikanisme"niet gespro ken mag worden, nademaal de meeste prominente figuren in Hollywood geen Yankee's van geboorte zijn. Waarbij de terechtwijzing, dat, wie als wij toch zoo vrij waren ? malligheden verkoopen omdat ze niet beter weten".'t Is wel kras! Bij de ecla tante overwinning van de brutaalste en hardnekkig ste geestelijke terreur, die de wereld kende, die ter reur eenvoudig te negeeren ??is weinig minder dan Amerikaansch. Maar dit daargelaten wij moeten bekennen van de afkomst der verschillende filmgrootheden inderdaad bedroe vend weinig af te weten en wat erger is 't kan ons niets schelen ook. Wij hechten n.l. nog aan 't idee, dat er in de kultureele ge schiedenis steeds verzamelpunten aan te wijzen zijn ? die 'n bepaalden geest ademen, 'n vaste richting vertegenwoordigen zonder dat 't er 'n sikkepit toe doet of de dragers van die kultureele principes tot n nationaliteit behooren. Chopin was 'n Pool, Liszt 'n Hongaar, Heine 'n Duitscher en zij allen waren Parijzenaars ! Zoo is in Hollywood de koude, berekenende, anti-artistieke Amerikaansche geest oppermachtig en voor ons blijven zij, die in dezen geest arbeiden Ameri kanen"?of zij Griffithen Milton Sillsheeten, dan wel De Mille en Valentino. Wie zich voor hun be lasting-aanslagen, amourettes of geboorteplaats interesseert, zoeke die wetenswaardigheden elders. Zoo is dan de Ufa gevallen en hiermee is aan 't bestaan eener onafhankelijke Europeesche film kunst voorloopig 'n eind gemaakt. Wat wacht ons nu? Hoe zal de nieuwe combinatie verder Werken welke vrijheid zal den Duitschen kun stenaars door de Vreemde Heerschers" gelaten worden? Niemand kan 't zeggen vast staat alleen, dat 'n sterke, artistieke beweging is te gronde gegaan.... God verhoede, dat deze fenix als 'n Amerikaansche adelaar uit haar assche herrijst! 'N KERSTFILM MACHTIG ALS EEN ADELAAR".Rembrandt. 'n Kerst-film ? ja, maar den hemel zij dank, zonder kerst-lichies en kerstboomen en Stille nacht, heilige nacht". In dezen tijd van malaise 'n ware weldaad ! 't Is 'n werk als Moeder Aarde" maar imposanter, machtiger en van nog grooter picturale schoonheid. Ook hier is de natuur een voudig weergegeven maar met Welke resultaten ! 't Is 'n weelde van kleur en licht 'n symphonie in grijzen en zwarten. Er valt weinig over te rede neeren of te theoretiseeren men kan haar alleen aanbevelen ? dringend aanbevelen. De schoonheid van zoo'n Defregger in zwart-wit moet tot iedereen doordringen ??tot de eenvoudigste!! en de weerspannigsten van geest. Daarbij is de handeling zeer boeiend en 't spel voortreffelijk. De typeering der bergbewoners is zeldzaam goed ? vooral 't ruwe, nobele masker van den houtvester (Carl de Vogt). Wie in deze dagen van stilstand en mis lukkingen 't hart in de schoenen voelt zinken, ga deze film zien. Hij zal er als 'n ander en beter mensen vandaan komen ! Kunstzaal VAN LIER naast het Postkantoor te Laren (N.-H.) ANTIQUITEITEN OOSTERSCHE KUNST SCHILDERIJEN NEGERPLASTIEK Dagelijks ook des Zondags geopend