20 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2540 BIOSCOPY door L. J. JORDAAN GLORIA SWANSON. MADAME SANS-ÜNE Tuschinsky. l N als ik dan maareen borrel voor de stervende sjldaten heb ge schonken, dan heb ik meer voor hen gedaan,dan Uwe Majesteiten, die haar kronen slechts uit hun bloed hadden op te rapen ! Nog hoor ik mevrouw Mann de be roemde klaus zeggen nog zie ik haa" onder deze Woorden tien duim grooter Worden nog on derga ik de diepe ontroering, die haar machtig sonoor geluid wist te wekken nog tril ik onder de emotie, die zich gedurende deze pak kende scène in de zaal opeenhooptc en uitbarstte in een stormachtig gejuich, dat als een machtigen donder de felle bliksem van haar woorden volgde. Het was volkskunst in den vollen, nobelcn zin van het woord en alleen het genie der B uiwmeesters wist uit deze grove melo-dramatiek instinctief liet groote het algemeen menschelijke te vatten en op te voeren ver boven het niveau van het stuk. Immers niet in de armoedige tooneel-revolutie niet in de dikke woorden niet in de vrij goedkoope grappigheid van de hertogin-marketentster scholen de geheimen van het succes. Maar in moment n als uit?wanneer uit het geharrewar van stekelighcidjes, insinuaties en verkapte belecdigingen plotsJing een vrouw naar voren treedt levend en bluedrijk symbool van nobele, warme mcnschelijkheid Het moet Mevrouw Mann wonderlijk te moede zijn geweest, toen zij haar oude glansrol bewerkende voor film-bijschriften, deze herschepping aan zich voorbij zag eaan. Wat een verschil met haar SansGêne ' ! Haar Cathcrine leefde in een ruimte van ettelijke vierkante meters binnen de e<nigszir.s wiebelende muren van linnen paleizen te midden van volksmenigten, <lie acht a tien man sterk waren en de heele glorie van het eerste Fransche Keizerrijk kwam uit de ztiinig-behecrde rcquisieten-kamer van den braven ouden Aa'ron Pereira. En ziehier een Hertogin van Dantzig, die den authentieken hemel van Frankrijk boven zich heeft die haar inspiratie kan puttin uit het legendaire Versailles-zclf -- ten wier gerieve bataljons figuranten zijn gemobiliseerd ... .Welk een verschil ! Hoe moet Mevrouw Mann verslagen hebben gezeten tegenover z<ilk een monteering, tegenover zulk een rijkdom en hoe moeten haar de vuisten -- de vuisten van de kord; te, temperamentvolle Saus Gêne" im mers! gejeukt hebben om deze Catherine Hubscher weg te werken en haar plaats injte nemen, teneinde wat leven en grootheid te brengen in deze kille, gelikte, volmaakte omgeving. Want de Paramount heeft voor alles gezorgd: de paleizen, de landschappen, de barricades, de reiskoetsen, de CvStumes, de kronen alles is echt of nauwkeurig gecopieerd tot de ber einde snuifdoos van den Keizer toe. Het is dan ook volkomen begrij pelijk, dat men bij zooveel besognes een kleinigheid over 't hoofd ziet al kan dat noodlottige gevolgen hebben. Zooals hier het geval is want gelijk ik zeide: de Paramount heeft om alles gedacht zij heeft slechts n ding vergeten den Kunstenaar ! der cinematografie geen sprake kunnen zijn. Daarom Weg met de Swansun's, de Talmadge's,deValentino's Weg met deze hinderlijke, millioenen verslindende mediocriteiten wég met hen van het eerste plan en terug naar de gelikte society-spelletjes, waar zij behooren.... Weg met hen alle modeplaat- en Magazine" aesthetici ten spijt ! Het is me een buitengewoon voorrecht eens voor al met Gloria Swanson in deze kolommen te kunnen afrekenen zooals ik met haar mannelijken tegen hanger, den heer Valentino, heb mogen doen. En met de critici, die haar de hand boven 't hoofd houden en deze gladde middelmatigheid verdedigen met vaagheden als dat zij wel wat meer kan, dan een costuum dragen". Het is noodig want ver boven deze persoonlijke onbelangrijkheden, staat hun beteekenis voor de ontwikkeling van de film-kunst. Ik heb 't al vroeger gezegd: zij zijn hinderpalen sta-in-denwegs zij absorbeereii kapitalen aan geld en energie terwille van hun zeer matige prestaties en houden het begrip en den smaak van het groote pu bliek kunstmatig op het peil van min of meer goed verzorgd amusement. Zoolang zij duizenden dollars per dag verdienen en de serviele koppen der Amerikaansche film-koningen op hol brengen zoolang zij de krachten der groote film-trusts syste matisch uitbuiten en verspillen aan de Waanzinnige monteering van hun onbelangrijke persoonlijkheden . ...z"olang zal van een normalen, artistieken groei Als dit niet de groote kans voor Gloria Swaiison is wat moet het dan wél zijn? Totnogtoe zagen we haar hoofdzakelijk in onbenullige comedietjes s-entimcnteele society-stukjes of pakkende avoiiturenge se h i.; de nissen . . . . klein werk, dat zij knap en vlot speelt, maar waarvan zij niets weet te maken, dat haar belachelijk opgedreven reputatie ook maar eenigszins Wettigt. Nu echterwordt haarde gelegenheid geboden groot Werk te doen nu Wordt haar de kans gegeven zich te nieten met de werkelijk-groote kunstenaars, in een karakter, dat als dankbare spcelroi zijn Weerga moet zoeken. En onder Welke bevoorrechte omstandigheden ! De eerste krachten der Comedie Franchise" staan haar ter zijde de Musea van Frankrijk worden geplunderd c..m haar een waardige omgeving te bezorgen historische plekken gronds, wier legendaire naam alleen reeds een kunstenaar inspireert, zijn voor haar opengesteld. Met al deze fantastische hulpmiddelen en gesteund door een daverende reclame aanvaardt zij haar taak.... en wat brengt zij ervan terecht ! Ik bid u gaat het zien en oordeelt zelf. . . . wat hangt zij ervan u-acht ! Wat duet zij met de scène, die ik in 't begin van dit artikel aanhaalde en die een kunstenares ais Mevrouw Mann onsterfelijk maakte? Zij voelt niets van de grootheid en de m blcsse, die hier het karakter bepalen en verheffen boven h-et operette-peil - - zij heeft blijkbaar geen begrip van de spelmi.gelijk heden, die hier voor het grijpen liggen. Zij speelt de verontwaardigde. Sans-Géne als een kijvend vischwijf zij spreekt de hen.ïeke woorden met de handen in de zij, vinnige oogen en een snaterenden bek - - geen spoor van extase, van visionnaire groot heid, als zij vertelt van de gewonde en stervende sildaten, haar oude kameraden --- geen zweem van verhevenheid als zij de Revolutie noemt.... niets, niets, niets van dit alles. Een ordinaire scheldpartij de rel van een burger-juffrouw, die haar vijanden eens effetjes de waarheid' z.gt. Het debat kan evi.iigoed een verstopte gootsteen betreffen, als de eer van het Groote Leger. Met deze se ne staat of valt de rol wat er aan voorafgaat is de aanloop, de voorbereiding tot dit hoogtepunt wat er op volgt het bevredigendnaspel. Want noch de (overigens tot op 't been afgezaagde) canaljeuze grapjes en ondetigeiidheidjes in de wasscherij noch de fatsoenlijke uitbundigheid op het revolutie-bal noch de goedkoope geestigheid in de uitbeelding van de hertogin parvenue redden een creatie, waaraan alle grootheid, alle sentiment, alle ontroering ontbreekt. Men behoeft overigens slechts de ,,close-up" te zien, dat verraderlijke a-gister, Waarover de film kunstenaar beschikt on. te weten hoe \.einig deze kleine ziel te zeggen heeft, l let zijn deze koude, blinkende oogen, die nimmer de Ontroering in het gelaat hebben gezien het is deze harde, ongevoelige mond, die nooit pijnlijk Vertrok onder de smartclij\e verrukking van de waarachtige kunst-daad. Het is de ten tioon geheven middelmatigheid, die hier in al haa: armoede te kijk staat het is Gloria Swanson, de Glorieuze Gloria, die groote kunst wou brengen en jammerlijk tekort schoot. En achter dit kleine, machteloze gedoe rijst een schim op - de schim van de eenige waarachtige kunstenaas, die de film ooit voortbracht van de eenige v,'ou\\, die de Grootheid en de Liefde en de Opperste Ontroering op lu-t witte doek kon weerge ven. Asta Nielsen, de f Ce n/a me en Miskevde. heeft haar film-leven den laatsten tijd moeten voortsiccpep VAN NELLE'S TABAK KWALITEIT ALOM VERKRIJGBAAR temidden van twaalfderangsch troepen, in minder waardige drama's, armoedig en ordinair gemonteerd. Men heeft haar vergeten en zij is stil uit de film-wereld verdwenen, om p!a;<ts te maken voor de honncponnige onbediiidcndheden, die de redding zijn van alle bioscoop-recettes en de vreugd van alle vietixmarcheurs. Maar bij stumperige pogingen, bij kunst parodieën alsdeze luidruchtige en leege Amerikaansche Juimbug rijst de herinnering aan Asta's prachtig, gevoelig masker op, als een verwijt en een hoon ! Wanneer ik nu /.eg, dankbaar te zijn, dat het theater Tus J'.msky ons niet deze film heeft laten kennis maken, dan is het volstrekt niet als ironie bedoeld, liet behoort tot de groote gebeurtenissen van dit seizoen en onze studie van de ontwikkeling der film-kunst zou nimmer volledig kunnen :-ijn, wanneer We ons oordeel ook over deze excessen niet zouden kiiiineii vormen. Men vergcte niet, dat een directie, die <.ns Saus Gein" bracht ? ook straks de niet minder kostbare Goldtïish" kan brengen. Het eene is e-en teleurst Mr.g geweest --- het andere zai, naar alle Waarschijnlijkheid, een triomf zijn. Om verschillende redenen moet ik een bezoek aan Madame SausGcne" dan ook sterk adviseerui. In de eerste plaats zal men er zich niet vervelen: de kostbare, historische monteering maakt het tot een merkwaardig kijkspel. In de twee-de plaats is 't een buitengewoon leerzaam studie-object als voorbeeld van de, in alle details pijnlijk verzorgde-, en nochtans volmaakt kunst-lot ze film. in de derde e-n laatste plaats geeft zij een 011barmhartig-zi.ivere waarde-bepaling van Gloria SwanS'iii als groot kunstenares". E.i daar was 't me- in hoofdzaak (.m te doen ! J. S. MEUWSEN, Hofl. A'dam-R'dam-Den Haag. DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND NIEUWE UITGAVEN COR BKUYN en N. Tj. SWILKSTRA, Langs upwuartsclie wegen. IV geschiede-nis van het Nederland se hèVolk voor de hoogere klassen van de- Lagere School. Tweede- deeltje met 71 plaatjes. L'itgave van J. B. Wolters' uitgevers Mij. te Groningen den Haag. M. F. J. WOI.ÏKRS, Verschijnselen uit het Ieren der .\'eilerliinihche taal. Uitgave van Nijgh e-n van Ditmar's uitgeversmaatschappij te Rnlterdaiii. Dit Werkje is bestelnet voor stndeeanekn Voor de hoofdakte en voor de leerlingen der Hoogste klasse van Kweek- en Nirmaalschuol. 'm hoofdzaak bestaat het uit lessen, gegeven o.a. aan den huofdakiecursus te Hilversum, aangevuld met Ge ervaringen, opgedaan bij de hoofdakte-examens in i'.i24. P. WIJDENES en Dr. P. G. VAN DE VLIET, Algebra voor Haagere l landelsselinlei'. en vuur de Acte K. XII. Uitgave van P. N.iordiiolf ie Groningen. Df 2e Twintig linnleitnisneden van leerlingen eener il.li.S. V. Uitgegeven, toegelicht en van e-en voorwoord voor/ien door hun leeraar J. (i. Jordens. Ge-drukt te Groningen bij II. N. Werkman. De opzet van deze serie is om te- komen tot juister wa.iul'eering van kinderwerk in het alge meen, van kindergrafiek in het bij/.onder. Om de kans het gestelde doei te heieiken grooter te maken, voorzag de samensteller het werk zijner leerlingen van opschriften. J. H. BOOT. Het styleeren en toepasten van natuur vormen in vliikurtliiiiient. Twee-ele, gewijzigde druk. Uitgave van ele uitgevers-maatschappij Kosmos" te Amsterdam. DEN HAAG LUNCHROOM DE BIJENKORF" WAGENSTRAAT -t5-45a LUNCH 75 et, van 12-2 uur