?No. 2544 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND ILJA EHRENBURG DOOR NICO ROST Ehrenburg s werken zijn voor ons van belang, omdat zi] ons in een geestessfeer verplaatsen die misschien die der naaste toekomst is. /^\ NDERde Europeesche jongeren neemt Ilja Ehren^ burg een eerste plaats in. Meeren meer wordt zijn naam genoemd, meer en meer verschijnen Fransche, uitsche en Engelsche vertalingen van zijn werk. Hoewel hij geen Sowjet-Rus is, geen communist, integendeel, bij het begin der revolutie (naar ik meen in Kiew) zelfs in contra-revolutionaire kringen ver keerde, bezit zijn naam ook in S:>wjet-Rusland een grooten klank. Toen ik het vorig jaar Lunatscharski bezocht en met hem sprak over de moderne Russische literatuur, noemde ook deze mij den naam Ilja Ehren hurg alsdienvan een dichter van wien hij in de toe komst zeer veel meende te kunnen verwachten. Ik heb dezen dichter enkele malen ontmoet. De eerste maal in het Rumanisches Café" te Berlijn. Een typische Bohémien, die slecht Fransch sprak, doch nog slechter Duitsch. Hij was geheel in leder gekleed, (waarop hij zeer trotsch Was) en sprak over de droef geestige lengte der Berlijnsche straten, het magazijn van Wertheim, het Bockbieren de Duitsche cigaretten die in deze periode bijzonder slecht waren. Hij rookte een Dunhillpijp. Ilja Ehrenburg is namelijk een hartstochtelijk minnaar van pijpen en schreef zelfs een serie novellen onder den titel Dertien Pijpengeschiedenissen". Hij schrijft dan ook geen roman, geen novelle, zelfs geen essay of notitie, waarin niet van pijpen, (meestal van Dunhillpijpen) sprake is. Geestdriftig roemde hij de Parijsche Rotonde", Brussel, Florence, Kopenhagen. Een half jaar later zag ik hem plotseling te Moscou over het Twerskaja flaneeren; hoorde ik dat zijn laatste boek, de roman van een Tscbekist, grooten opgang maakte. Zijn contra-revolutionair verleden was dus vergeven en vergeten: hij was teruggekeerd. Waarom ook niet? Ehrenburg is geen lid der Rus sische communistische partij, doch Bohémien, revo lutionair. Of hij in Mcscou dacht te blijven? Neen, zeker niet. Meer dan de geest van het Kreml, trekt hem de sfeer van de Rotonde". Zoo spoedig hij kon ging hij naar Parijs, moest echter eerst neg besprekingen houden met Meyerhold en Tairof, die van twee zijner romans een tooneelbewerking wilden opvoeren. Als ik mij niet vergis, toeft hij thans wederom in Parijs, wanneer hij tenminste niet in New York of Peking zit. Zoo zal hij steeds zwervende blijven, geen Sowjet-Rus doch een Europeé, geen communist, doch nihilist tot in de toppen zijner vingers. Van zijn Werken werden reeds verschillende vertaald. Voor me ligt een Duitsche vertaling van een zijne r laatste boeken, da t de ze n merk waardigen, wel zeer uitvocrigen titel draagt: Die ungewöhnlicheu Abenteuer des Julio Jureuito uud sjine Jünger: Monsieur Delhaie, Mister Cool, Karl Schmidt, Ericole Bambucci, Alexej Fiscliin, Ilja Ehrenburg und des Negers Ayscha in den Tagen des Friedens, des Kricges und der Revolution iti Paris, Mexico, Rome, Senegal, in Moskau, Kincschma und anderen Orten, ebenso verschiedene Urtcile des Meisters iiber Pfeifen, ber Lenen und Tod, iiber Freiheit, ber Schachspiel, das Volk der Judeu und einige andere Dinge". (Welt Verlag, Berlin) Het boek van een Bohémien, dat de kenmerken draagt aan een cafétafeltje geschreven te zijn; hetgeen tenslotte niet tegen het boek pleit. tt F. N." 10?16 25 P. K. Automobielen. Goede wijn behoeft geen krans. Oudste merk, modernste constructie. Prijzen van af fabriek : Torpedo, 4 persoons Frs 32.500. Conduite interieure, 4 pers. compleet met koffer ,, 38.000. Allweather, 4 persoons ,, 37.400. Alle chassis zijn voorzien van 4-wielremmen, ballonbonden en kop-kleppen. N.V. AUTO-GARAGE ARCHIPEL". Koninginnegracht 110 112 's-G r a v e n h a g e. Telefoon 13063?12348. Julio Jurenito" enz. geeft een spottend oordeel over de West-Europeesche cultuur, doch ook over de Russische van heden. Doch laat ik een poging doen om den inhoud te karakteriseeren. Julio Jurenito de Meester", zooals Ehrenburg hem steeds noemt, is eveneens een Buhémien. Hij is geen pathetische of mystieke figuur zooals bijv. Hauptmann's Emmanuel Qnint" doch een provocateur. Het geheele boek door heeft hij de leiding; hij voert ons over Parijs naar Rome, dan weer van Londen overBerlijn naar Moscou en den Kaukasus. Eigenlijk is de constructie van dit werk zeer een voudig. Ehrenburg vertelt hoe hij op een avond Jurenito ontmoet. Deze openbaart hem aan zichzelf. Hij wordt zijn eerste leerling. Samen komen zij in connectie met Mr. Cool, een Amerikaan. Deze Mr. Cool wordt Jurenito's tweede leerling. De derde is Monsieur Delhaie, een Fransch renteniertje die een begrafenisonderneming en een zwakke maag heeft, tevens een maitresse die Zi/.i heet en pronkboonen kweekt. De vierde leerling is de Russische mensen Fischin een type dat Ehrenburg wel zeer juist en scherp karakteriseert. Hij is de mystische Rus van vóór l'.117, de typische Russische intelligent" die steeds spreekt over Wladimir Salofjeff en de Drieëetiheid, over den Messias en eigen zieleheil. De drie anderen zijn de neger Ayscha uit Senegal, een Italiaan Ericola Bam bucci, die nooit werkt, alleen eindjes cigaret opraapt, kringetjes spuwt en slaapt; tenslotte de uitscher Karl Schmidt, die alles organiseeren wil, zelfs zijn liefdeleven. Al deze vreemdsoortige personen helpen Ehrenburg den wereldoorlog en den daarmede ver bonden Waanzin karakteriseeren. Men krijgt nu de wonderlijkste avonturen, de merkwaardigste ontmoetingen. Kostelijk is de schets van Sowjet Rusland, waar tenslotte het geheele gezelschap be landt. Degeen die iets van het Russische leven van thans begrijpen wil, leze deze hoofdstukken uit Ehrenburg's boek. Hij zal dan beter deze sfeer kunnen begrijpen, dan na lezing van vijftig boeken van vijftig West Europeesche journalisten. Ehrenburg spot met Lunatscharski's Proletcult" en andere instellingen, doch niet met de idee der revolutie, die hij aanvaardt en waarvoor zijn spot geen woorden vindt. Ehren burg's boek isereen van buitengewone hoedanigheden (al is het duidelijk dat de auteur wat al te veel onder invloed van Anatole France stond.) Een ander werk van dezen dichter heet Trust D. E. (Trust for the Destructioii of Europe). Een Amerikaan krijgt 11 April H'27 des morgens 9 uur 15 terwijl hij zijn ontbijt met ham, spek en eieren nuttigt, de idee Europa te ver nietigen en vormt voor dit doei de Trust D. E. Met de nuchtere en toch z.oo rijke fantasie die Ehrenburg bezit, deelt hij ons de lotgevallen van dezen trust mede. Duitschland wordt door Fransche tanks" vernietigd, Rusland door bacillen vergiftigd, Enge land aan den honger prijs gegeven, in Frankrijk is het geboortecijfer plotseling tot nul gereduceerd. Dit alles, verteld met de fantasie van een juks Verne en het bijtende sarcasme van een Switt. Ook hier blijkt Ilja Ehrenburg een nihilist die in zijn cynisme steeds tot liet uiterste gaat, dit evnisme zelfs dikwijls ad absurdnni voert om daarna met een tragi-comische geste te lachen over zichzelf en de West-Europeesche cultuur. Ik geloof, dat hij naast Alfred Dublin een der wezenlijkste figuren van dezen zoo bewogen en kokenden tijd is. Zijn fantasie is nuchter ----- van metaal. Onze tijd met zijn mechanisme en techniek en industrie, vindt in Ehrenburg zijn eersten dicht r. Hij is echter geen dichter in de heteekenis die thans nog aan dit woord gehecht wordt, doch een reporter een Amerikaansch reporter. Hij is cynicus, doch tevens reporter, visionnair doch tevenseen historicus der toekomst. S:i lebe ich" - lees ik in Julio Jurenito - es ist kein gutes Lvben, aber ich lebe, schamc mich seiner nicht und verzweifle nicht. Natiirlich werde ich sterben, ohne die wilden Fclder mit den Tanzen und dein kindlich sinnloseii Lachen der endlich befreiten Mcnschen gesehen zu haben. Aber jetzt streue ich die Samen diesel" fernen tiraserWennut, Johaniiiskraut und Minze aus. Das L'nvermeidliche wird kommen, ich glaube daran, und allen, die es erwartcn, allen müiK'ii Brüdern ohne (iott, ohne Programm und ohne Ideeën, den Nackte-n und Verachteten, die uur den Wind und den Skandal Meben, gilt mein letzter Kuss". Ilja Ehrenburg's werken zijn voor ons vooral van belang omdat ze ons in een geestessfeer verplaatsen die misschien die der naaste toekomst is, tevens omdat in deze sfeer Amerika en Sowjet-Rusland als de beide landen beschouwd worden, die -- misschien ook voor ons ? beslissend zullen zijn. Wie dus In het werk van dezen Rus den geest van Dostojewski" meent te zullen ontmoeten, vergist zich. Hij zal, vóór alles, een anderen geest vinden : dien van de Rotonde". Doch deze heeft zeker ook zijn, en zeker geen geringe waarde. GOEDKOOPE MEUBELS MOETEN JUIST SOLIDE ZIJN. WIJ MAKEN NU O.M. EEN HUISKAMER BESTAANDE UIT TAFEL, 4 STOELEN, 2 ARM- f OIO STOELEN EN BUFFET . . . . l £?*» ZITKAMER BEST. UIT TAFELTJE, 3 ARMSTOËLEN, 2 STOELEN, f 1QO THEEKAST EN BOEKENKASTJE ' l** SLAAPKAMERBEST.UITSPIEQELKAST, LITS JUMEAUX,2NACHT- f QQf KASTJES, 2 STOELEN EN TAFEL ? **O« TOILETTAFEL f 57 ALLES GEMAAKTVAN MOOI EIKENHOUT EN ONTWORPEN DOOR CORN.rSLUYS DEN HAAG - NOORDEINDE 162A BOEKBESPREKING l:liscibeth helimer. f)e C-iCzan/. Leiden z /. .1. W. Sijthoiï's Ui/acvers-Mi/. Elisabeth Behmer schreef een treurspel in vijf bedrijven, waarin Floris de Montmorency. baron de Montigny, als hoofdpersoon optreedt. Men kent de feiten: Bergen en Montigny, vóór de komst van Alva naar Spanje vertrokken, werden tegen hun wil in Spanje vastgehouden; Bergen is waarschijnlijk ver giftigd; Montigny werd gevangen gezet en na vonnis van den Raad van Beroerten in de gevangenis geworgd. De schrijfster heeft aan de figuur van Montigny veel moeite besteed, en men kan ook niet zeggen dat het haai- niet gelukt is, er leven in te knigen. Maar als hoofdpersoon van een drama is hij a! luu1 onge lukkig gekozen. Zijn positie in Spanje bracht mee', dat hij tot voortdurende passiviteit was gedoemd, en veel meer heeft Elisaheth Behmer ?.v ook niet van kunnen maken. De handeling .<mr zoover die er is gaat bijna geheel buiten Montigny om; hijzelf heeft er geen deel aan. kan er geen deel aan hebben. Zijn lol is aan hel begin al beslist: er gaat. geen actie van hem uit; hij is alleen slachtoffer, niet van zijn eigen werk en persoonlijkheid waardoor hij, naar klassieken ireurspelst ijl, werkeiiik tragisch w.'.re geworden maar van machinatién huilen hun om, waar hijzelf part noch deel aan heelt. De samenstelling van het stuk is heel zwak. Dat komt ook al weer, doordat er geen conflict is. waar de heele handeling om draait of althans episodisch mee samenhangt; er is een reeks van in drama-vorm gebrachte tat'ereelen, waarin de historische Montigny telkens een stapje dichter bij den beul word' gebracht. De optredende personen staan volstrekt niet tot elkaar in zoo'n verband, dat daardoor een levend organisme ontstond, logisch en psychologisch nood zakelijk, zoo en niet anders, liet hinderiiikst is de onwaarschijnlijke figuur van isabellade Mendoza,waar door de schrijfster blijkbaar het romantische element in haar werk heeft willen versterken. Zij komt op de vreemdste oogenblikken voor den dag, min ot meer als Machteld van Velzen in Bilderdijk's l'loris V', het eenige wat haar aan Montigny verbindt is, dat ze verliefd op hem is, en dat ze hem voortdurend waarschuwt; van een noodzakelijk, als treurspelfiguren aan elkaar verbonden zijn, is geen sprake. De taal van liet drama, dat in metrische verzen is geschreven, is eenvoudig, maar slecht van rhythmc, "klankgebrekkig van metriek en n Te niiililen \'un het NWX/ getier vernam II; ilc \viitu scliuwing van rui j n hart 'net meer kan men er bij menigten uit halen. liet werk is ii"ch als gedicht, noch aN drama ge slaagd. Als gedicht niet, doordat de >chriifsier onge twijfeld geen dichteres is; als drama niet. doordat zij waarschijnlijk ook geen drama-schrijfster is, maar misschien ook, doordat zij zich heeft vernist in de keuze van de stoï. Als dat zoo is, dan kan /n het een volgende maal beter doen. IIKR.MAX .MII>!)K\!)OR1> l i v.VOLLENHOVEN 'S STOUT