Historisch Archief 1877-1940
No. 2547
DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
CHRISTINE VAN PISA
DOOR NELLY KRUIZE
De Middeleeuwsche feministe en
schrijfster van beroep
Het is moeilijk ons los te maken van het denk
beeld, dat het feminisme van jongen datum is
en in cien ouden tijd niets van een dergelijke
beweging te bespeuren is geweest. \\ij zijn gewend
geraakt thans de vrouwen op plaatsen te zien,
zooals de universiteit, kansel, spreek- of
leergestoelten, welke vroeger bijna uitsluitend aan
<ie mannen gereserveerd varen, om niet te spreken
van de beteekenis welke zij in de litteratuur heeft
veroverd; terzijde gelaten de vraag of deze ver
overing een volkomen geluk genoemd mag worden
of niet, eveneens terzijde gezet de ietwat beangsti
gende overweging of soms hier en daar de grenzen
niet overschreden worden moeten wij ons toch
.afwennen te denken dat de vrouw zien zoo laat
eerst in de geschiedenis heelt verweerd tegen de
.bestaande wereldorde. L-.cn zoo grootsche bewe
ging als de tegenwoordige is er niet te hoeken
geweest, doch wanneer wij ver genoeg terug gaan,
tot in de middeleeuv.en, vinden wij den naam
van een vrouw, die haar gehcele leven de
vrouweJijke rechten heeft opgeëischt en verdedigd,
in woord en schrift den handschoen opgenomen
,en gevochten heeft met machtige, bekende aan
vallers. In haar ontmoeten wij tegelijk de eerste
vrouwelijke beroepsschrijtsler, die haar brood
moest verdienen met de pen om te kunnen leven
^n haar kinderen verzorgen. Niet dat zij de eerste
schrijvende vrouw was, denken we slechts
om maar een greep te doen aan Sappho b'.j de
<ïrieken reeds, Maria van Frankrijk, haar voor
gangster, doch zij was de eerste die moedig haar
levensonderhoud durfde vragen voor het ver
makelijke, onderhoudende en interessante, dat
haar pen voortbracht. Die vrouw was Christine
van Pisa, geboren omstreeks 1363 in Venise,
gestorven, naar men gelooit, in 1430 in Frankrijk.
Haar vader, de bekende Italiaansche.
sterrekundige Thomas .van Fisa, werd, toen Christine
.5 jaar oud wa« aan het hof van Karel den Vijlden
geroepen, waar hij nis s'errekundige en secretaris
werd aangesteld. Hij liet zijn dochter een uit
stekende opvoeding geven en deed haar talenten
door de beste leerkracnten ontwikkelen. Christine's
jeugd was een van de gelukkigste, hetgeen /ij ook
nooit heeft vergeten en het verlies daarvan haar
gehcele leven Delreurd. Op haar löde jaar trouwde
.zij niet Ltienne du Castel met wien zij zeer geluk
kig werd. Haar geluk echter, duurde niet heel
lang; haar vader stierf kort na haar huwelijk,
waarop spoedig de dood v Igde van Karel ('en
Vijfden, dien z:j hoog vereerde, en ais laatste slag
trol haar het verlies \ an haar echtgenoot, /ij
AWIS slechts 25 jaar 01:1! toen zij zich in deze droeve
omstandigheden bevond, nog verhoogd door het
verlies van al haar geld en goederen. Achter
volgd door haar schuldcischcrs en moeilijkheden
van allerlei aard, besloot zij het te onderne
men haar brood en dat voor haar '.'? jonge kin
deren met schrijven te verdieren.
Noodgedrongcn begon zij haar loopbaan met het schrijven
van luchthartige, onbeduidende mi:i'K-liedjes,
welke in den smaak vielen van haar tijd en nik
.gekocht werden. Daar zij aangenaam, makkelijk
en geestig schreef, verwierf zij zich hierdoor reeds
een naam. Van verschillende hoven werden haar
jaargelden aangeboden, doch zij weigerde, niet
alleen omdat zij voelde daarmee haar vrijheid te
verkoopen, doch ook om in haar zoo gelietd
Frankrijk te kunnen blijven, dat zij als tweede
vaderland had aangenomen en waarvan zij zich
.den geest geheel eigen had gemaakt. Tegelijkertijd
werd' zij zich bewust nog een ander;; taak te
moeten vervullen, want zij bemerkte met duidelijke
ontsteltenis, welke treurige positie de vrouw in het
maatschappelijke en zelfs in het huiselijke leven
bekleedde. Zij Ontdekte dat weduwen en wee/en,
hulpeloos achtergebleven na den dood hunner
natuurlijke beschermers, weerloos en zonder eenig
recht, bloot stonden aan de bedriegerijen en truken
der mannen; zij zag hoe belachelijk de vrouwen
werden gemaakt, en hoe ten haren koste, in ge
schrift of woord, a! wat ir-an was, zich vermaakte.
Zij trachtte met onpartijdigheid den omvang en
de oorzaak, dezer meening te. verklaren, en ofschoon
zij met treurnis bekennen moest dat vele harer
sexegenooten zich de/en spot en goedkoope
geestigheid, waardig maakten, protesteerde zij
heftig tegen een dergelijke onridderlijke en on
rechtvaardige houding. Zij besloot haar talent
volkomen ten dienste te stellen aan dit doel en
schreef vi,l heiligen ijve", haar geestig b ginstuk
,,ü.phre au Uio.n o'Auteurs", een soort brief,
zoogenaamd opgesteld door rille vouwen, die zich
over ec_:i oneerlijke of Uit hartige behandeling van de
zijde der mannen te beklagen hadden, opgedragen
aan den god der liet de. Cupido verklaart zich
natuurlijk onmiddellijk op de hand der beleedigdcn
en Christine ontwikkelt zich als een vitstekendc,
onpartijdige advokaat, die met een eerlijk, wel
onderlegd pleidooi zon /rak verdedig'. Moedig
en zonder aanzien des persoons, viel /ij schrijvers
WAT KINDEREN DRAGEN
Teekenfng voor de Groene Amsterdammer door S. Desagn
Voorjaarsj irk van hch; gele wollen stof. Zwart b >rd;iurscl, zwart:
kno.ipeti. Kraag en nioiiwops'agen wit.
Jurkj; van roode en witte ruitstof. K 'loopjes en biezen rood. Kraagje
en niouwopslagen wit.
Jongenspakje va i licht groen linnen. Ceintuur, kraag en mouwop l.-gen wit.
aan, die zich. ;:;;n bovengenoemde zonde hadden
schuldig gemaakt. Zij d-.irMe liet zelfs wagen, den
beroemden, veel geliefden Jcan d? Meim, den
.schrjver va;i den ,,Roman de la R<;se", die op
weinig vleiende en zelts helecdigcnde manier al
wat vrouw is hekelt, te krüiseeren. Natuurlijk trok
zij zeer de aandacht met een zoo onverschrokken
uitval op het werk van dei' tot hiert-u- vi-iv.tgod-.-n
meester. Doch hoewel /ij den haat v;-n velen
tot zich trok, verwie'ïz'j zich als groote verg .ling
de vriendschap van eenige harer machtige
tijdgenooten. (Jok viel er nog een ander resultaat te
boeken, een van veel gewichtigp'r en grooter
draagkracht en dit is. da! haar werkje de aan
leiding is geweest van het ontslaan cener littera
tuur, welke tot doel had, de vmv eu haar rechten
te verdedigen en hoog te kouden. \Vii zie", mannen
z.ooais Mathicu Thomas, Jeau Bouchet, |e'>n
Marot der vrouweneer 'naar eigen, werkelijke plaats
geven in hun geschriften. \ls vervolg op haar
eerste boek, zag het licht: , l.c Dit de la Kose"
nog rechts'reekscher en onmiddellijker gericht
tegen den geest van den ..Roman de la Kose",
steeds afgewisseld door kleine, vlotte, geestige
balladen. Zjj stelde vast, oordeelde, doch had niet
den ruimen blik, een groot, algemeen overzicht
over den toestand te geven, of de consequenties
van een hervorming te overzien. Als tegcnluingsel
van de zwoele liefde welke Jean de Mei'n beschrijft
in zijn boek, heeft zij met buitengewone tiinlvid
eu sierlijkheid een herderiuncliefde weer trachten
te geven en den ongekunstelde!! eenvoud van
hel landleven.
Buiten de/e werken, welke alle, /->eals wij
zagen, een bizonder doj op 'i oot; hadden, heeft
zij nog vele religieiise gedichten, overdenkingen
en gebeden geschreven, ook zag een soort i-thica
het licht (opgedragen aar, haar zoon), waarin zij
de deugden wilde onderwijzen of tenminste hou
waarde probe.rde te too-ien.
Hoe Chrisiine's meeniug over de vrouw luidde,
zie;i wij behandeld in een ander geschrift, dat
den titel draagt van ,,l.:i cite des dames". Dit
gedicht, allegorisch zooals al haa1' werken r. u tiie
van haar tiidgenoo;cn, geeft m ce" lietïijken
vorm haar opvattingen weer. De vrouw, volgens
Christine, is in de allereerste plaats: moeder
van het gezin, daarna cchtgcnoo'e. waaruit volg'.
dat zij zich met de hiiishnüdiiig eu kinderen moei
bezig houden. Deze plicht wordt ais eer1 hooge,
moeilijke taak beschreven, welke met toewijding,
nauwgezetheid er' k:mst/imiigheicl moet worden
volvoerd. Ze acht het niet ouder zich, de kkiuMe
oiidcrilceleu \an de l".ush"Uih'ng te behandelen
en de belangrijkheid daar\ai- a;iu 'e tooneu.
Zij tracht steeds duidelijk te maken h"e de
vrouw daar haar hesle plaat;, vindt, haar natuur
lijke gaven het meest ontwikkelt en haar waardig
heid hoog k, 'i 1 1 houden. Doch en hierop legt zij
griMleu nadruk :<:>n de vrouw moet de gelegen
heid opengesteld worden zich geestelijk, zoiukr
eenige beperking te ./ut wikkelen, in geen enkele
wij/c daarin te kort gedaan worden, leen wijde,
ruime ontwikkeling kan nie, anders dan aan
haar/el!, haar kinderen en haar huisgezin ten
Natuurlijk bekommert Chris! ine zich niet
om hi-t vraagstuk hetwelk tegenwoordig
dri'igend de aandacht itiroent - van het ongehuw
de n'-ei.-je, rl:iar du, zooal.- vanzelf sprekend, óf
ondi-r de hoede bleef harer vrw:mten, zelfs van
heel verre, "f in het klooster ging. De standen
of liever de maat<ch-<ppelijke groepen: kerk,
slaat er: huisgezin, waren veel scherper omliind
en in deze drie cirkels werd elk individu op
genomen. zonder onderscheid van rau<; of stand.
\\ at haar stijl betref', zien we dat haar zinnen
onevenwichtig gebouwd zijn, zwaar bevracht
met middeleeuu.^che uitdrukkingen, onvolledig en
vol fouten, hetgeen het Ie/en h:irer geschriften
in de oorspronkelijke taal, vermoeiend en moeilijk
maakt. Ze heeft echter eerlijk getracht de Fransciie
taai van die eeuw wat lenigheid bij te brengen.
wa.t luchtiger te maken, doch ofschoon dit pogen
niet goed gelukt is, heeft zii de verdienste haar
navolgers den weg te hebben gewezen naai' een
ve''fijniiig er: verbreeding der taal.
Het schijnt dat zij tot in haar laatste dagen
geschreven heeft en met dankbare,
overstroome'ide vieugde heelt zij nog de tödingen gehoord
van Jeanne d'.Arc, die l-ïankriik trachtte te
verlopen van ''et juk der Kngelschen.
Van haar ei 'de weten we niets, doch wo zien
dal haar Kleeke.iis als historiker. moraliste en
dii hteres heel groot i> geweest en belangrijk zal
bh.iven in de geschiedenis der middeleeuwen,
welke ook d.: on/e is. Van haar wordt de spreuk
bewaarheid: Ft ? '-s oeuvres lui survivront".
DRINK WEINIG MELK
maar goede melk, van betrouwbaar
GEZOND VEE.
HOFSTEDE OUD-BUSSEM,
KERKSTRAAT 187. TELEFOON 493-44.