DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2548 DE HAAGSCHE B I J E N K O RF DOOR II. J. M. WALENKAMP CZ. ,.Me!n Hertz, das isl ein Bienenhaus . . . .'" EL zelden zai voor een Warenhuis" een juister, een pakkender, een raker" naam gekozen zijn dan dien van ,, Bijenkorf" ! -Want in dergelijk soort van gebouwen is het werkelijk zoolang het dag is een in- en uitvliegen zonder einde. Den gansenen dag hoort men van binnen het onophoudelijk gezoem der bijen, van wie de verkoopstertjes wel de nijverste zullen zijn. Deze menschelijke bijenkorven verschillen echter in zoover van de echte, dat zij niet aan een bepaalde maat gebonden zijn. De bevolking der laatste is beperkt, daar ook 'n bijenzwerm beperkt is. Waren huizen daarentegen kunnen betrekkelijk onbeperkt van afmetingen zijn. Men weet, hoe" de grootste eronder als kleine steden of dorpen zijn, die honderden menschen tegelijk herbergen kunnen. Aldus behooren deze gebouwen naar hun afme tingen tot de monumentale bouwwerken; naar den geest zijn ze dit echter niet, daar zij slechts ter vol doening aan materieele behoeften opgericht worden. Zij zijn niet als musea, theaters, kerken, schouwburgen, concertgebouwen, welke idüeele doeleinden omvatten; en in dezen zin behooren zij dan ook niet tot het gebied der eigenlijk monumentale d.w.z. geestelijke kunst. Wil men dus een warenhuis uit aesthetisch oogpunt juist beoordeelen, dan dient met deze mate rieele bestemming ervan wel deeglijk rekening ge houden te worden. Architect Kramer, de bouwmeester van de Haagsche Bijenkorf, nam in dit opzicht van den aanvang af het juiste standpunt in; hij heeft niet getracht, zooals de Amerikanen bijvoorbeeld dit met hun Skycrapers meestal doen, van zijn schepping een quasi-cathedraal of paleis te maken. Mijn uitgangspunt is geweest, dat een warenhuis feitelijk niets anders dan een overdekte markt is, een markt, die ons op elk oogenblik van den dag en onder alle jaargetijden tegen het steeds wisselend klimaat beschut", zoo vertelde hij mij. tin evenals op een markt alle stalletjes, al naar de behoeften van het oogenblik, verplaatsbaar en omwisselend moe ten zijn, zoo dienen ook in een warenhuis alle afzon derlijke verkoopafdeelingen verwisselbaar te wezen. Dit laatste is een cisch van goed beheer; daar op deze wijze alleen afzonderlijke groepvormingen van het personeel met alle gevaarlijke gevolgen van dien zooveel mogelijk worden voorkomen. Slechts enkele gedeelten dezer gebouwen hebben natuurlijk hun vaste plaats, zooals trappen, liften, de lunchroom, de pasgelegenheden, de post, de administratie, de berg ruimten, enz. Al het overige is mobiel", juist als op een marktplein." Een warenhuis, zooals gezegd, is dus niets dan een groote overdekte markt, uitsluitend gebouwd met Bi CORSETÈRE B KEIZERSGRACHT 772 AMSTERDAM PlTELEF. >7151 E 103?=-=- ATELIEBWOOBREPABATiËN -=«i! IN DEN HAAG ELKEN VRIJDAG HOTELCENTRAL het doel, er vooral het vrouwelijk deel van den Homo Sapiens, heerlijk tegen weer-en-wind beschut, zoo gemakkelijk en gezellig mogelijk in't rond te laten zoemen. De dames zijn hier niet alleen de bijen: zij zijn ook de vlinders die, als van bloem tot bloem, langs de onderscheidene etalages fladderen. Het is zooals het aardige bekende deuntje zegt: De meis/es (dames) zijn de bijen. Zij vliegen in, zij vliegen uit En geen en/ce/c blijft binnen! Het eigen karakter van een dergelijk bouwwerkbrengt dus mee, dat er een aangename, opgewekte stemming heersche; doch een stemming die niet tot al te lange verpoozing noodt. Men moet daar dus, ook wat het aanzien van het gebouw zelf betreft, wel door mooie decoraties als anderszins getroffen worden; doch deze moeten ook weer niet zoodanig zijn, dat zij tot te lang stilstaan of tot diepzinnig gepeins aanleiding geven en de aandacht van de verkoopsartikelen (waar 't op slot van rekening toch om te doen is) al te zeer afleiden. Er dient dus een voortdurende opschuiving te zijn, een ononderbroken va-et-vient" Warenhuizen zijn geen kunstmusea. Men vergete dit niet ! Alle sier zij daarom luchtig en vluchtig; admirant en passant. Dames ! doorloopen s.v.p. Niet te lang stilstaan ! We hebben mér klanten. Al onze andere rayons wachten U!" Zoo wezen alle dingen naar hun aard. Alleen dit schept in 't leven de oneindige, natuurlijke ver scheidenheid. Veertien dagen geleden naar den Haag trekkend, trof ik het al heel bijzonder; want juist dien morgen was men begonnen, de laatste steigers en schuttingen van het ondergedeelte van dit nieuwe bouwwerk weg te slaan. In den namiddag was dit werkje afgeloopen, en kwam het gezicht op het geheele bouwwerk voor 't eerst dus vrij. Op de trottoir aan den overkant staande en mij omkeerende om het gebouw van iets verder te bezien, stond ik plotseling van aangezicht tot aangezicht tegenover den ontwerper; onze neuzen stieten haast tegen elkaar l Hij vatte me dadelijk bij den mouw en bracht me eenige stappen verder, vlak in de middenas van het gebouw, zoodat aldaai beide gevels tegelijk geheel te overzien zijn. Hier ben ik (in gedachten) gaan staan, toen ik mijn eerste perspectief van het ontwerp maakte; ik zag het toen geheel voor me, zooals het daar staat, (.ken syllabe heb ik er later aan veranderd." Ziedaar het karakter van dezen kunstenaar, ont werper als weinig anderen, daar hij conceptie-ver mogen bezit. Deze godlijke, oer-spronklijke gaaf, helaas door niets, door geen moeite of inspanning hoe gioot ook, zoo hij niet is ingeboren, te verwerven. Door studie, veel studie, ontzaglijk veel en aanhou dende studie, kan een bouwmeester vél bereiken en werkelijk goede en eerbiedwaardige werken voort brengen. Deze blijven echter steeds op het tweede plan. Het zijn maakwerken"; /-ij leven" niet. Eén ding slechts is er, dat den waren kunstenaar bepaalt: het scheppingsvermogen, dat vermogen, hetwelk in wezen slechts eenvoudige, ongezochte, natuurlijke, en toch steeds verrassende dingen voort brengt. Verrassend, ,,nieuw", ais de ontluikende natuur in de lente. De Haagsche Bijenkorf heeft een allereenvoudigste!! (en daardoor voor sommigen misschien te nuchteren) hoofdvorm. De massa is een eenheid, klaar, in n oogopslag te overzien en -- aantreklijk. Afgescheiden van alle latere meer technische over wegingen is de eerste indruk, zoo naar vorm als kleur, opwekkend, verblijdend. Doch de Bouwkunst is niet alleen schnone kunst, zij is ook bouw-kunst; en in dit opzicht is dit bouw werk ver van volmaakt. Zoodra men begint te redeneeren, te overwegen, stelt het in verschillend opzicht te leur ! Uit dit, evenals uit de overige werken van Kramer proeft men meer den schilder, den beeld houwer dan den architect. Hij schildert, boetseert, beeldhouwt meer met zijn bouwstoffen, dan hij ermee bouwt; en ik geloof, dat hem dit zelf volkomen kunst is. Dubbel jammer daarom, dat hij in de Haagsche Bijenkorf zichzelf in dit opzicht niet heeft weten te overtreffen. Twee voorbeelden slechts om deze mijne meening in 't kort nader aan te duiden: De groote raampartijen zijn mooi van verhouding. Zij loopcn echter van onder tot boven in n stuk ononderbroken door. Hierdoor wordt natuurlijk de illusie gewekt, als zou zich achter deze ramen n enkele ruimte bevinden. Allerminst is dit echter het geval. Het gebouw heeft onderscheiden verdiepingen. waarlangs deze ramen (alsof die verdiepingen niet bestonden) ongehinderd doorloopen. Ziehier een zeer ernstige bouwfout. We weten wel. dat het geheel uitmuntend gecon strueerd is, dat het gebouw door deze fout niet inzakken zal ! Deze onvolkomenheid echter is een aesthetische van het h'iofKte gewicht. Daar het uiterlijke" hier aldus met uitdrukt, wat het in wendige" inhoudt. In 't kort gezegd, is het uitwendige hier als de dop of de schil, die niet behoort bij de J. S. MEUWSEN, Hofl. A'dam-R'dam-Den Haag. DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND innerlijke vrucht. Het is een vrucht in het hulsel van een andere besloten, Verder rust de zware baksteenmassa der boven verdiepingen voor het oog op niets dan de spiegel ruiten met hun smalle bronzen omsluitingen van den beganen grond. De luifel onderbreek! en doezelt voor een groot deel voor het aspect dit gebrek weg. Als deze luifel er niet was, zou dit nog sterker uit komen; doch deze mag niet weggedacht worden; daar hij wel degelijk een essentieel onderdeel van hel geheel uitmaakt. Wij hadden gedacht dat een fout als deze, het laten rusten van het zware als 't ware op niets, na de evolutie der laatste tientallen jaren niet meer mooglijk zou geweest zijn. Te betreuren is dit dubbel, dat dit hier niet op vooruitgang, doch op architectonischen achteruitgang wijst. Deze werkwijze riekt naar de drukke winkelstraten der groote steden van 2ó jaar terug. En, wat nog erger is, zij is voor het praktisch nut der etalages volkomen overbodig. Een afscheiding tusschen de opeenvolgende etalages van de juiste afmetingen toch geeft rust aan het geheel; het stemt den beschouwer aangenaam, niet verwarrend of overdonderend. In dit opzicht lijkt mij de conventioneele, onbeteekende en droge Amsterdamsche Bijenkorf beter.. Bij deze paar bemerkingen wil ik het laten en liever terugkeeren tot m'n uitgangspunt, Want volmaakt is geen enkel menschenwerk. De hoofdzaak is, of het, als geheel genomen, aan z'n doel beantwoordt en aantreklijk is. Deze beide laatste eigenschappen dient elk werk te bezitten. Zonder dat is het niets, ook maar niets; en in dit opzicht beantwoordt de Haagsche Bijenkorf volkomen aan haar doel. Een echt levendige overdekte markt is het, die succes zal hebben, wat zij in alle opzichten verdient. Welkeen verschil bij de Amsterdamsche ! Dat product van steen, beton en ijzer zonder ziel, dat we van den Dam en het Damrak wel weg zonden willen denken. Niet gaarne zou ik daarom dezen korten indruk willen beëindigen zonder m'n bewondering te hebben uitgesproken voor de leiders dezer groote onderneming die het aandorsten, hier onze moderne Nederlandsche Kunst in al haar vele vertakkingen zoo volop en onbekrompen aan 't woord te laten. Dat zij succes zullen hebben in hun onderneming is veler hartgron dige wensch. Zij venttenen het. Op het Intei leur hopen we later terug te kinnen. N.v.v/HF.VANDERHEIDE HILVERSUM 'SQRAVELANüSCHEWEQ. TEL. 1150. VRAAGT U EENS TEEKEN INGEN EN PRIJSOPGAAF VOOR HET SMAAKVOL INRICHTEN VAN uw LANDHUIS OF VILLA. BEKNOPT PROSPECTUS FRANCO.