No. 2548 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 13 NIEUWE ENGELSE BOEKEN DOOR'WILLEM VAN DOORN SANTAYANA BIJ DE SCHIMMEN Dialogues in Limbo: by Ge o r ge Santa yana. Constable, 7925. 10,6 'XTpaar jaar geleden heb ik z'n Life of Reason" ?*? ' in dit blad besproken, waarbij ik de aandacht vestigde op de prachtige stijl die beeldend en ritmies vermogen paart aan 'n heldere gedachtengang. Men wordt geboren als verstandsmens of als mys ticus; Santayana is het eerste, en blijft het; maar 'n'verstandsmens in deze zin kan toch tege lijkertijd op 'n rijk gevoelsleven bogen. The Life of Reason" legde daar, bladzij na bladzij, ruimschoots getuigenis van af; en dit nieuwe boek doet het even zeer. Aldus verheft de mens zich boven de reptielige ?onverschilligheid" die de natuur de goede Wordsworth ten trots aan den dag legt tegenover d'r schepselen. She spawns them forth (legt Santayana .aan Democritus in de mond) without remorse at their -hard and ephemeral fortunes. Even her favours are ironical; and if she lend anybody strength, unless it be the strength of reason, it serves oniy to prolong Jiis agony, and enable him to trample more cruelly and obstinaiely on all the rest. The severity of reason in disabusing us of these vain passions shows true kindness to the soul." Limbo is (volgens Dante, die het idee ontleende aan de middeleeuwse theologen) 'n grensland rondom de hellemuur, en dient, verdeeld in tweeën, tot verblijf van de zielen der ongedoopte kinderen (de ?zgn. limbus infantium) en tot dat van de deugdzame paganisten der oudheid (de limbus patrum). Santayana, onversaagd geestes-avonturier, is er alleen en onverzeld heengegaan, om vraaggesprekken te hou den met de schimmen van 'n Democritus, 'n Socrates, 'n Avicenna, onder het hovaardig-nederig motto: ,, Ik bid u, onderwijst mijn botheid." De eerstgenoemde, 'n man der wetenschap, en verklaard vijand van de mythen-fabrikanten Plato en Socrates, ruikt 'm aan komen. Hij', de vreemdeling in Limbo, ruikt naar de tegenstrijdige meningen en verlangens, die in zijn nog steeds niet tot evenwicht gekomen ziel donreengehutseld worden. Santayana is immers zowel 'n wetenschappelijk gevormd geleerde als 'n gewillig luisteraar naar dichters en fantasten. En die laatsteii .zijn fabrikanten en verkopers van illuzies, en met 'r strelende woordekraam richten ze niets uit behalve dan dat ze 'n half-gare mensheid sterken in voor oordeel en waan. Als iemand inderdaad de waarheid kan aanschouwen, zou 'm dat stil maken. Maar we zijn dromers, en komen niet achter de waarheid, zelfs niet achter die van onze droom tenzij wij eruit ontwaken. ,,/ too must sec coloitm in the flowerx mul must hear the swect warbliii" oj the founttiiu ar the Hnte. But \vhcn l sec tlicm I mock tliein, and niien l hear them I remember faitlifitlly the true entises of sound." Met z'n ondervrager is 't anders gesteld. Kan dit ;gebrek worden verholpen'? Zeer zeker, als ie me toe laat andere voorouders voor 'm te kiezen, z'n lichamelike gesteldheid te veranderen, alsook z'n opvoe ding, benevens de tijd en plaats waarin ie leeft. Hou er de moed maar in: zich bewust te schikken in z'n ziekte is ook 'n vorm van gezondheid ! £>y sanity I understand assarance and peace in being whut oue is. Wat verlang je van de wijsbegeerte? Lekkers? Snoeperijen? wijsheid -is bitterder dan de dood, en al'een de dapperen kunnen haar liefhebben. Maar Santayana is zo'n dappere niet. Geheel en al afstand doen van alle illuzie is ook hem onmogelik, en hij verlaat Democritus, die, zonder 'n enkele volgeling, toch tevreden achterblijft, -- want het heelal met z'n myriaden van myriaden atomen is van hem, en kan 'm kille troost -- nooit worden ontroofd. Heeft Democrites betoogd en beweerd, Socrates komt nu aan de beurt, en gaat -- volgens gewoonte aan 't vragen, en practicus, als ie is hij ondervraagt de vreemdeling in Limbo naar 't fimctionneren van de huidige staatsvorm. Dit Socraties gesprek On Self Government is een van de pikantste .'gedeelten van 't hele boek, hoewel dat over de phiaanthropie daar dicht bij komt, zogoed als 't onder houd met de Mohammedaanse Avistoteliaan Avi cenna, die bij z'n leven, z'n wetenschap en z'n geloot' bewaarde in twee afgesloten waterdichte ruimten, -? en na z'n dood van deze handigheid toch geen baat BEREKENT U zelf het voordeel, dat een Radio-Installatie ver schaft. Prijs, compleet met toebehooren en plaatsing onder garantie door geheel Nederland f 250. J O S. HARTOG Hoofdsteeg 17 Nobelstraae 28 Tel. 3343 Tel. K% ROTTERDAM UTRECHT N.B. Levering kan in verband met loopcnde aanvragen niet binnen veertien dagen geschieden. had. Het wil me voorkomen, dat deze Avicenna (met z'n Reason is like a dog that explores the road and all the by-ways when we walk abroad; but hècannot choose a diredion or supply a motive for the journey and we must whistle to him when wc take a new turn", waarmee te vergelijken valt Herder's oude uitspraak jeder vernünftelt doch nar nach seiner Emplindung") dat deze Avicenna de dichtste benadering is van de persoonlikheid van de schrijver-zelf. En wie nu geen aardigheid heeft in romans en ge dichten, of wat daarvoor doorgaat, wie van z'n tijd 'n aantal denk-uren kau afbreken, wie 't niet te doen is om boeken te vreten maar om verrijking van z'n geest, 't zij door assimilatie, 't zij door 't ontwikkelen van anti-toxine, die vindt in dit boek wat 'm van dienst kan zijn. D. H. LAWRENCF. EN QUETZALCOATL The Plumcd Serpent.- /Jv D. H. L a wr e n i c. - Secker. l<)2(> - 7 i> Waarom ie z'n naam David niet voluit schrijft, weet ik niet; vermoedelik alleen maar om anders te zijn en te doen dan de gehate en gesmade Victorianen. Toch zat er in de Victoriaanse gewoonte iets als 'n symboliek: 'n te kennen-geven dat men het kunstwerk waaraan men z'n beste krachten heeft besteed, dekt met de vlag van z'n kotnpJete persoonlikheid, voor zover enigerlei persoonlikheid kompleet kan worden genoemd. Gezegd moet worden dat de Engelsen behalve dan 'n paar fabrikanten van ,,cheap fiction" nog niet toe zijn aan de nieuwe Hollandse zotheid om ernstig bedoelde werken te laten verschijnen met huisnaampjes" op het titelblad, Ru of Pini of Dop, evenmin als het tot dusver in Engeland gewoonte is geweest dichtbundels te publiceren met bijvoeging van kwaliteit of akademiese of andere graad. Enfin, ik wou maar zeggen, dat Lawrence, die zo schuchter is met z'n voornaam, helemaal niet schuchter, of zelfs terughoudend is ten opzichte van allerlei intiems. Sexualiteit is bij hem 'n obsessie en 'n oppressie. Quetzalcoatl (de gevederde slang) zal voor 't meren deel van m'n lezers wel niet zo'n omlijnde of zelfs bekende figuur zijn als Apollo of Wodeu. Hij was ceu van de behoorlikste van het duivelse Oud-Mexi caanse Pantheon, dat van geklonterd mensenbloed en van voor rituele doeleinden afgestnmpte mensen huiden aan mekaar kleefde. Tezcatlipoca (door Lawrence niet genoemd) was erger: Huitziiopoclnli. misschien het gedrochtelikste gedrocht dat 'n kultuurvolk (want dat wat en de Azteken) ooit als god heeft vereerd, v?as veel erger. De Spanjaarden waren niet bepaald lieve jongens, maar voor 't opruimen van de beestenboel die ze in Mexico aantroffen heb ik altijd sympathie gehad. Lawience heeft echiet' 'n andere kijk op de zaak. Hij vindt dat liet (in theorie altans) vredige christendom voor de vulkaniese be woners van 't vulkaniese hoogland van Anahuac niet deugt. Dies verzint ie 'n Don kanton Carrasco (van nagenoeg zuiver Spaanse afkomst: Quetzalcoallwas volgens de sage ook 'n niet-Azteek) en 'n Don Cipriano Viednia, 'n Indiane-generaal, en die twee gaan zich opwerpen, eerst tot priesters resp. van Quetzalcoatl en Huitzilopochtli. later tot reïn carnaties van deze goden. In d'r naïveteit trachten ze nog 'n aantal Roomse prelaten te overtuigen, dat het eigenlik tussen de kerk van Jezus en Maria en die van de gevederde slang alles pais en vree kan en moet zijn: maar de volgende dag wordt er in Saynla 'n groot vuur aangericht van uit de kerk gesleepte crucifixen en Mariabeelden. en in diezelfde kerk komen nu beel den van de herboren Azteekse godheden, terwijl spoedig de kerk van Quetzalcoatl en Huitzilopochtli officieel tot staatskerk wordt geproklameerd. Don Ranuin geeft 'n aantal liederen van de gevederde slang ten beste, die zich noch met de Bergrede noch niet Jesaja 41 noch niet Deuteronotuium 32 kunnen meten, en die zich min of meer laten kenschetsen als 'n mengeling van Walt Whitman met Nietzsche's Zaratlnistra. En dan is er Kate Leslie nog, alias Mevrouw de weduwe joachim, die bezwijkt voor de opgebottelde intensiteit van de vervaarlike Don Cipriano alias Huitzilopochtli, en die daarmee ook. tot verbazing der beschouwers, 'n nis als Mexi caanse godin verwerft. Het boek rammelt. Maar D. II. Lawrence is 'M genie; Austin Harrison van de English Review beeft het indertijd zelf verteld, liet zit vol nodeloze her halingen, zoals trouwens alle vijf of zes boekeu die ik van 'm ken; maar J. C. Squire van de London Merctiry zegt dat Lawrence 'n genie is. En J. C. Squire is 'n knap en invloedrijk man. De best gelukte gedeelten zijn beschrijvingen van land en volk; 'n ge nie pleegt in de regel wat meer te geven, water uit rotsen te slaan, met edelsteenen te strooien uit eigen zielsdiepti'U aan 't licht gebracht, en vooral niet vervelend te zijn. Maar ook Harold Monro heelt gezegd, dat D. H'. Lawrence 'n genie is. Ik geef het op. Zeker is het, dat de schrijver, voor 'n schoolmeestersloopbaan bestemd, 'n jaar of vijftien geleden aan de school, tot heil der jeugd en tot zegen der mensheid, de rug heeft toegekeerd, l lij vliegt nu landen en werelddelen door en schrijft romans over dezelve. En ontsluiert achtereenvolgens de ziel van 't Middellandse-Zeegebied, van .Australië, van Me\io>. Misschien neemt ie Holland ook nog 'ns onder 'l nies. Dat z..u wat wezen. ^v?gf £.^-A, GOEDKOOPE MEUBELS MOETEN JUIST SOLIDE ZIJN. WIJ MAKEN NU O.M. EEN HUISKAMER BESTAANDE UIT TAFEL, 4 STOELEN, 2 ARM- f O1Q STOELEN EN BUFFET . . . .1^1*» ZITKAMER BEST. UIT TAFELTJE, 3 ARM STOELEN, 2 STOELEN, f 1QO THEEKAST EN BOEKENKASTJE ' tïtO SLAAPKAMERBEST.uiTSPiEGELKAST, LITS JUMEAUX,2NACHT- f OOI KASTJES, 2 STOELEN EN TAFEL ' ' TOIUETTAFEL f 57 ALLES GEMAAKT VAN MOOI EIKENHOUT EN ONTWORPEN DOOR CORN. ^SLUYS DEN HAAG ? NOORDEINDE 162A .V CKOTf: ll:KSI: KOM \.V. My 7ovvtT ir: Denmand: h\' S( / </ n e v) KI o v ,s cj L v s y /; /. Aldcntillüit. l<>'2=> - - T 'i Dit is geen boek, ,,om van te hippen op ie stoel', om 'n uitdrukking te bezigen, die ik kort geleden hoorde tuimelen uit de mond van 'n bakvis je. Dit is gedegen werk, overwogen werk, 'n echte roman: immers 'n roman is 'n boek dat in verhaalvorm de kijk geeft die 'n taalkunstenaar beeft op het leven. Wel scliiint in dit geval de taalkunstenaar zelf bc^rlii.iiii-o ri' yiin ooi Olrt ti' 7i-<H't-o ni'iii'riif On hl:ir)/ii \:.f valt heel wat aan dit boek van ~)Mi) bladzijden te Ie/en, en nogmaals, wie haast heeft en alleen om 't verhaaltje leest, komt bedrogen uit. Men moet er 'n reeks kalme winteravonden aan besteden, of 'n ]iaar vakantiedagen, evengoed als aan 'n roman van Dickens. of Thackeray. Men moet zich huisgenoot maken van de hoofdpersoon, aan wie t verhaal in de mond wordt gelegd. Men moet zich inleven in Ballyqnin, zich vertrouwd maken met het romantiese onde. geheel door water omspoelde kasteel dat, kaal en nakend, z'n enig erfdeel is. Men moet met 'm meegaan op z'n tocht naar godin Portnna, kennis maken met de vers v 'nüeiide rare en niet rare kost gangers van-onzc-heve-l leer, waarmee 'l lot hem in aanraking brengt. En ^»ms n me t uien '.\,t; teruggaan, en 'n gedeelte herlezen, en >teeds zal gioler waar dering het gevolg zijn. De idees, de tud, de achter grond zijn modern; de vorm i> de blijvende vorm van de op Engelse bodem ontsproten roman. KONINKLIJKE BAZAR 82, ZEESTRAAT - DEN HAAG WAAK' EI,KI: ,,PI:T i T R i E N" is EEN GENOEGEN' O Al TE GEVEN EN EEN YREl'GDE O.M TE ONTVANGEN.