No. 2554 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND BURGER EN OVERHEID DOOR DR. U. HUBER NOODT Alain, Le Citoycn confre les pouvoirs. Paris, Simon Kra, IQ2ó "\J U de Propos d'Alain sinds verscheidene jaren -"-^ niet meer als afzonderlijk periodiekje verschijnen, zijn de boeken van den heer Chartier, professeur de philosophie aan een der Parijsche lycea, immer een welkom evenement. In Frankrijk zelf, in beperkten kring. Over de grenzen kent rnen hem niet. tin daar ?de politieke wijsgeer, die Alain is, eenige van de .meest treffende Fransche qnaliteiten bezit (eenvond, scherpte, oprechtheid tegenover zichzelf, eritiek) is dit jammer. Maar omdat hij ook wel, door de logica ?gedreven, de hand in eigen boezem steekt- - en men" ,in het buitenland in zalige onwetendheid toch al veel te veel een ongunstig oordeel heeft over de '.staatkundige toestanden in Frankrijk heb ik wel ?eens hooren zeggen, dat deze onbekendheid een ..zegen was. Doch beperking van kennis en belang stelling is veelal te betreuren. Zoo kom ik er toe, deze regels te schrijven. Dit boek levert baschouwingen over de betrekking - usschen den staatsburgeren de overheid vóór, tijdens ?en na den oorlog. Het is een verzameling van korte uiteenzettingen, die tot algemeenen grondslag hebben «en theorie over het gezag. Zij zijn in verschillende ;tijden geschreven, maar hebben haar leesbaarheid ?behouden tot het laatste woord toe. Zelfs de bladzijden van vóór 1914. Wat zeldzamer is, dan men denken zon. In een wat zware inleiding vat J. Prévost de ftoofdtrekken van Alain's theorieën samen. Hij heeft ?daarmee nuttig werk verricht. Sommigen toch honden <den schrijver voor een simpel radicaal theoreticus. Hen zal menige alinea uit dit werk verbazen. Atiguste ?Cornte heeft gezegd, dat de vooruitgang een te ?voren bestaande orde veronderstelt. Daarom is voor Alain strikte gehoorzaamheid noodzakelijk, ook al -is het gezag niet volmaakt, ook al is de leider zonder verdienste. ledere ongehoorzaamheid, zelfs ten be.hoeve der rechtvaardigheid, doet de misbruiken voort?duren. Voor de werkelijke leiders, de werkelijke vorsten heeft Alain dan ook niets dan welbegrepen .lof. Een van zijn lievelingsboeken is Napoleon's Mémorial de Sainte-Hélcne. Vernuft, activiteit^ door zicht, initiatief daar heeft hij onbeperkten eerbied voor. Daarom zijn Kitchencr en Pétain voor hem -gróóter leiders dan Mangin of Murat. Want de ver diensten dezer mannen zijn afhankelijk van die hunner uitvoerders. De absolute macht bederft bijna altijd hem, die ermede bekleed is. Hij verliest den zin voor het mogelijke en wordt onvoorzichtig. Het middel daartegen ligt niet in politieke actie, jnaar in de opinie. De werkelijke leider is dan ook Jiij, wien men kan gehoorzamen, ook al is men critisch; hij, die geen bewondering, loyaliteit of idankbaarheiddoodende clementie kent; een sim pel zakenman, die eenvoudig en vlug zijn werk doet." Zoo is Alain geen radicaal van het slag-Hernot; geen democraat ook. Van nationalistische zijde heeft men hem gesmeekt, even dóór te denken: hij zou dan wel in hun kamp treden. Het zwak der demo cratieën is, dat zij te gemakkelijk hare eetidaagskoningen afzetten. Deze zuiver negatieve macht brengt geen enkele oplossing. . . . ledere macht is slecht, als zij niet gecontroleerd wordt, maar iedere macht is goed, in zooverre zij een vreedzamen, helderzienden, hardnekkigen tegenstand voelt.De vrijheid is geen instelling; eiken dag moet zij opnieuw geschapen worden." iin in 't vervolg van zijn betoog verzekert Alain den lezer paradoxaal, dat hij de laatste der Combisten is, ?omdat hij het permanent toezicht van den kiezer <ip den gekozene voorstaat. Zoo is den reeds juichenden ,,conservatieven" het stilzwijgen weer opgelegd. Het is trouwens klaar als de dag: Als wij een openbaar leven willen, dat der huidige menschheid waardig is, dan moet het individu overal individu blijven, hetzij «p den eersten, hetzij op den laatsten rang. Het indivi du slechts denkt, iedere vergadering is dwaas." Door dit individualisme is het zeer moeilijk in -kort bestek een denkbeeld te geven van zijn theorieën, nog minder ze samen te vatten. Dit is trouwens mijn bedoeling niet. Alain onderwijst geen stelsel. Leert alleen observceren. ,.lk heb nooit iemand aangeraden, van opinie te veranderen. H venmin zijn oogen met andere te verwisselen; leert alleen -?ze te gebruiken." Nu raakt het individualisme uit de mode. We denken als massa, in massa. De stakkerds, die dit niet kunnen of onbegrijpelijkerwijs niet willen - helaas, :ze zullen nimmer de geneugten smaken der echte populariteit. Ook Alain niet. Hij zal met een enkel discipel door het Luxembourg wandelen. Het publiek op de bankjes in de zon zal de Matin lezen, of misschien zelfs de Quotidien. En ze zullen doen, als duizenden anderen en het.dus bij het rechte eind hebben. Terwijl de poovere discipel, zelfs al praat hij den meester niet na, zal leeren, onafhankelijk te denken. Over oorlog", over economie", over machines". Zóó bijvoorbeeld over vrede door recht": Hij, die deze bekende formule heeft voorgesteld, heeft veel dwalingen in weinig woorden samengevat DE MAFFERS EN DE PIJNLIJKE WAARHEID i-X L~ t-' 1<J JV L* 1<J l\ L^ VV fi f-l l V l l l?l LJ Tcckenïng voor ,,de Groene Amsterdammer door L. J. Jordaan Du Choc des Opinions. . . .!" .... Vrede door recht is, goed gehoord, een strijdkreet; de inzet van den strijd zelfs. De eerste dwaling, die moet worden uitgewischt is, dat de mensclieii ourlog voeren uit zucht tot usnrpatie of plundering; dat kan bij een klein aantal zon wezen; maar het gros strijdt altijd om een recht; of gelooft dit stellig, wat op hetzelfde neerkomt. Zoo komt de heftigheid bij een proces minder voort uit' hebzucht dan uit een haast mystieke gehechtheid aan een recht, of aan wat men voor een recht houdt, (iaan wij hier iets nader op in. Partijen zien niet slechts steeds een ut' ander recht en pleiten in zekeren zin om de recht vaardigheid te doen zegevieren; maar des te meer is het de waarheid, dat er in alle processen hel recht aan beide zijden schijnt te zijn, duur de complicatie der zaken en de onvolledigheid der contracten, die niet alles kunnen bevatten; gansch hel gebouw van het geschreven recht en van de jurisprudentie be antwoordt aan deze overwegende moeilijkheid, een beslissing te vinden, wanneer het gezond verstand aan weerskanten duidelijke en krachtige redenen vindt. Dit begrijpt men niet licht; en meer dan eens heb ik naïeve l ij k hooren beweren: .Aangezien een van beiden gelijk heeft, wordt een van de twee advocaten zeker betaald om te liegen." Maar advocaten, pro cureurs en rechters zullen u zeggen, dat een advocaat nooit liegt, dat hij niet behoeft te liegen; dat dit grove middel hem terstond belachelijk zou maken, en dat een proces alleen maar mogelijk is duur een dubbelen schijn van recht, /.eer w! te verdedigen zonder leugen en zonder drogrede. Daarom wordt het beslissend vonnis dadelijk een rechtselement en een sterk argument bij volgende processen. Maar eveneens is het recht moeilijk vast te stellen, omdat hartstoch telijke en te radde meiischeii allemaal gelooven dat het recht altijd helder en duidelijk is." Waar is dus de rechtvaardigheid? Zij ligt hierin. dat het vonnis niet voortkomt uit macht, maar uit een vrije discussie, vuur een arbiter, wiens belangen er niet mede gemoeid zijn. Deze voorwaarde is vol doende, moet voldoende zijn. omdat rechtsconflicten duister en moeilijk zijn. Wal rechtvaardig is, is het van te voren aanvaarden der arbitrage; niet der rechtvaardige arbitrage, maar der arbitrage, l lei wezen der rechtshandeling bestaat in het plechtig afstand doen van het steunen van zijn recht door gewekt. Zoo is de vrede niet door recht: want d ' recht, wegens den schijn van recht, verlicht bovendien door de hartstochten, zal de oorlog zijn, de heilige oorlog, en iedere oorlog is heilig. Integendeel, het recht zal zijn duur den vrede, daar de rechtsorde een voor afgaande verklaring van vrede veronderstelt, vóór de arbitrage, tijdens de arbitrage en na de arbitrage, onverschillig of men tevreden is of niet. lin dat noemt men een vreedzaam mensch. Maar de gevaar lijke mensen is hij. die den vrede wil dnov vecht, zeggend, dat hij geen gebruik xal maken van geweld, dit bezwerend zelfs, mits zijn recht erkend worde. Dat belooft schoone dagen." Dit citaat, dat ik vrijwel op goed geluk nam uit een boek van '2~<'" !-:adziiden, is uitzuiver en onbillijk, als alle ancleie citaten. Maar ik meende, dat het den .Nederlandschen ie/jr een vrij goed inzicht kun ge Ven ke geest e. elijke aderlating der hl Frankrijk na de edige jaren nog N l E U W E D R U K K E N K. 'i i'.N 15!<rt,iii-:NC vii'.. /-.'//er/M// Wnnrilciivm'!,. liefste deel: lingelsch-Nederlandsch. Tiende, omge werkte en vermeerderde uitgave door A. Broers. Groningen Den l laag, J. B. Wolters Uitg.-Mij.