12 DE GROENE AMSTERDAMMER, WEEKBLAD VOOR NEDERLAND No. 2555 TABA SIGAREN <~> ~* ZIJN TOCH DE BESTE ~~ <~> DRAMATISCHE KRONIEK DOOR TOP NAEFF Gasfspiel Alex. Moi'ssi, Die Wollust der Anstandigkeii, von L. Pirandello, Es fsl d/7 allem Schuld, von L. Tolstoï, OP den derden der drie Moïssi-avonden die alle belangrijke tooneelwerken onder de aandacht brachten, welke door deze opvoeringen, jammer genoeg, bij lange na niet tot hun recht kwamen zagen wij van Pirandello het satiriek blijspel Die Wollust der Anstandigkeit", werk van lichter toets dan de meeste zijner overige tragi-comedies, niet tegenstaande den breed-menschtlijken grondslag, waarop ook dit gelukkig-eindend spel is gebouwd. Het munt, als gewoonlijk bij dezen auteur, uit door een meesterlijk geschreven eerste bedrijf, zakt dan wegens enkele, in deze Duitsche vertooning vooral wat nadrukkelijke kluchtspel-accessoires en een nogal ingrijpende truc een schurkenstreek in optima . forma waar we liever de intrigue eenvoudiger en natuurlijker afgewikkeld hadden gezien. Pirandello groepeert om zijn boven het gros geplaatste hoofd personen in den regel een aantal onpersoonlijken, die al daardoor verachtelijk blijken, dat ze niet in staat zijn het goede te doen, noch het kwade te laten, menschen, die geleefd worden, niet leerden te leven, negatieven; en onze belangstelling in zijn alledaagsche maatschappij verslapt, zoodra deze zich bepaald als misdadigers voor de wet gedragen, gelijk in dit geval de heeren, welke met hulp van een gemeenen beurs speculant een finantiëele fraude op touw zetten, met het doel het lastig familie-lid, dat daar al te nauw gezet de eer ophoudt, in een valstrik te lokken en vervolgens als een dief de deur uit te jagen. Men kent de geschiedenis van dien ietwat ged railleerden edelman, aangezocht als vader te fungeeren van een uit overspel geboren kind in voorname familie, om als echtgenoot-in-schijn de schande te dekken der ongehuwde dochter, die zich door een getrouwden man uit haar kring verleiden liet. Het is de familie danig uit de gis gevallen, dat deze man, toen het er aldus op aan kwam, niet bereid bleek van zijn vrouw te scheiden, en onder veel mooie praatjes de jonge dochter alleen voor de consequenties hunner gelukkige uren op liet draaien; zoodat men, om de eer" alsnog te redden, ten slotte moet besluiten tot het paardenmiddel, door een neef aan de hand gedaan, om n.l. een partij vfior het meisje op te schommelen in de regionen, waar men op het punt der goede zeden geen al te kieskeurige eisenen stelt. Dat men juist in deze lagen der samenleving wel eens op een mensen" kan stuiten, op een iemand", die, in harde leerschool gevormd, door de laagste ervaringen tot de hoogere erkenningen steeg en zijn eigen waarde leerde bepalen, blijkt bij de kennismaking met dezen heer Baldovino, bereid weliswaar zich langs den voorgespiegelden weg maatschappelijk te rangeeren, doch geenszins bereid daarbij zichzelf als mensch te degradeeren, d.w.z. zich op n lijn te stellen met deze konkelende familie, waartoe de positie, hem aangeboden, in de toekomst ook moge leiden. Zal hij in deze familie slechts alseen abstractie", de ver tegenwoordiger van de eer", bestaan, het blijft aan hem zich een vorm te construeeren, waarin het hem mogelijk zal zijn dit zinnebeeld van het fatsoen, als echtgenoot, en niet het minst als vader, in de puntjes na te leven; want ten halve doet deze man, bij uit zondering, nu juist niets. Ik hsb"-,zegt hij, aan wien niets meiischelijks vreemd bleef bij deze onderhandelingen- wel erger misstappen op mijn kerfstok; hetgeen hier gebeurd is, zou ik voor mij geen misstap willen noemen, slechte een ongeluk".... En hij bedankt hoffelijk den makelaar den neef der beproefde familie dat deze hem waardig heeft gekeurd-in zijn gedaante van man-van-eer eenigermate tegemoet te komen aan dit ongeluk".... Aldus zien wij hem zijn taak aanvaarden en louter door de correctheid van zijn optreden, te midden der van den morgen tot den avond transigeerende verwanten, worden tot een tyran. De wellust van het fatsoen.... hij gevoelt zich in zijn rol, die hem ontheft" aan hun gemodder hoe langer hoe behagelijker ! Het is de grondgedachte van al Pirandello's werken, dat de realiteit der samen leving nauwelijks meer normale menschelijkheid, nauwelijks meer fatsoen" gedoogt. Alleen in de abstractie van droom, waan, of, zooals in dit geval een loozen vorm, kan een mensch zijn en blijven die hij is. En welk een poover en zot figuur slaan dan alle anderen, louter door de tegenstelling ! Het is ten slotte geen wonder, dat de familie met dezen vreemdeling, in de contra-mine bij elk besluit, hoe langer hoe verlegener zit en de vurige wensch hem kwijt te raken hij heeft zijn Schtildigkeit" gedaan en de ongehuwde moeder blijft in de gescheiden vrouw keurig gerehabiliteerd tot uitgesproken schand daden voert. Ook hierbij heeft men veine... Want in Baldovino is voor de jonge vrouw, die zijn naam draagt zonder dat ze de zijne is, iets ontwaakt, dat hem, tegen zijn bestemming in, tot een levend mensch dreigt te maken, en ook hem is elk middel welkom, dat hem bijtijds van zijn taak ontslaat; zelfs de schande weggejaagd te worden als een dief, wijkt voor de hoogere waarde: trouw te blijven aan die eeretaak tot ze vervuld zal zijn. En het aardige is dan dat intusschen de jonge vrouw zelve slacht offer van, in de eerste plaats, haar brave Mama, van den man, die haar tot zijn maitresse maakte en als de vader van haar kind nog zijn rechten, zonder ver plichtingen, meent te kunnen voortzetten, van heel haar louche omgeving langzamerhand door de oogen van den vreemdeling is gaan zien, en haar oorspronkelijke, nog niet verdorven natuur zich doet gelden in zijn belang. Agathe valt haar familie af, om den man, haar op zoo gruwelijke wijze opge drongen, vrijwillig te volgen als zijn vrouw, omdat zij in hem gelooven kan. Een allerliefst slot, dat het niet malsche werk heft in een milde sfeer, zondei uit den blijspeltoon te vallen. Er kwam bij de ver tooning van dit slot helaas het allerminst terecht. Baldovino (Moïssi) uitte zijn verrassing met een gebaar in zijn haardos, dat karakteristiek mag heeten voor het land der macaroni, doch geenszins voor de gevoelens, die dezen mensch, plotseling uitver koren", op dit charmant oogenblik van wederzijdsche erkenning bezielen. In den tekst staat, dat hem de tranen over de wangen loopen en de jonge vrouw, aangezien hij in de consternatie zijn zakdoek zoo gauw niet vinden kan, hem den hare biedt. Deze lieve eerste commu nie" bleef ons onthouden, alsmede de opkomst der gedupeerde familie, het verslagen koor".... Het heeft wonder weinig zin een werk van een auteur van het gehalte van Pirandello zoo maar als een Duitsch blijspel te spelen, zoodat het publiek van den diepen zin, noch van den fijnen geest iets gewaar wordt; en daarenboven nog zoo weinig karakteristiek ! Want dit zijn wel waarlijk karakterrollen", al belichamen zij het karakterlooze, rollen die een volledige uitbeelding vcreischen en het waard zijn. Alleen al die Moeder", die alles" doet om haar kind gelukkig te maken", uit vrees, dat zij met het zevenentwintigjarige meisje zal blijven zitten, in vredesnaam een oogje dicht drukt bij een verhouding met een getrouwd man, wien zij, als het eenmaal zoover is, het pistool op de borst hoopt te kunnen zetten om de eer van haar dochter te redden". Een moeder, die het zaakje op deze speculatie liefderijk in de hand werkt, tot het ongeluk" geschiedt, en haar heiligste verwachting bedrogen uitkomt, aange zien de heer Fabio alles wil, behalve nu juist scheiden om der wille van Agathe. Het spijtig gesprek dezer moeder met den neef, die thans als redder in den nood zijn bemiddeling aanbiedt, het is ten meesterstuk van zielige menschelijkheid in de pronkgewaden der zich vrij-pleitende romantiek: Mevrouw: Een verrukkelijke Meinacht.... Dt moeder leunt aan het venster.... Daar buiten: bloemen en sterren.... Daar binnen: teederheid, innigheid, angst. ... En deze moeder roept tot zichzelve: Och, dat mijn kleine meisje voor nmaal, nmaal slechts in haar leven, moge genieten van al deze sterren en al deze bloemen ! En zij blijft daar, in de schaduw...." De Fransche vertaling van Camille Mallarm de Duitsche heb ik tot mijn spijt niet ter beschikking heeft de ironie van dezen overdrachtelijke!] stijl kostelijk bewaard: Et cette feinte et notre silencV deviennent complices. . . . jusqti'a cc qu'on arrive. . . . Kunstzaal VAN LIER CVS ONS nuit het Postkantoor te Luren (N.-H.) G\s c\s ANTIQUITEITEN OOSTERSCHE KUNST SCHILDERIJEN _ NEGERPLASTIEK Dagelijks ook de« Zondags geopend on arrive ou nous en sommes ! Mais j'espérais, je Ie répète, que Fabio serait prudent! Maurice Eh.... mais la prudence, ma bonne madame...." De actrice, die deze formidabele moederrol ver tolkte was dezelfde, die in Die lebcnde Maske de rol van de geliefde, Mathilde van Toscane, vervulde. Zij maakte van beiden een mallootige dame -?nauwe lijks te onderscheiden de eene figuur van de andere, alles in denzelfden opgedreven en ongcschakeerdcn toon. Een rol voor Adèle Sandrock, deze mama ! Hetzelfde geldt wij kunnen over de minder dan middelmatige bezetting van deze werken niet uit weiden?van den,.aristocraat" Fabio,die den vorigen avond de medeminnaar Belecredi was geweest, even eens zonder een gradueel verschil in beider gladde gewetenloosheid. En ook aan Maurice", den neef, mondain passe-partout, waarvan we in de samen leving de mooiste voorbeelden kunnen aanwijzen, was niets karakteristieks, hij had een winkelier kunnen zijn. Erika Wagner, met haar nobelen glimlach, is ongetwijfeld, naast Moïssi, de eenige kracht van meer beteekenis bij dit gezelschap. We stellen ons Agathe" echter wat minder niatronenhaft voor, en er zijn meer ontroerende elementen in deze rol, waar het moederschap, zelfs onder deze omstandigheden nog een zekeren glans over spreidt, dan zij er uit haalde. Moïssi zelf als Baldovino" was vermakelijk, maar ook niet meer dan dat. Zijn optreden, eer dat van een schuchteren proponent, die zijn aanzoek komt doen, dan van een door schade en schande gerijpt en wijs geworden man, superieur, en derhalve beheerscht, ten opzichte zijner omgeving. Maar aan zijn fijnere dictie danken we het toch, dat bij deze rol althans de geestige tekst tot zijn recht kwam, dat hij nu en dan kerfde". En ten slotte kan dit brillant werk van Pirandello heel wat inboeten en desnoods nog als een oppervlakkig blijspel gespeeld, een zaai ge noegen doen. Het lag voor de hand, dat de vertooning dit succes zou behalen. Een succes, dat den auteur intusschen slechts schade doet. Lest best ! Met hoe innige voldoening genoten we daarna nog eenmaal van Tolstoï's prachtige kleine comedie Er ist an allem Schuld", die Moïssi hier meermalen gespeeld heeft en, hopen we, nog dikwijls spelen zal, op de hem eigen, speelsche en zeldzaam bekorende wijze. Een Wanderbursche", een zwerver, onbekommerd, gaaf en vrij, die de lieden nog verrijkt wanneer hij ze besteelt. Omdat hij zoo wijs en goed is.... als een mensch, een mensch niet hart en ge weten, met een druppel eenwigheidsbloed, die de zonden van den dag uitwischt. Moïssi is van dit marquant Tolstoï-figuurtje, dat hij creëerde, niet meer te scheiden, geen ander kunstenaar doet hem dit innig beleven geen poes dit likkebaarden aan hef leven, na ! Commedia deH'arte van de fijnste soort, met een inslag van allerliefste, vrome mensche lijkheid. .-. i~ > iBij dit gelukkig slot, waarbij het gezelschap ook meer dan tot dusver praesteerde, viel weder het volle licht op dit uitzonderlijk talent, kostbaar binnen zijn grenzen, onbevredigend en vaak irriteerend, wanneer het daar buiten wiljgaan. NATIONALE LEVENSVERZEKERING-BANK, VAN 1863, TE ROTTERDAM Van alle Nederlandsche Levensverzekering-Maatschappijen grootste verzekerd bedrag 30O wiskundige reserve 8O aandeelenkapitaal 5 extra-reserves 61 millioen Winstuitkeeringen: over 1925 3"?van de som van alle betaalde jaarpremiën. Bestaat verzekering langer dan 33 jaren, dan overtreft winstaandeel het bedrag van n jaarpremie.