Historisch Archief 1877-1940
DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND
No. 2554
M E D I S C H K K R O N T E K
DIK WORDEN EN
MAGER WORDEN
DOOR PROF. DR. W. STORM VAN LEEUWEN
//. / )r //oo/iA'or/ne/j van vetzucht, f n t/e mij
Jelen lol beperking tlaarvun.
WE zullende theuretische beschouwingen nu laten
rusten nadat we het volgende hebben vastgesteld.
Men kan het basaalmetaboiisme meten, en groote
afwijkingen van den norm gemakkelijk bepalen. Het
beoordeelen van kleinere verschillen is moeilijk, vooral
juist bij de vetzucht, omdat ik niet weet niet welken
norm" ik vergelijken moet.
Indien echter het basaalmetaboiisme laag is, zal bij
het gebruik van een hoeveelheid voedsel die voor een
normaal mensch, die overigens dezelfde levenwijze
volgt, juist genoeg is, een overschot blijven dat als
vet wordt afgezet. En ten slotte: de dikke man ver
bruikt voor een zelfde hoeveelheid uitwendige arbeid
evenveel voedsel (brandstof) boven het basaal
metaboiisme, als een magere man.
Nu de vraag: waarom zijn sommige menschen
zoo dik?
In de allereerste plaats en ondanks alle protest
omdat de meesten heel gewoon te veel eten. Ik zou
wel eens als voorbeeld willen vertellen, wat de vrouw
van een heel dikken man mij van zijn menu opnoemde
en hoe dat eindigde met een pannekoek van vijftien
aardappelen, die zij 's avonds om elf uur hem nog voor
bakte, maar sedert het verschijnen van PALLIETER"
doet een ander maar beter over dit onderwerp te
zwijgen.
Alle geleerdheid en metingen van basaalmetabo
iisme terzijde stellend, kunnen we dus zeggen: de
meeste dikke menschen eten royaal weg te veel,
daardoor worden ze dikker, en ik wil niet zeggen
luier maar trager in hun bewegingen, daardoor
nog dikker, enz. Zij zijn dus te vergelijken met een
auto waar te veel olie en naar verhouding van den
te verrichten arbeid ook te veel benzine in gedaan
wordt. Bij een auto loopt die overmaat er tenslotte
uit, bij den mensch wordt de overmaat afgezet in
vet.
Wat is het remedie voor deze menschen? Minder
eten of meer lichaamsarbeid verrichten? Het laatste
is uitstekend, wordt ook door den patiënt het liefst
aanvaard, maar het is een gevaarlijke therapie, want
het geeft zulk een beerlijken eetlust, en een glaasje
bier smaakt daarna eens zoo goed. Minder eten en
minder drinken, of ze hoog springen of laag, daar
moet het van komen.
Waarom minder drinken? Wel, voor een mageren
man doet het er niet toe, die wordt door veel drinken
niet dikker, maar in de dikke vetlagen, die bij een
lijder aan vetzucht aanwezig zijn, zit een massa vocht.
Blijkbaar houdt dat abnormale weefsel veel gemakke
lijker water vast dan normaal weefsel. Dus nog eens:
minder eten, minder drinken, dan komt de rest van
zelf.
We kennen het verhaal van Justus van Maurik
daarover en.... in den oorlog is liet in de centrale
landen wel bewezen. Diabetes en vetzucht verdwenen,
vermageringskuren waren overbodig, de badplaatsen
leden gebrek.
Er is een tweede categorie, die relatief niet veel
eet en toch maar steeds dikker wordt. Hun mag
men niet verwijten, dat het hun eigen schuld is en
dat ze teveel eten. Dikwijls hebben ze geprobeerd om
mager te Worden door minder te eten en hebben zich
dan slap en akelig bij gevoeld. Hier is vermoedelijk
een stoornis in de stofwisseling, die ik in de sterk
uitgesproken gevallen kan nieten en in de lichte
gevallen slechts kan vermoeden. Bij hen is de ver
mageringskuur moeilijker dan bij de eerste categorie
en waar zij de veeleters --? eigenlijk hun kuur wel
zelf konden d.ien (dikwijls kunnen ze het niet/maar
dat is hoofdzakelijk een kwestie van wilskracht)
hebben de anderen er wel meestal een arts hij noodig.
Hoe die het dan inrichten zal, daar kunnen we niet
op ingaan, maar twee punten wil ik ervan bespreken,
omdat ze vooral het laatste ook aan de ieeken
bekend moeten zijn.
Het eerste punt is, dat ook voor deze categorie
beperking van voedsel er aan te pas zal komen.
Meestal zal de arts tot hen zeggen : (ie eet wel niet
te veel, vergeleken met anderen, maar ge eet te veel
voor uW doen. Het is droevig, maar er valt niets aan
te veranderen.
Het tweede punt heeft betrekking op de behande
ling met schildkliertabletten.
De schildklier heeft een zeer grooten invloed op de
intensiteit van de stofwisseling. Bij menschen, die
deze klier missen of waarbij hij slecht functioneert kan
het basaal-metabolisme wel tot op de helft dalen en
bij menschen met een vermeerderde schildklier^
functie (de ziekte van Basedow) kan de stofwisseling
wel 80 pCt. te hoog zijn. Bovendien is de werkzame
stof uit de schildklier een van de weinige producten
van interne secretie", die hun werking behouden
ii:i in^at; yn ddtni gep-i^bfri1! U' zun Dat b^tc'rk^ni,
dat men door het eten van scruldklipttabipttpn dr
stofwisseling sterk kan doen stijgen,
Een ideaal middel tegen vetziiclit dus?
Dat zou het zijn als de werkzame stof uit de schild
klier (het thyroxine, waarvan de Amerikaan Kendall
de chemische samenstelling heeft bepaald) niet tevens
een sterk vergift w'as, dat met name het hart ernstig
beschadigt.
Het is zóó. In die gevallen, waarin de stofwisseling
werkelijk duidelijk verlaagd is, kan de arts zooveel
thyroxine geven dat het normale niveau bereikt w< rdt,
en dan doet het thyroxine geen kwaad, (ieeft men
echter meer dan noodig is, dan verdwijnt wél het vet,
maar wordt tevens het hart beschadigd. En dat is
een beschadiging van een zeer onaangename soort, liet
hart kan daardoor mul. eens en vocral minderwaardig
worden, zoodat een slepende hartkwaal ontstaat, die
met den dood kan eindigen. Trouwens de kwaal
behoeft niet slepend te zijn, ook vrij acute sterfge
vallen zijn op deze wijze voorgekomen.
Men zal denken, liet is voldoende dat de arts hier
van op de hoogte is, waarom nu et de leek het weten?
Omdat van deze schildkliertabletten misbruik
gemaakt Wordt.
Gedurende den oorlog trof het de aandacht van
een van de Engelsche keuringscommissies, dat zij
kort achter elkaar een aantal patiënten wegens
hartgebreken moesten afkeuren, en het waren aile ge
breken van hetzelfde type, een uitzetting van het hart,
een frequente pols en dat bij jonge mannen, die er
tevens slecht uitzagen. Men kreeg achterd cht, nam
ze op in een ziekenhuis, maar vond aanvankelijk niets,
en ze waren inderdaad ongeschikt voor den dienst,
daaraan was geen twijfel. Eindelijk vond men bij een
van hen een fleschje met wit poeder. Het werd onder
zocht en het bevatte scliildkliersubstaiitk'. Deze
mannen hadden willens en wetens zichzelf een hart
kwaal bezorgd, op raad van iemand die zich daarvoor
liet betalen. Vermoedelijk hadden ze gehoopt, dat
die hartkwaal na een paar dagen wel weer voorbij zou
gaan, maar velen zullen bedrogen uitgekomen zijn.
Het lichaam kan veel verduren, maar met schild
kliertabletten moet men voorzichtig zijn.
Dat was gedurende den oorlog, waar mannen uit
vrees van in den strijd invalide te worden zich maar
liever vóór den strijd reeds invalide maakten. En nu
in vredestijd?
Ook nu is een waarschuwing noodig, omdat
schildklier-substantie voorkomt in sommige
vcrmageringstabletten of poeders, die in den handel worden
gebracht.
Er zijn verscheidene methoden om mager te Worden:
diëetregeling, lichaamsbeweging, enz, enz, sums ook
zal de arts geneesmiddelen geven of inspuiten, maar
er is slechts n middel dat mager maakt /.ouder dat
deze andere maatregelen erbij noodig zijn en dat is de
thyroxine. En juist dat ne middel mag de leek
iniiiit op eigen gelegenheid aanwenden.
Vermageringspillen bevatten in den regel laxeer
middelen en soms schildklicrsubstantic erbij. De
eerste zijn alleen wat duurder dan gewone
laxeertabletten, het laatste is tevens zeer gevaarlijk.
Ik heb de twee hoofdvi rmen van vetzucht be
sproken, er is tiog ecu derde vorm, waarbij een zeer
ernstige stoornis in de stofwisseling bestaat, meestal
van gecompliceerde natuur, waarbij de patiënten
niet alleen te dik zijn maar het vet ook op een
abnormale wijze is verdeeld, zoodat men haast van
een misvorming mag spreken. Die gevallen behoi ren
geheel bij den arts thuis.
Herhaaldelijk heb ik in liet bovenstaande gezegd:
Minder eten" en minder drinken"; en /.onder nu
in details van de diéetregeling te gaan, kunnen we
dit toch nog ecu beetje preciscercn.
Het drinken is het gemakkelijkst af te handelen.
Men beperke in de eerste plaats de hrcvcelheid
vli.eistof, dan denke men eraan dat vloeistof, die tevens
voeding bevat (bier, sommige soepen) ,,dubbel"
werken.En dan, wie weinig zout eet, zal minder drinken
en zal zijn weefsels er toe brengen minder water vasl
te houden.
Nu nog het eten.
Het lichaam heeft een bepaalde hoeveelheid eiwit
per dag noodig om in behoorlijke conditie te blijven.
Die minimum hoeveelheid werd vroeger op icilgr.per
dag gesteld. Tegenwoordig na de ervaringen uit den
oorlog weten we dat het wel met wat minder kan en
kunnen we het wel op 50 of 0(1 gr. zetten. Hi ewel
men bij een vermageringskuur dikwijls niet schromen
zal den patiënt gedurende e-enigen tijd geheel te laten
hongeren, zal toch het definitieve dieet altijd we-1
minstens 50 gr. eiwit moeten bevatten. In ieder
geval moet de leek, die op eigen gelegenheid een
kuur" gaat, doen zorgen, dat hij zij n ei u i t niet te laag
brengt. Vleesch, viscli, eiwit, karnemelk, zijn v
>edingsmiddelen, die rijk aan eiwit enbetrekkeiijkarm
aan koolhydraten en vetten zijn. Deze laatste, de
koolhydraten en vetten, moeten natuurlijk sterk ver
minderd worden. H< sterk, dat hangt in hoofdzaak
van de hoeveelheid arbeid af die per dag wordt ver
richt. Daarvoor zijn geen vaste regels te geven.
Een enkel Woord HOL; over de vraag of men in de
eerste plaats de koolhydraten of juist de vetten zal
; M
^'?««?l v
MR. l'. W. A. CORT VAN DER LINDEN,
Minister van Staat. oud-Minister en lid van den Raad
van State, werd Vrijdag j.l. 80 jaar.
BATENBURG & FOLMER
(G. W. FOLMER)
DEN HAAG,
HUYGENSPARK 22
BERGPLAATSEN VOOR INBOEDELS
MET SAFE-INRICHTING
VERHUIZINGEN ONDER GARANTIE
INTERNATIONALE TRANSPORTEN
weglaten, l let laatste schijnt het meest rationeel,
immers: vet wil men juist niet hebben en bovendien
heeft vet een tweemaal hoogere verbrandingswaarde
dan koolhydraten, dus l gram vet doet ruim twee
maal zoo \eel kwaad als l gram koolhydraat. Dat is
waar, maar men vergete niet dat de mensch geen
machine is en dergelijke rekensommen niet altijd
opgaan. Dieet houden, honger hebben, zijn moeilijke
dingen, vooral ais het lang moet duren. Nu isjhet zoo,
dat vet zeer sterk de passage van liet voedsel van
de maag naar den darm vertraagt, u'at béter-kent,
dat na een vetloozc voeding de maag veel eerder leeg
is, dus het hongergevoel" veel eerder begint, dan
na een vetrijken maaltijd. Vijftig gram vet staan in
voedingswaarde gelijk met meer dan honderd gram
koolhydraten, maar wie op een schraal dieet staat
en honger heeft, kan do< r vijftig gram vet te nemen
misschien bereiken dat hij tweehonderd gram
kuoihvdia'i-n kan achterwege laten!
Kon. Meubeltransport-Maatschappij
DE GRUYTER 6 Co.
c\5 (MI c\s DEN HAAG SVD Gxf) ttxs
AMSTERDAM - ARNHEM
Verz, van Tentoonstellinggoederen