No. 2551 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND 11 ESCUDERO KRONIEK VAN DEN DANS DOOR J. W. F. W E R U M E U S B L' N I N G XXV. Ba/iet daudia Issatschenko Vicente Escudero De broodjes vsn Charlie ET theater Tuschinski, waarin vorig.' dans herinneringen zich beperkten tot die voortref felijke Russische volksdansers en acrobaten, de Eltzoffgroep en de eerste kennismaking met Sent Mahesa, heeft ons de laatste weken slag op slag interessant werk laten zien: Loïe Kuiler, Clatidia Issatschenko, Vicente Escndero.... * * * Clatidia Issatschenko's ballet bracht t wee genres. Het eerste, hoekige Egyptische bewegingen en een opstelling van drie danseressen als een godenbeeld met drie hoofden, zes armen en diamanten voor een dozijn schatrijke maharadja's, is niet het boste wat deze groep vermag. Dat ligt veeleer in kleine groepsdansen, waarvan men een deel helaas coupeerde in latere programma's?, die .een eigen aardige zuivere lijn bezaten, welke zo onderscheidde van het algemeene Duncan-genre, waaraan zij onge twijfeld eerst even deden denken. Claudia Issatschenko komt trouwens in oorsprong en denkbeelden uit den tijd en de sfeer van Isadora Duncan's eerste optreden. Wat haar werk van vele anderen doet verschillen is om het zoo eens te noemen, de heldere, vaste, gave wijze waarop de lijn der beweging hier getrokken wordt. Deze dansjes zijn zeer eenvoudig, ze kunnen menigeen herinnerd hebben aan veel werk dat men elders zag: maar hier ziet men het beter en anders. Het verschil is dat van een doorsnee-leerling en een talentvol leerling, die naar dezelfde figuur tecncnen onder doorsnee en goede leiding. Kennis van ballet en een lange eigen studie der leidster hebben hier resultaten g: ge ven: een attitude die bijv. Ella Ilbak vaag en kort aangeeft, wordt hier een oogenblik van rank zweven in de lucht, als van een meeuw die op haar vleug'ls schijnt stil te staan. Het been dat elders zoo vaak snel valt, strekt zich hier langer en tot in de voetspits nobel en gestrekt, een oogenblik langer dan men verwacht, een oogen blik met iets van de Vertraagde filmopname: indruk dien goede balletdans in sommige figuren geeft en die iets van zijn betoovering uitmaakt. Deze groep kan meer dan zij zien liet; er zal nog wel eens gelegenheid zijn, o p haar werk terug te komen. Voorloopig boeit zij door wat zij gaf en door den eigen weg dien zij gaat: niet die van de meeste, straffe. ESCUDERO wel eens geforceerd aandoende Duitsche dansscholen, maar een zoeken naar natuurlijke beweging, die de strenge lijn van het ballet schijnt te willen vereenigen met de ongedwongene bekoring van een dans uit louter vreugde en dit wel weet te bereiken in de beste dansen. Met die mogelijkheid van samensmelting van nieuwe idealen en het technische meesterschap der balletschool, een vernieuwing van hefballet zoo men wil, staat en valt een goed deel der huidige ont wikkeling; deze poging, een van vele en vaak anders geaarde, verdient daarom de belangstelling. Ten slofte is deze groep ook tenminste n danse resje rijk, NadaMi!ofchewitsch,wraarvan men wellicht later meer zal hooren. Grain d'étoiles" zegt de oude balletmeester van zulk talent, waaruit .misschien, eens een ster groeit. . . . * * Over Vicente Escudero schreef ik indertijd bij eerste Parijsche kennismaking, thans laat hij hier zijn g .-n re van Spaansdun dans zien. na dat van Arg-ntina. Argenlina geeft haar stijl aan den volksdans, Escndero neemt er een klein deel van en g-'eft het zijn virtuositeit. Als men het dansen van zijn partner Almeria met dat van Argentina verg-lijkt - harde vergelijking -?ziet men het verschil tusschen een onfeilbare en een gewone beweging. Als men Escudero's dans vergelijkt met dien van de groote ballerina ziet men hoe hij enkele onderdeelen, het zapateado1' vooral, heeft opgevoerd tot een voortreffelijke ver fijning, maar men ziet ook dat hij veel beperkter is, hoe rijk die beperking ook geschakeerd mag zijn. Andere vergelijking: zelfs waar dit paar-danseu een spel van verliefde hartstocht wordt, daalt het nooit tot mimiek-met-dans of dans-met-mimiek. Alle gezichtsuitdrukking, alle lokkend verzet en brutale aanval is opgenomen in het dansen; dreigt het een oogenblik enkel tooneel te worden, dan stampen en ratelen de hakken reeds weeren de vaart der beweging vaagt alle mimiek-op-zichzelf \\\g. De oude strijd tus schen pantomime en dans is hier, uit de bron van din volksdans, g'heel opgelost in voortdurende beweging. * Rijk in zijn beperking is deze dans van Escudero zeker. Van eigenlijke, beslaande dansen heeft l'ij niets, of hoogstens een motief: hij is eigen fantasie met gebruik van de Spaanschef lameiico-figureii. hij is vooral prachtig in zijn gebruik van de voeten, liet lichaam blijft recht, rank, fier en mager in zijn strakke zwarte stiercnvechtersjasjc en nauwe broek. Maar het zet zijii volle kracht achter elkui pas en elk trappelend rhyllune der hakken. Slechts schijnbaar is dit alleen een ,,stepping" met de hakken: de kaïitige elleboog bereidt eeiievenwieh1 of den kortui draai der pirouette voor; als de armen boven het hoofd g;, hogen zijn wordt dat een b.gin tot een wisseling in tempo, die nog verrassender inzet, omdat ze zoo, niet de armen afleidend, Werd voorbereid als overrompeling. Alken als de voeten hun felste spel spekn laat de danser al het andere varen en vraagt er alle aandacht voor. liet is een parade maken niet behendigheid, lenigheid, stalen spieren en snelheid, een bewust pralen. liet heeft geen andere beteekenis dan trotsche levenskracht, het drukt niets uit dan vurig bloed en even sterke macht daarover. Maar hoeveel meer leven en pracht is er in als in t waait'dozijn halfslachtige po gingen tot ..geestelijke" kunsten hoog.; bedoeling, die nog niet eens aan de ze vitaliteit toe zijn. l loeveel nader staat het in zijn volmaaktheid van eigen meesterlijk genre tot alles wat heizij waaracht'ge kunst of waar achtig leven is. liet doet wat het kan, met een gemak en een gratie, die het een spel laten schijnen: het heeft geen zweem van vaagheid of vermoeiende gedachK'iitocgift, het is helder, het fonkelt, het is sterk, wreed, fel, en e:gen/innig. De Spaansche elans iKgint zijn nuances voor ons te krijgen: men noemt ons nog, naast Argentina en Escudeio A'.gentinita, volg.ens sominig.n de Spaansche danseres: de al oudere Pas.ora Imp.rio. tle be roemdste flamenco-danseris en zang,.-res, en de ESCUDERO jonge Lolit Astolfi, die etil hoop der toekomst 'zon zijn, en anderen, die ons thans nieuwsgieriger maken. * Een half jaar geleden scheen Amsterdam arm aan dans-opvoeringen: thans kan men weer verlanglijstjes opstellen. Eaat mui er allereerst ook Mary Wigman,, Wigman- en Laban-groe-pen, Palncea, Yvonne (K-orgi e.cl. op boeken. Van die moderne Duitsche richting-en zagen wij sinds jaren niets. * En de broodjes van Charlie.... Hij danst, in de ,.(ioldrush", zooals Russische poppenkasten het wel eens vertoonden, waar de spelers het hoofd dooreen geschilderde lap steken en met kinderachtige armen en beentjes gesticulecrcn. Charlie heeft twee broodjes. aan twee vorken gestoken als twee voeten aan twee beenen, en dat wordt een dans waarbij menige zeer ideaal ge/inde dans-matinee tot /eer slappe ellende wordt. Daar gaan on/e geachte theorieën over ballet ei'. de drommel mag weten wat meer: een Meester neemt twee stalen goudgraversvorkeii van een paar centen, twee broodjes van den bakker om den hoeken hij laat ze dansen: een stapje over. een sierlijke zwaai, een grand ecart, een keurige rond-de-jambe en een rare kuitenflikker toe. hij inimeert er een verrukt gezicht hij.... en heliseen onvergeti lijken dans! Perfect, se-ralicus, dwaas. Zonder lichaam. zonder voeten, zonder armen, een tafelspelletie uit een hoe-amuseer-ik-mijn-gasten brochure, voorge daan door een groot toovenaar. Er valt ons een oude anecdote in: (ïuimard. een der beroemdste balletdanseressen was op jaren gekomen. /ij wilde zich niet meer laten zien: zij was mooi gewees-t, lui zij danste achter een bijna geheel neerge laten gordijn: men zag enkel de voeten, liet was prachtig, vond het erilisch Parijs. Alleen (hiimards zwakke gezondheid maakte er een eind aan. Nog later danste zij haar heek' repertoire op een speelgoedtoooeclt je dai zij op schoot nam; enkel met twve vingers, alle passen, alle triomfen.... en men zag de superioriteit van haar kunst, meent Edmond de (i uicourt. l let leek een vrij dwaze anecdote Charlie Chaplin m;;nkt ze waarachtig. Twee voeten, of Iwee vingers, of iwee broodjes-aaneen-Vork: qiianei Ie génie s'y niêle.... liet hangt er maar van af of er een meester danst. Spaansch, ot ballet, of Dnncan, of volksdans, of etcaekra.