DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2550 DOSTOJEWSKY EN SOESLOWA DOOR DR. BORIS RAPTSCHINSKY r~\ E publicatie van de vele documenten, die na de *-' revolutie uit de archieven zijn gehaald, stelt ons in staat een juisteren kijk te krijgen op vele personen, die een groote rol in de ontwikkeling van Rusland hebben gespeeld. Bijzonder veel materiaal hebben de ar chieven over Dostojewsky opgeleverd. Uit de ontelbare brieven, aanteekeningen, dagboeken enz. van den beroemden Russischen schrijver, die den laatsten tijd zijn gepubliceerd, rijst voor ons een beeld op, dat sterk verschilt van de voorstelling die men tot nu toe van Dostojewsky heef t gehad. De publicatie van de gevonden documenten stelt ais ook in staat de personen te leeren kennen, die een zekere rol hebben gespeeld in het leven van den schrijver. Onder deze personen behoort de eerste plaatsaan de merkwaardige vrouw, Apollinaria Soeslowa, die zoo'n belangrijke rol in het leven van twee groote Russische schrij vers Dostojewsky en RozanoW gespeeld heeft en die is blijven voortleven in de werken van Dostojewsky. In het tweede deel van het boekwerk Dostojewsky", dat te Petersburg is verschenen, geeft Dolinin op grond van de gevonden documenten een tamelijk uitvoerige beschrijving van deze merk waardige vrouw. Soeslowa was een dochter van een koopman, een vrijgeworden jfeigene van graaf Sjeremetjew, een man met een ijzeren wil, die het van lijfeigene tot beheerder van het geheele vermogen van den rijken graaf wist te brengen. Hij Woonde te Petersburg en al zijn kinderen kregen goed onderwijs. Zijn jongste dochter was de eerste vrouwelijke arts in Rusland. De oudste dochter, Apollinaria, of Polina, zooals zij gewoonlijk genoemd werd, is in 1840 geboren, was leerlinge van een instituut voor freules en werd later een van de vooraanstaande personen in de beweging voor de emancipatie van de vrouw. In 1861 schreef de twintigjarige Polina een ver haal, dat in het tijdschrift van Dostojewsky Werd geplaatst. Het verhaal Was tamelijk zwak en had geen litteraire waarde, maar er klonk de stem uit van een groote overtuiging en dat heeft den redacteur Dostojewsky zeker bewogen liet te plaatsen. Het verhaal schilderde het leven van een vrcuw, die onder den last van het alledaagsche leven en van de maatschappelijke vooroordeelen gebukt gaat, een conceptie, die toen in Rusland zeer geliefd was en als een uiting van den geest van vooruitstrevendheid Werd beschouwd. Dostojewsky plaatste daarna nog een paar verhalen van Soeslowa, die even weinig litteraire waarde hadden. Zij zijn echter belangrijk omdat zij veel autobiografische elementen bevatten, hetgeen ons in staat stelt een levensschets van cle/.e merkwaardige vrouw vóór haar ontmoeting met Dostojewsky te reconstrueeren. Deze verhalen van Soeslowa waren het begin van den roman van den beroemden schrijver. Wij Weten zeer weinig over de verhouding die in dien tijd bestaan heeft tussclien Dostojewsky en Soeslowa. Zelfs het dagboek van Soeslowa, dat door Dtilinin gevonden is, bevat weinig gegevens over deze periode van het leven der schrijfster, liet is alleen bekend, dat Soeslowa naar Parijs is vertrokken om er te studeeren en dat Dostojewsky in den zomer van 1863 haar daar heeft bezocht. Het staat dus vrijwel vast, dat zij toen reeds intiem met elkaar omgingen en dat het begin van hun intimiteit in den winter van 1862?63 plaats vond. De vrouw van Dostojewsky was toen te Moskou en haar dagen waren geteld (zij leed aan tuberculose). Het huwelijk van Dostojewsky met deze vrouw was zeer ongelukkig en bracht den schrijver veel vernederingen, want deze vrouw was haar man dikwijls ontrouw en Dostojewsky leed door haar ontrouw en wellicht nog meer door het bewustzijn, dat de avonturen van zijn vrouw hem bespottelijk maakten. Deze onhoudbare toestand w'as waarschijnlijk de oorzaak van zijn verlangen naar de liefde van een onschuldig wezen, een liefde die hem alles zou doen vergeten wat hij doorleefd had. Soeslowa Was nu de vrouw, waarnaar Dostojewsky verlangde. Dostojewsky was de eerste man, van wien het meisje hield, hij was de man, die in haar de vrouw heeft Wakker gemaakt, maar deze liefde heeft haar geen geluk gegeven, integendeel zij heeft het meisje alleen leed gebracht en haar leven verwoest. Trotsch als zij Was, voelde Soeslowa het vernederende van haar intimiteit met den getrouwden Dostojewsky, het degradeerende van deze verhouding die haar dwong te liegen en datgene geheim te houden, wat haar vervulde. In een van haar brieven aan Dostojewsky vinden Wij de volgende passage : ,,lk heb je geschreven Vraagt steeds VAN OUDS HET BESTE MERK dat ik bloosde bij de herinnering aan onze verhouding, maar dit moest toch voor jou geen nieuws zijn, Want ik heb nooit voor je verborgen gehouden, dat ik die intimiteit moe was, dat ik er een einde aan wilde maken nog vóór mijn vertrek naar het buitenland". Deze brief is het beste bewijs, dat de intimiteit met Dostojewsky het meisje veel leed veroorzaakte, dat zij de verhouding als een last beschouwde. Dostojewsky verlangde, zooals wij boven hebben verteld, naar de liefde van een jong en onschuldig meisje en hoopte door deze liefde zelf herboren te worden. Hoe Waren echter de resultaten van de ontmoeting met de vrouw, waarnaar hij zoo hunkerde ? Was hij opgewassen gebleken voor de taak, die het leven hem oplegde door deze merkwaardige vrouw op zijn levensweg te plaatsen? Wat heeft hij met de ziel gedaan, die zich zoo volkomen aan hem heeft gegeven? De biograaf van Dostojewsky, Dolinin, die aan de verhouding tusschen Dostojewsky en Soeslowa een uitvoerige studie heeft gewijd, schrijft in zijn studie het volgende: Dostojewsky, die toen reeds meer dan de helft van zijn leven achter zich had, de groote kenner van de mcnschelijke ziel, wat heeft hij gedaan met haar, het nog naïeve meisje, dat pas begon te leven, dat in haar omgeving, in de menschen vooral de belichaming zocht van haar verheven idealen? Hoc heeft Dostojewsky gehandeld met dat jonge wezen? Heeft hij het opgevoed, heeft hij het een hooger peil doen bereiken? Of ? kon hij zich zelf niet op de vereischte hoogte handhaven?:..." Het komt ons voor, dat wij juist hier een van de oorzaken moeten zoeken van de tragische emoties van Dostojewsky, die hem overmeesterden tegelijk met de eerste gewaarwording, dat hij tegenover Soeslowa een onherstelbare zonde heeft begaan. Dolinin ziet in de verhouding tot Soeslowa de bron van alle emoties, die zich later in zoo'n scherpen vorm geuit hebben in de romans De aanteekeningen uit den kelder", ,,De Idioot" en ge deeltelijk in de biecht van Stawrogin. De figuur van Soeslowa bleef voortdurend voor Dostojewsky zweven en zij inspireerde den schrijver bij het scheppen van vele zijner heldinnen: Doen ja, Polina Alexandrowna (De Speler), Aglaja en misschien ook Nastas'ja Filipowna. Dat er verband bestaat tusschen de figuur van Soeslowa en Polina en Nastas'ja Filipowna bewijst de houding van de dochter van Dostojewsky, die Soeslowa haatte en vijandig gezind was tegen de bovengenoemde figuren, welke haar vader onder invloed van deze vrouw had geschapen. De reis van Saeslowa (in liet voorjaar van 1863) naar Parijs was waarschijnlijk een vlucht. De ver houding tussclien haar en Dostojewsky heeft tegen dien tijd een vorm aangenomen, die het injsjc veel ieed veroorzaakte, en Soeslowa verliet Rusland om zich uit de klauwen te bevrijden van een gevoel, dat haar vernederde. In Parijs heeft zij kennis gemaakt met den Spanjaard Salvador, die in haar een harts tocht wist te wekken, die het beeld van Dostojewsky deed Vervagen. Het Was echter alsof er een \ioek boven de ongelukkige vroiuv hing, «-a n l nuk dr/r liefde bracht haar geen geluk, en eenige maanden later begon de vurige Spanjaard haar reeds te be driegen urn kort daarna het meisje te verlaten. In dien iijd kwam D< stnjcwsky te Parijs aan. Hij begreep onmiddellijk, wat vooreen mcnscli die Spanjaard wa< (hij beschreef hem later onder den naam van de Grier in den roman De Speler") en hij antwoordde Soeslnwa, tueii zij hem het geheele geval had ver U'l tl: Hij wilde een maitresse hebben: hel geluk bracht hem in contact met een aardig vrouwtje, dat aan al zijn eischen voldeed, en hij maakte gebruik van de gelegen heid". In het dagboek van Soeslowa vinden wij een be schrijving van de ontmoeting met Dostojewsky te Parijs. Den geheelen weg naar huis /.wegen wij. Nu en dan riep hij tegen den koetsier ongeduldig .? Vite ! Vite !" en de koetsier keek dan verwonderd naar ons. Ik deed mijn best niet naar F. M. (d.w.z. Dostojewsky) te kijken. I lij keek ook niet naar mij; hij hield den heelen tijd mijn hand vast en drukte ze nu en dan. Kalmeer toch, ik ben toch bij je", zeide ik tegen hem. Toen wij zijn kamer binnenkwamen, viel hij voor mij op de knieën, omarmde ze en zei: Ik heb je verloren, ik wist het". Soeslowa heeft hem toen alles verteld. Dostojewsky luisterde aandachtig naar de biecht van zijn geliefde en stelde haar voor met hem naar Italiëte gaan als broeder en zuster". De twee maanden in Italiëwaren een aaneen schakeling van tooneelen, zooals Dostojewsky ze dik wijls in zijn romans beschrijft. Uitbarstingen van hartstocht, strijd en daarna verzoening, wederkeerige martelingen en wraaknemingen. In dien tijd begon zich in Soeslowa een verandering te voltrekken. welke geleid heeft tot het ontstaan van de Soeslowa, die Rozanow heeft gekend en beschreven. Op de terugreis belandde liet paar te Berlijn. Hier namen zij van elkaar afscheid; Soeslowa keerde terug naar Parijs en D.istoiewsky begaf zich naar Hamburg. Dostojewsky [iet haar echter niet met rust. 27 October maakte zij de volgende aanjeckcning in haardakhoek: Gisteren ontving ik een briit' \an F'. M. Hij heeft al zijn geld verspeeld en verzoek! om toezending van geld. Ik moi -t beleenen". In Parijs maakte Soesiowa personen, o.a. met eenige \e> Russische revolutionairen. /.' kortstondige romans, maar uit haar dagboek kan nu u KONINKLIJKE BAZAR 82, ZEESTRAAT DEN HAAG EEN WANDELING DOOR DEN KON. BAZAR GELIJKTOP HETDOORBLADEREN V. E. ENCYCLOPAEDIE, EEN REIS RONDOM DE WE RELD VAN KUNST EN KUNSTNIJVERHEID" zien, hoe weinig ze haar bevredigden. Het was alsot zij naar de illusie van 't geluk zocht en die niet kon vinden. Het onbindingsproces dat door I>ostojewsk\ in de ziel van het merkwaardige meisje werd veroorzaakt, ontwikkelde zich met een onrustwekkende snelheid. In 1865 ontmoette Soeslowa den schrijver te Wiesbaden, waarheen hij gevlucht was voor zijn schnldeischers. Uit zijn brieven aan Soeslowa uit die periode ontleenen wij de volgende fragmenten: Den dag na joinv vertrek werd mij vroeg in den morgen in het hotel medegedeeld, dat ik op bevel van den eigenaar niets zou krijgen : geen diner, geen koffie geen thee. Ik ging naar het kantoor en vroeg om op heldering van dit bevel. De eigenaar, een dikke Duitscher, verklaarde, dat ik geen diner had verdiend' en dat hij mij alleen thee zou laten bezorgen. Ah Hertzen dus geen geld stuurt (Dostojewsky heeft hem geschreven en verzocht wat geld te leenen), dan vrees ik groote onaangenaamheden: men kan n.l beslag leggen op mijn bagage en mij zelf uit het huis gooien of iets nog ergers. Afschuwelijk !" Polja, mijn vriend, red mij, bevrijd mij ! Leen ergens voor mij 150 gulden .... Ik zal ze je teruggeven Ik zal jou toch, niet in een onaangename positie willen plaatsen". In het najaar van 1865 verliet Soeslowa Parijs en keerde naar Rusland terug. De briefwisseling tusscher haar en Dostojewsky werd voortgezet, ook toen de schrijver hertrouwde. In 1867 schreef Dostojewskv aan Soeslowa den bekenden brief, waarin hij haar zijr eeuwige vriend" noemde en haar over zijn huwelijk vertelde. In dien brief schreef hijo. a. het volgende : ,Je brief heeft bij mij een indruk van veel verdriet gewekt Je schrijft dat je neerslachtig bent. Ik weet niet wat er met jou het laatste jaar is gebeurd en welke ge voelens je hart in dien tijd hebben beheersclit, maai te oordeeien naar hetgeen ik over ie weet, begrijp ik dat het jou niet gegeven is gelukkig te zijn". In 1880 trouwde Soeslowa, een vrouw van 40 jaar met den 24-jarigen Rozanow. /.es jaar lang verdroeg hij, naar hij zelf vertelt, alle grillen van haai' moeilijk karakter en daarna verliet zij hem. .Maar al duiinK hun samenleven niet lang. Soeslowa heelt loch eei sterken invloed op den schrijver Rnzaiiuw gehad1 a zijn werken, ook de latere, dragen den -tempel var deze merkwaardige, begaafde en diep 'in^elukkit vrouw. J. S. MEUWSEN, Hofl. A'dam-R'darn-Dcn Haag. DE BESTE HOEDEN IN HOLLAND Boe kverkoopmg Van 11)?28 April houdt de firma Burgersdi en Niermans te Leiden eeiie verknoping van boekei; op het gebied van Geneeskunde, Chemie, WisNatmir- en Sterrenkunde, Godgeleerdheid, Wijs begeerte, Zielkunde, Rechtsgeleerdheid, Staathuis houdkunde, Geschiedenis, Aardrijkskunde, Klassieke Taal- en Letterkunde, enz., Kunst, Gallustreerdi Werken, Oostcrsclic-cn Huropeesche Taal- en Letter kunde. SPAREN WIL ZEGGEN GOEDE MEUBELEN VOORDEELIG KOOPEN. DIT KUNT U BIJ