No. 2542 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 Teekening voor de Groene Amsterdammer", door Wybo Meyer hield deze week eene lezing over De waarde van het boek in het leven" NIEUWE ENGELSE LITTERATUUR DOOR WILLEiM VAN DOORN A. DUBLIN MYSTIC (A. E.) Voices of the Stones by A.E.-Macmillan, 1925?3, 6 Ik heb me al verscheidene malen laten uitleggen waarom Oeorge W. Russell, schrijver, schilder en «konoom, z'n litterair werk doet verschijnen onder ?de schuilletters A. E., en even zovele malen heb ik 't Weer vergeten. Dus zal 't waarschijnlik de lezer niet ?deren als 'm zo'n belangrijke examenwetenswaardigheid onthouden wordt. De persoon in kwestie is 'n Iers theosoof en mysticus, en hij is dit anders dan z'n landsman Yeats, dij het mysticisme voor artistieke doeleinden exploiteert uit overtuiging en verzekerdheid van hart. En iedereen mag dit geest verwant of niet respecteren, temeer daar Russell's letterkundig Werk het zuivere ontspruits^l is van genoemde voedingsbodem. Hij is geen zoeker of ?dwaler. Jaren geleden, bij 't verschijnen van z'n eerste bundel, verklaarde hij al: dat zijn geest 'n afscheiding is van de Al-geest; dat z'n aardse bestaan, eeuwen ?en eeuwen herhaald en bestendigd, hem is opgelegd om 'n nog steeds niet volbrachte taak te vervullen; maar dat 'm onderweg het heimwee steeds bekruipt, en dat z'n gedichten bestemd zijn om 'm bij z'n thuisweg te bemoedigen. Ik zie hier 'n innerlike tegen spraak, die A. E. natuurlik niet ziet. Dit ultra-romantiese verlangen naar opgaan in, en oplossen in, de Algeest", is vorm-ontkenning of liever vormversmading. Gedichten zijn gedichten krachtens d'r vorm. Dus men troost zich met vormen op z'n weg maar vorrrt-bevrijding. Mij dunkt, voor 'n levens beschouwing als deze, past 'n uiting als van Whitman, om nu maar 'n grote te noemen en de talrijke kleine Whitmannetjes van heden stilzwijgend voorbij te gaan ; past 'n chaotiese uiting. A. E. is in z'n nieuwe bundel zo geprononceerd romanties als ooit. De opvatting, dat liefde tot od liefde tot de medemens in zich sluit, is minstens zo oud als het Christendom. De bekende regels van Coleridge in z'n Andent Mariner": He pruyeth \vcll who loveth well Both man and bird and beast, bestaan omtrent honderddertig jaar, maar het sentiment is ?dat van Franciscus van Assisi. Voor A. E.'s opdracht aan z'n mededichter en landgenoot Padraic Colum .kan ik geen parallel vinden: I made these verses in a rocky land, And I have named them Voices of the Stones, Although they do not keep that innocence Was shed on me when qniet made me kin To the cold immobile herd. All things have changed From primal nature save these stones: all things Since Eden, bird and beast and fin, have strayed Far from that shining garden of His thought: We also. Only the humble stones have kept Their morning starriness of purity Immutable. Being unfallen they breathe Only unfallen life; and with my check Pressed to their roughness I had part regained My morning starriness.... Mensenrijk, dierenrijk, plantenrijk, 't is alles boos en voos; alleen de gesteenten vinden genade omdat ze de staat der genade hebben bewaard.... De theorie komt me, op allerlei gronden, waaronder theologiese (zie Genesis III: 17 en 18, rotsen zijn 'n deel van het aardrijk, en ze verweren, en brengen doornen en distelen voort !) zeer bedenkelik voor, en zij die zich 'n dichter voorstellen als 'n ziener en 'n van-üod-begenadigd wezen, moeten maar zien hoe ze dit goed praten. A priori zou men kunnen beweren dat A. E.'s gevoel voor de rotsen in wezen niet veel zal verschillen van wat Jan Pieter Heye (door verdwaasde modernen lager gesteld dan Speenhoff) ondervond in 't woud: Daar voelt hij op zich nederdalcn Des Heren gunst, des Heren vree.... Anderzijds zou men hier het mooie woord willen te pas-brengen van 'n hier te lande onbekende zeventiende-eeuwer, Edmund Waller, die kort voor z'n dood schreef: The soul's dark cottage, battered and dccayed, Lets in nevv life through chinks that time has made. Maar op A. E., geboren in 1807, is dit toch bezwaatiik van toepassing. We hebben hier te doen met 'n levenshouding die zich met de loop der jaren accentueert, zodat we gerust het ogenblik kunnen tegemoet zien waarop de dichter, die het jaren geleden zocht bij het gras / begin tlirongli the grass once again to bc bonnet to the Lord, het ook van de rotsen niet meer hebben moet, en dies heul en troost gaat zoeken bij lava, magma, en chaos. Intussen hebben de rotsen aan A. E. materiaal verschaft voor 'n mooie bundel. We kunnen z'n wereldbeschouwing afwijzen, z'n levenshouding be schouwen als 'n parti pris; maar z'n verzen laten zich van buiten leren, en ongezien meenemen. Er komen in 't mensenleven stemmingen voor, waarin men, zij het maar voor 'n poos, het gaarne met A. E. eens is, en waarin men in ieder geval geniet van de artistieke ecrlikheid van deze mysticus, die bij 't aanschouwen van 'n schitterend natuurtafereel denkt aan z'n eigen hoge staat, en zich als volgt uit: To bring this loveliness to be, Even for an hou r, the Builder must Have wrought in the laboratory Of many a star for its sweet dust. Oh, to make possible that heart And that gay breath so lightly sighed; What agony was in the art ! How many gods were crucified ! DE APOLOGIE VAN '\ GEWEZEN i /:\V/\DVOEKDEK. India as I Knew It 1885-1925; by Sic Michacl O'Dwyer. Constable, 1925, -?18; - . Enige weken geleden is Edmund Candler gestorven, de begaafde schrijver van Siri Ram, Revolutionist, en van deszelfs vervolg: Abdicution. Beide boeken, die getuigen van veel inenselik begrijpen, zijn indertijd door mij in dit blad besproken. Beide zijn in wezen objektief: de schrijver is niet tuk op sensatie, treedt niet op als pleitbezorger voor een partij, erkent ten voile het vele grote werk door de Britten in Indie verricht, alsook het feit, dat de gemiddelde Hindoe noch 'n Mahatma is noch 'n poetiese snoes. Het is gewenst boeken als de zijne te lezen voor of na, en te leggen naast, het grote verweerschrift van de exLieutenant Governor van de Punjab, van de man die naast Generaal Dyer verantwoordelik was voor het bloedbad van Amritsar in 1919. 't Is natuurlik niet te doen, binnen 't voor mij beschikbare bestek het lijvige, doorlopend gedokurnenteerde, en van index en kaarten voorziene boek op de voet te volgen, of zelfs te streven naar 'n over zicht. Ook is m'n opvatting van taak en wezen der Historie niet zo simplisties. dat ik terstond klaar zou staan met mijn oordeel in deze. Trouwens, bij histoire contemporaine past altijd voorzichtigheid. In 1857 brak de grote Sepoy-opstand uit, en met de uiterste moeite werd ie bedwongen door Nicholson, Havelock, Lawrence en anderen. Welnu, de wreed heden toenmaals van overwinnaarskant gepleegd het stukschieten voor 'n kanon daargelaten, want dat viel niet te verdonkeremanen ??- die wreedheden beginnen nu pas goed en wel aan 't licht te komen. Misschien echter zullen We in zake de recente BritsIndiese strubbelingen eerder op de hoogte zijn. De muiterij van '57 gebeurde nog in de tijd van 't zeil schip en van de East India Company; en men mag aannemen dat, hiermee in overeenstemming, de waarheid minder vlug ter been was dan tans, nu de Engelen van Mons en de Kadaververwertung beide niet alleen verzinsels zijn gebleken, maar verzinsjls wier verzinners bekend zijn en bekend hebben. 'n Paar punten echter verdienen zeker aandacht. Ten eerste is Sir Michael O'Dwyer 'n ras-Ier, en als ie Johnson of Holroyd heette zou men over 'm praten als over 'n Engelsman van 't zuiverste water, i'iwv BEREKENT U zelf het voordeel, dat een Radio-Installatie ver schaft. Prijs, compleet met toebehooren en plaatsing onder garantie door geheel Nederland f 250. JOS. HARTOG Hoofdsteeg 17 Nobelstraat 28 Tel. 3343 Tel. 1063 ROTTERDAM UTRECHT N.B. Levering kan in verband met loopende aanvragen niet binnen veertien dagen geschieden. inc/i a Sttxon *). Ten tweede laat deze ras-Ier, die trots is op z'n afstamming, zich vrij geringschattend uit over de Ierse revolutie, over Ierse propagandisten met de daad, en over de verkregen en alsnog te ver krijgen gouden vruchten van de afscheiding. En nu zegt ie: de Ieren zijn in meerdere mate .-n natie dan de meeste die men taiis tot Europese staten ziet georganiseerd of gedesorganiseerd. En de vooruit zichten van de Ieren zijn geenszins gunstig. Wat zal er te verwachten zijn van Home Rule, Sn'aruj, voor de zo enorm uiteenlopende 315 millioen bewoners van Brits Indië, \vitli its infinite variety of races, creeds, and traditions, and its appalling inequalities in social and political development'? En Ierland is kleiner dan elk van de vijf onderdelen van de Piinjab ! Niet alleen geeft de schrijver 'n krachtige ver dediging van Generaal Dyer, die tegen de duizenden oproerigen in Amritsar moest optreden met vijftig man Sepoy infanterie benevens veertig enkel met vechtmessen (kukris) gewapende urkhas. Hij geeft van het gehele proces 'n zo volledig mogelik verslag. En in 'n lang, met overtuiging geschreven hoofdstuk betoogt ie dat I tut ia is nat a last dominion, mits de Britten zelf niet gaan twijfelen aan hun taak en aan hun eigen capaciteiten voor die taak. In spite of our eftorts to lose it, the Dominion is not yet lost". De grote verdrukkers van de meer dan 120 millioen stakkers die onder aan de Indiese kaste-ladder staan, zijn de Brahmins, en hier wordt Sir Michacl venijnig - liet is voornamelik met die Brahmins dat de Britse socialisten betrekkingen onderhouden. Want only tlwse who can niake a nuise in the fainiliar poli tica/ jargon of the West are thonght worthy of a hearing. * * * ROMANS. Lovc Gods Bi; Martin Mills. -- Constable. 1923. 7 6.' This Old Man. By Gertrndc Bone - Masmülan, 1925. 6 . Beide boeken zijn lezenswaard. Wie wat Wil Weten omtrent die beweging in de Engelse Staatskerk die men aanduidt met het woord Anglo-Catholicism (Chesterton behoorde er vroeger toe en 't heeft 'n hele tijd geduurd voor hij de knoop maar doorhakte en Rooms werd), wie dat wil die kan hier terecht. Mooi komt de beweging er niet af. .Alles komt in 't verhaal ten slofte neer op zinnelike indrukken, van Italiaanse primitieven en de Co te d'Azur, van kerkelike plechtig heden en van mooie meisjes. Ook gaat de held en retraite en luistert naar allerlei beweringen en vertogen waartegen hij gaarne zou opkomen en waaraan hij ten slotte gaarne ontsnapt. Leg het boek naast Ycust, Alton Locke, of Two Years Ago, van de felle Protestant Charles Kingsley (leest iemand deze zeventigjarige!! nog? ze zijn 't gerust nog wel waard), raadpleeg dan de thermometer, en gij zult zien dat Martin Mills minder overtnigingswarmte uitstraalt. En dat ie alles vrijwel beschouwt als 'n Jan-Klaasscn-spul. Warmte, geen godsdienstige zozeer als wel humani taire, is daarentegen de mooiste kwaliteit van This Old Man. Het keurig verzorgde boek, met het geelste moedertje van Muirhead Bone als illustratie, is eenvoudig van bouw, amper 'n verhaal; eigenlik 'n serie dorps-vinjetten. Op eigenaardige wijze zijn 't lot van 'n kimstenaarsgezin en dat van 'n oude vrachtrijder verbonden en vervlochten, niet door enigerlei intrige maar door de onweerstaanbare invloed ten goede die van hoogstaande en onzelf zuchtige karakters uitgaat. Ter geruststelling van aanstaande lezers dieiie dat het verhaal buiten de sentimentele rubriek valt van.... zoveel populairs dat uit Engeland komt. En populair wordt het ook niet; maar van 'u vast hoewel bescheiden plaatsje kan het verzekerd xijn. *) Van geboorte (blz. 438) Lucrethis. Rooms-Katholiek, citeert PAST STALEN RAM EN TOE VAN DE KON.FABR.F.W.BRAAT-DELFT SPECIALITEIT: VERZINKTE^STALEN RAMEN.