No. 2544 GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND iet beton en het asfaltstellen daartoe zeer wel in. staat. Amsterdamen andere plaatsen geven daarvan :het afdoend bewijs. N.B. Als curiositeit publiceeren we bij deze be:schouwing een serie Oud-Hollandsche wandtegeltjes met voorstellingen van verschillende soorten van .bouwwerken, alle op terpen gelegen. Zij komen in ;groot aantal voor in de schouwen van verschillende oude boerderijen in het Gooi. Dit is te merkwaardiger, ?daar men in deze streek maar zelden last van te veel ?water heeft. Wel van het tegendeel ! INDISCHE CAüSERIEËN DOOR MR. H. G. KOSTER Latah AX/" IE pas in Indié' is, zet nijg al eens groote oogen * ? op bij al het nieuwe en vreemde, dat hem ?omringt. Maar zelden toch heb ik grooter verbazing aanschouwd dan bij hen, die voor het eerst kennis maakten met de verschijnselen van lata/i. Latah is eigenlijk de naam eener ziekte, die voornamelijk bij inlandsche vrouwen voorkomt. Zij bestaat hierin, dat ?de lijderes alle bewegingen, die men haar voordoet, getrouw nabootst, ook alle woorden, die men tot haar spreekt, letterlijk herhaalt. Zegt men tot zulk een vrouw: ,,eli, ma mistilatah?" (ben je latah, vrouwlje?) 'dan antwoordt zij niet met ja of neen, maar repeteert als volgt: ch. ... ma.. . . misti latah. . . . misti datah.... latah.... latah. Als iemand met een latahvrouw proeven neemt (vele lieden krijgen bij het ontwaren dezer vrouwen een onbedwingbare neiging tot proefnemen) roepen proefnemer en sujet u het .beeld voor oogen van twee kinderen die het bekende .spelletje doen van alle vogels vliegen" of van zoo zijn onze manieren". Geeft ge uzelf een flinke klap in .het gelaat, de latah-vrouw zal zich op dezelfde wijze kastijden; trekt ge uw jas uit, de latah-vrouw ontdoet zich van haar baadje: gaat ge dansen, zij huppelt u na; maar ge ziet het haar aan, dat uw suggestie haar ergert en pijn doet. Multatuli, in wiens werken zoo vele zuiver geobser veerde Indische tafereeltjes voorkomen, heeft in Idee 891 een paar gevallen van latah beschreven. Hij verhaalt als volgt: op de passar te Tanah abang te Batavia zat een oud vrouwtje, dat de kost verdiende met het blazen van figuurtjes uit gom en suiker. De stumpert was zeer handig en leverde in tien tellen schuitjes, hoenders, bloemen, al wat de jeugd verkoos. En duur was ze niet. Men had mij gezegd, dat die vrouw latah was en ik nam er de proef van. Ik bestelde 't een en ander en wierp mijn sigaar weg op 't oogenblik toen zij mij het verlangde voorwerp overhandigen wilde. Zij smeet het op den grond en verontschuldigde zich met ee:i verdrietig ai»pi>ng, tiieun, ininti saju bikiti lain (vergeving, mijnheer, dadelijk maak ik een ander). Toen ik en de andere omstanders hierop begonnen te lachen, lachte zij ons gillend na. Om te beproeven hoever de zinneloosheid gaan zou, wierp ik iets omhoog en sloeg het horizontaal weg. Oogenblikkelijk oorveegde zij haar keteltje met gesmolten gomsuiker". Multatuli, steeds geneigd den inlander te verheerlijken ten koste van zijn eigen ras en volk, voegt er aan toe, dat haar landgenooten geen misbruik maakten van haar ziekte, zooals zijns inziens Euro peanen gedaan zouden hebben. Nu, dat vrouwtje van Tanah abang was dan een zeer fortuinlijk vrouwtje, want doorgaans worden latah-vrouwen in de kampong erg geplaagd, vooral door kinderen. Opgeschoten knapen vermaken zich veelal door haar liederlijke woorden voor te zeggen, die de arme dan onder hevige ?schaamte nazegt. De ongelukkige vrouwen smeeken wel dat de plaaggeest toch ophouden mag, doch zij ?geraken al imiteerende, steeds meer in de war tot radeloos wordcns toe. Ook trof Multatuli eens een latah-vrouw aan hij Mevrouw Cambier te Menado. Mevrouw Cambier was in Multatuli's dagen een dame beroemd om haar gast vrijheid; zij had altijd een huis vol logé's. De baboe was latah en bediende aan tafel. Mevrouw Cambier verzocht haar gasten dringend toch vooral niets te 'laten vallen, want o wee als dit geschiedde. . . . alles wat baboe maar in handen had, heele stapels horden, ?schalen, sauskommen verhuisden dan dadelijk even eens naar den vloer. Zeer zonderling is dat de latah-vrouwen niet alleen herhalen, maar ook allerlei zotte taal uitslaan, die in geen enkel verband staat tot de situatie, vooral be dienen zij zich van uitdrukkingen, waarin iets van een ?Chinees voorkomt, bij voorbeeld Tjina lollcng of CRISIS-CARNA VAL Teekening voor ,,de Groene Amsterdammer door L. J Jordaan BATENBURG & FOLMER (G. W. FOLMER i DEN HAAG, HUYGENSPARK 22 BERGPLAATSEN VOOR INBOEDELS MET SAFE-INRICHTING VERHUIZINGEN ONDER GARANTIE INTERNATIONALE TRANSPORTEN HKTJ)K.MASO_i;ï-;iVAN LI M UU KG l A Tjina babi, qualificaties, die - vrij vertaald be duiden beroerde Chinees. In een oud Indisch tijdschrift vond ik het verhaal van een dame van gemengd bloed, die in den schouwburg op het tooneel een scène zag, waarin de acteur een kaars laat vallen. Onder het roepen van Tjina lullen^ wierp zij met kracht haar waaier in het parterre, juist op het hoofd van een bezoeker, die een en al aandacht was voor het spel en duchtig boos werd. Schouwburg- en bioscoopbezoek is voor dergelijke dames even onaangenaam als ge vaarlijk. Men denke eens aan de hol- en sinijtfilms van het Charley Chaplin-genre. Reeds het afleggen van be zoeken kan tot onplezierige verwikkelingen leiden, zooals het volgend geval leert. Een dame van half Indischen bloede verborg gaarne deze afstamming; ook was zij lichtelijk latah. Zij kwam op een soiree en had juist beweerd geen woord Maleisch te ver staan. Plotseling laat een der bedienden iets vallen voor de voeten van een deftig oud heer. Onze dame maakt een schrikgebaar, werpt haar glaasje limonade op den grond en roept met luider stem: adoch. t/nin^ 'l'iiini ian£ tut'ti inati tli ^tirt'iijf '. (ai, als de ouwe Chi nees dood is, word-ie gebakken ') De oude heer woedend. Tableau en schandaal ! Niet onvermeld mag blijven, dat de latah-verschijnselen ook vaak gesimuleerd worden. Vooreerst uit ..aanstellerii" door vrouwen, die zich interessant willen maken. Soms ook heeft de simulatie t'iuantieele motieven. Ik herinner mij een opkoopster van oude flesschen. die voorgaf lataii te zijn: zij legde het er op aan. da! men haar hetir flesschen stuk deed slaan. Speculeerend op het billijkheii^gevoel der l iropecsche ..proefn.eiiieiV vroeg zij \oov de aangerichie verwoesting een groote schadeloosstelling, Een andere sinr.i'a;re \v,<< een Indo-Europecsche vrouw van /eer QQKTFRED:.IPOESKE ZANDBLAD - SIGAREN 8 enIO ets. goeden huize, die door ongelukkige levensomstandig heden lager en lager gedaald, in de kampong terecht gekomen was en uit bedelen ging. Door zich als latah voor te doen, wist zij medelijden op te wekken en haalde eenig geld op, waarvoor zij drank in opium kocht. Al geven de latah-verschijnselen nog al eens stof tot vroolijkluid, toeh zou ik ieder lezer, die in Indi latahvrouwen ontmoet, op het hart willen dukken: plaagt deze ongelnkkigen nimmer; neemt ook geen proeven met haar; tracht geen geveinsde latah te ontmaskeren. Want plagerij van hulpbehoevende vrouwen is wreed en laf; proefnemingen late men aan de wetenschap over; eii liet ontmaskeren van simulailten behoort tot de l aak der jusi i t ie ! KONINKLIJKE BAZAR 8'J, ZEESTRAAT I) E N H A A G WAAR "S HOPPING" WORDT EEN VERFIJND GENOEGEN