DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2538 HET SPINHUIS ALS HOOFDBUREAU VAN POLITIE. DAARNAAST TOT DE VOLGENDE STEEG NOG ENKELE HUIZEN HET HOOFDBUREAU VAN POLITIE. RECHTS HET VOORMALIGE SPINHUIS. TOESTAND NA 1910 AMSTERDAMSCHE BIJZONDERHEDEN XXVI HET SPINHUIS Wanneer wij onze gewoonte Wilden volgen en onze lezers ook in het opschrift onmiddellijk wilden ori nteeren, zouden wij niet moeten spreken van het spin huis, maar van het hoofdbureau van politie. Want het is van dit gebouw, van dit complex van gebouwen, van deze historische plek, dat wij willen spreken. En dan heeft de oude Amsterdammer liet van zelf over het spinhuis, al is dit tuchthuis reeds bijna anderhalve eeuw van deze plek verdwenen. Maar de herinnering is nog niet verloren en wordt boven dien levendig gehouden door de belendende straten de Spinhuissteeg en de Dwarsspinhuissteeg. Wat was dan het spinhuis? In het laatst der zes tiende eeuw hield men zich in Amsterdam bezig met dezelfde vraag, die ook thans nog steeds aan de orde is: wat is de beste wh'ze van straffen, zoowel in het belang van den misdadiger a's in dat van de ?maatschappij? Die vraag was des te dringender in liet Amsterdam van die dagen, omdat de opkomende Welvaart van de stad een zeer groot aantal bedelaars en ander gcboefte, zooals men toen zeide, hier deed samenstroomt!!. Men moest wel iets doen om deze bevolking niet tot schade en schande te doen komen van de stad. tien der maatregelen, die destijds Werden genomen, was de stichting van liet rasphuis aan den Heiligew'cg, waarover wij vroeger hebben gesproken. lic n ander Was de opening van liet spin huis aan den Oudezijds Achterburgwal, waar nu het hoofdbureau van politie staat. Op deze plaats Wordt dus reeds sedert meer dan drie eeuwen met kracht aan de verbetering der maatschappij gewerkt. De scherpzinnige lezer zal hebben opgemerkt, dat er hier meteen een scheiding der sexeii Werd beoogd: het rasphuis was bestemd voor min de r sol ie de mannen, het spinhuis voor min respectabele vrouwen. In de beide namen wordt meteen de wijze van werkver schaffing aangegeven: de misdadige mannen raspten het braziliehout; de dames, die iiet pad der deugd hadden verlaten, Werden naar den vrouwelijken aard aan het spinnen gezet. Tot de oprichting van het spinhuis besloot de vroedschap in 15'JO. Daartoe werd het gebouw van het opgeheven St. Ursnlaklooster aangewezen, dat daartoe natuurlijk een verbouwing moest ondergaan. Van het klooster is thans niets meer over. Wat er in de zestiende eeuw nog van stond, is in 1643 geheel afgebrand. Toen is het spinhuis naar den stijl van die dagen weer op gebouwd; het huis op den hoek van den Achter burgwal en de Spinhuissteeg en dat terecht bij de jongste verbouwing is gespaard en gerestaureerd, is van 1645. De ingang van het spinhuis en misschien ook vroeger van het klooster was in de Spinhnissteeg. Daar had een dichter op verzoek van regenten een versgeplaatst, dat de bestemming van het huis duidelijk aangaf: Om schamele Meyskens, Maegden en Vrouwen, 't Bedelen, leech-gaen en doolw'ech te schouwen, Is dit Spin-huys glicstichf, soo men hier sicii mach : lilck laet sich niet verveeleii noch rouwen, Uyt charitaet, hieraan de handt te houwen, Wie weet wat hem oft de zijne noch gcschien mach. De laatste Waarschuwing w'as zeker Wel mensehkundig; men weet nooit, waartoe de meiisch vervallen kan. Maar overigens was het gedicht in /.achten toon gehouden: van strafbedreiging wa.s geen sprake. Maar dat werd weldra anders. Waarschijnlijk ook is al spoedig het uitvaagsel van het vrouwelijk Amsterdam in het spinhuis opgenomen. Als er in Itid7 een nieuwe poort w'ordt gemaakt, houwt Hendrick de Kuiser ?' - - - l i,. l" in ni-it- m /1 r (O i t il.. i . : .? l i t i , . ? i + zijn gading volop vinden. Onze oude stadsbeschrij vers zijn gewoonlijk zeer breed in hun verhaal. Het spinhuis was het gewone tuchthuis voor vrou wen. Het schijnt ook wel, dat het gehalte der dames in den loop der zeventiende eeuw wat verbeterde. Wij lezen toch, dat meisjes, die door de ouders of voogden niet waren te regeeren, op verzoek van de ouders of voogden door het gerecht in het spinhuis konden worden geplaatst. Wij teekenen aan, dat voor deze meisjes met al te vrije levensopvattingen drie geheime vertrekken waren ingericht, waar zij over de voorrechten van een zedig en kuisell leven konden nadenken. Zoo iets zou nauwelijks mogelijk zijn geweest, zoo het spinhuis alleen door vrouwelijk uitschot uas bewoond geweest. Inderdaad blijkt dat ook niet het geval te zijn geweest. Want men kon, mhs vrouw zijnde, voor allerlei pekelzonden in het spinhuis worden geconfineerd. In i082 werd doorliet gerecht een keur uitgevaardigd van de dienstboden", die voor de kennis van de dienstverhoudingeii van dien tijd zeer leerzaam is. I laann wordt aan de dienst boden ook het .juhbekakken" (kwaadspreken) streng Verboden. Iloorl, hoe mime liecreii van den gei\ elite van den slede van Amsterdam dat ernstig en gemoedelijk vaderlijk d. en : Item, da t geen Kiugts Kameniers, Meyden, Naysters of MiniKinoers iets van 't neen ten huvse daar zij dienen komt Voor te daarvoor een relief in marmer, dat de justitie af beeldt met den geese! gewapend, waai mede zij tv.ee tuchtelingcn bedreigt. Hn voor wie liet m g niet begreep, schreef Hooft er de bekende dichtregelen onder: Schrik niet. Ik wreek geen quant; maar dwing tot (gnet; Straf is mijn hant: maar lieflijk mijn gcmott. Relief en gedicht zijn in 1782 naar het Nieuwe Werkhuis in de Nieuwe Kerkstraat overgebracht. Na de verbouwing van het hoofdcommissariaat van politie in UU l zijn beide terecht weer op hun oude plaats aan de Spinhnissteeg aangebracht. Wie weten Wil, hoe het spinhuis was ingericht, kan in oudere en nieuwere beschrijvingen van Amsterdam Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER 6 Co. -?- ? M DEN HAAG ?-?=> ??-' -s AMSTERDAM - ARNHEM Verz. van Tentoonstellinggoederen HET SPINHUIS OMSTREEKS 1783. PKENT VAN ' HET SPIMICI>, vi<-<n:<,i:i' j (Di-: CI.ICIIÉS ZIJN OMT. j TOT |[oolT>e»MM[S>\RN DAITKR (1>"<>3) : VAN SCHUIT N WARENDOK1-)